Pokaż cały numer - FPN - Farmaceutyczny PrzeglÄ d Naukowy

Farm Przegl Nauk, 2010,7, 23-27copyright © 2010 Grupa dr. A. R. Kwiecińskiego ISSN 1425-5073Porost islandzki – związki czynne, aktywność biologicznaIceland Moss – active compounds, biological propertiesElżbieta Studzińska-Sroka, Wiesława BylkaKatedra i Zakład Farmakognozji Wydział Farmaceutyczny, Uniwersytet Medyczny w PoznaniuStreszczenieCetraria islandica, porost rozpowszechniony na obszarachpółnocnej Europy i Azji, był od dawna wykorzystywanyprzez zamieszkującą te tereny ludność. Doceniano nie tylkowalory lecznicze zbieranej plechy, lecz także jej wartośćjako pożywienia. Poniższa praca jest przeglądem wiadomościna temat porostu islandzkiego. Główne związkiwyizolowane z tarczownicy islandzkiej to: polisacharydy(lichenina i izolichenina), depsydony: kwas fumaroprotocetrarowy,cetrarowy oraz α-metyleno-γ-lakton: kwasprotolichesterynowy. Badania prowadzone w warunkachin vitro i in vivo wykazały: immunomodulujące, przeciwzapalne,przeciwbakteryjne, przeciwwirusowe, antyproliferacyjne,cytotoksyczne, antyoksydacyjne właściwościzwiązków obecnych w C. islandica. Stopień toksycznościsurowca oceniany w badaniach na zwierzętach, zależał odprocentowego udziału plechy porostu w ich diecie orazod jej przygotowania. W artykule przedstawiono informacjena temat preparatów z surowca wykorzystywanychw lecznictwie, bezpieczeństwa ich stosowania oraz możliwychdziałań niepożądanych. Przebadane w testach klinicznychpreparaty z porostu islandzkiego były dobrzetolerowane przez stosujących je pacjentów.Słowa kluczowe: Cetraria islandica, porost islandzki, badania,związki, aktywnośćAbstractCetraria islandica, lichen that occurs especially in areaof Nothern Europe and Asia was used by local inhabitantsfrom a very long time. Not only medical propertiesof thallus but also its nutritive values were appreciated.This work is a review of present-day knowledge concerningIceland moss. The main compounds isolated fromC. islandica are: polysaccharides (lichenin and isolichenin),depsidones: fumaroprotocetraric acid, cetraricacid and α-methylene-γ-lactone: protolichesterinic acid.Biological activity of compounds present in C. islandicawas confirmed. Studies carried out in vitro and in vivoshowed immunomodulating, antiinflammatory, antibacterial,antiviral, antiproliferative, cytotoxic and antioxidativeproperties of lichens active compounds. Iceland mosstoxicity was tested on animals and depended on preparationand percentage content of thallus in the diet. In the paperinformation concerning commercial products containing lichen,safety od their usage and possible adverse effects arepresented. Commercial products containing C. islandicaexamined in clinical tests were well tolerated by patients.Key words: Cetraria islandica, lichen islandicus, study,compounds, activityWstępTarczownica islandzka (Cetraria islandica (L.) Ach.)to porost z rodzaju płucnic (Cetraria) [1]. Występuje napółkuli północnej (Azja, Europa, Ameryka), aż po rejonyarktyczne. W Polsce C. islandica rośnie na niżu, w suchychlasach sosnowych, na skałach w górach oraz na innych ubogichsiedliskach. Jest to gatunek objęty w Polsce częściowąochroną prawną [1-4].Opis gatunkuCetraria islandica jest porostem naziemnym o krzaczkowatej,silnie rozgałęzionej plesze, której orzęsione brzegisą podwinięte do wewnątrz. Porost osiąga wysokość do 15cm. Górna powierzchnia plechy ma zielone lub brunatnezabarwienie, dolna jest białawo-brązowawa. Wygląd C. islandicamoże nieznacznie ulegać zmianie, w zależności odpanującej wilgotności. Sucha plecha jest sztywna i krucha,zwilżona staje się giętka i elastyczna [2, 4]. Surowiec leczniczy(porost islandzki) stanowią całe lub pocięte plechyC. islandica [4, 5].Dawniej…Porost islandzki, znany głównie w Skandynawii i Rosji,znajdował zastosowanie jako pokarm (zwłaszcza w okresachgłodu) oraz jako surowiec leczniczy. W celach spożywczychplechę C. islandica wykorzystywano do robienia mąki,z której pieczono chleb. Porost używano także do wyrobusłodyczy. Podczas II wojny światowej Rosjanie stosowalipłucnicę jako surowiec do przygotowywania gęstego syropuprzypominającego melasę. Aby uzyskać surowiec pozbawionygorzkiego smaku, związanego z obecnością kwasówporostowych, rozdrobnioną plechę C. islandica moczonoprzez 24 godziny w roztworze o odczynie alkalicznym [6].W medycynie ludowej C. islandica stosowana była:w leczeniu nieżytu górnych dróg oddechowych, jako środek23