OPCJE NA AKCJE - Pochodne na GPW

OPCJE NA AKCJEPRZEWODNIK POSTRATEGIACHINWESTYCYJNYCHWrzesień 20091

SPIS TREŚCIWPROWADZENIE .............................................................................. 4TERMINOLOGIA ORAZ KONSTRUKCJA INSTRUMENTU ............. 7Czym są opcje .............................................................................................................. 7Pozycja długa (ang. Long position) ............................................................................... 8Pozycja krótka (ang. short position) .............................................................................. 8Otwarcie pozycji (ang. open position) ........................................................................... 9Zamknięcie pozycji (ang close posiotion) ...................................................................... 9Dźwignia i ryzyko (ang. leverage and risk) .................................................................... 9In-the-money, At-the-money, Out-of-the-money ......................................................... 10Efekt upływu czasu do terminu wygaśnięcia (ang. time decay) ................................... 11Dzień wygaśnięcia (ang. expiration day) ..................................................................... 11Wykonanie opcji (ang. exercise) ................................................................................. 11Wskazanie do wykonania (ang. Assignment).............................................................. 12Kwota płatności za wykonanie opcji ............................................................................ 12Wcześniejsze wykonania (ang. Early Exercise) / wskazanie do wykonania (ang.Assignment) ................................................................................................................ 12Zmienność (ang. Volatility).......................................................................................... 13STRATEGIE (WPROWADZENIE).................................................... 13DŁUGA POZYCJA W OPCJI KUPNA (ANG. LONG CALL) .......... 142

akcjonariuszem spółki czyli posiadad jej akcje. Akcje danej spółki możnanabyd bezpośrednio na rynku ale również poprzez wykonanie posiadanejopcji kupna na akcje.Nabywcy oraz wystawcy opcji notowanych na rynkach giełdowych negocjująpoprzez elektroniczny system notowao cenę po której następuje zawarcietransakcji (premię opcyjną). W ten sposób poprzez rynek następuje wycenatego instrumentu. Pozostałe warunki kontrakty opcyjnego są określone wstandardzie instrumentu.POZYCJA DŁUGA (ANG. LONG POSITION)Posiadanie pozycji długiej (ang. long position) w danym instrumencie (np.akcjach lub opcjach na akcje) oznacza, że dany instrument został przezinwestora kupiony na rynku oraz zarejestrowany na jego rachunkuinwestycyjnym prowadzonym przez dany dom maklerski. Przykładowo jeżeliinwestor nabył prawo do kupna 100 akcji określonej spółki i prawo to zostałozarejestrowane na jego rachunku inwestycyjnym oznacza to, że posiada długąpozycję w opcji kupna (ang. long call). Jeżeli inwestor nabył prawo sprzedaży100 akcji określonej spółki wówczas posiada długą pozycję w opcji sprzedaży(ang. long put). Jeżeli inwestor kupił 1000 akcji danej spółki oznacza to, żeposiada długą pozycję w tych akcjach. Jeżeli masz długą pozycję w opcjach naakcje oznacza to, że:Posiadasz prawo do wykonania opcji w dowolnej chwili, poczynając od dnianabycia danej opcji do dnia jej wygaśnięcia,Twoja potencjalna strata jest ograniczona do wysokości premii zapłaconej zaten instrument.POZYCJA KRÓTKA (ANG. SHORT POSITION)Jeżeli inwestor posiada pozycję krótką w opcji oznacza to, że jest wystawcątego instrumentu (sprzedał opcję, której nie posiadał na rachunku). Wystawcaprzyjmuje na siebie zobowiązania wynikające z kontraktu opcyjnego.Zobowiązania te oznaczają, że w sytuacji jeżeli posiadacz opcji zgłosi ją dowykonania, wówczas wystawca opcji obligatoryjnie musi poddad się wykonaniutej opcji. Jeżeli inwestor sprzedał prawa do nabycia 100 sztuk akcji danej spółkioznacza to, że posiada krótką pozycję w opcji kupna (ang. short call). Jeżelinatomiast inwestor sprzedał prawa do sprzedaży 100 sztuk akcji danej spółkiwówczas zajmuje pozycję krótką w opcji sprzedaży (ang. short put). W pewnymsensie można stwierdzid, że wystawiając opcje kreujemy nowy kontraktopcyjny. Wystawca w zamian za gotowośd do wykonania opcji otrzymuje odnabywcy opcji premię opcyjną, która stanowi dochód z jego inwestycji. Jeżeliposiadasz krótką pozycję w opcji oznacza to, że:8

Możesz w każdej chwili otrzymad wezwanie do wykonania opcji. Wszyscywystawcy opcji muszą byd świadomi, że wykonanie opcji przed terminemwygaśnięcia jest wysoce prawdopodobne,Twoja potencjalna strata jest nieograniczona. Dla wystawców opcjisprzedaży strata jest jedynie ograniczona przez fakt, że cena akcji nie możespaśd poniżej zera. Należy jednak mied świadomośd, że pomimo tego czystotechnicznego ograniczenia, straty wystawcy opcji put mogą byd bardzo dużew przypadku istotnego spadku ceny akcji będących instrumentem bazowymdla opcji.OTWARCIE POZYCJI (ANG. OPEN POSITION)Na rynku opcji można otworzyd pozycję długą lub krótką:Aby otworzyd pozycję długą należy złożyd zlecenie nabycia danej serii opcji,Aby otworzyd pozycję krótką (wystawid opcję) należy złożyd zleceniesprzedaży danej serii opcji.ZAMKNIĘCIE POZYCJI (ANG CLOSE POSIOTION)Transakcja zamykająca pozycję redukuje lub całkowicie zamyka pozycję w danejserii opcji. Zamknięcie pozycji następuje poprzez zawarcie transakcji przeciwnejdo tej, która otwierała naszą pozycję:Aby zamknąd pozycję długą należy złożyd zlecenie sprzedaży posiadanej seriiopcji (inwestor w ten sposób nie staje się wystawcą ponieważ sprzedażoznacza pozbycie się nabytych wcześniej opcji),Aby zamknąd pozycję krótką należy złożyd zlecenie kupna posiadanej seriiopcji.Uwaga. Inwestor nie zamknie długiej pozycji w opcji kupna poprzez nabycieopcji sprzedaży i odwrotnie. Zamknięcie pozycji w danej serii opcji oznaczakoniecznośd zawarcia transakcji sprzedaży lub kupna w serii opcji dla którejpozycję chcemy zamknąd. Inwestor chcący zamknąd pozycję na rynku musi tozrobid przed zakooczeniem ostatniego dnia notowania danej serii opcji. Po tymterminie opcja może zostad wykonana.DŹWIGNIA I RYZYKO (ANG. LEVERAGE AND RISK)Inwestycji w opcje może towarzyszyd efekt dźwignie finansowej. Dźwigniafinansowa wynika z faktu, że premia płacona za nabycie opcji jest relatywniemała w stosunku całkowitej wartości kontraktu opcyjnego (wartośd kontraktuwyznacza się jako iloczyn liczby akcji przypadających na jedną opcję (tzw.mnożnik), który zazwyczaj wynosi 100 oraz aktualnej ceny akcji będącychinstrumentem bazowym dla opcji). Dźwignia finansowa powoduje, że9

inwestycja w opcje przynosi duże stopy zwrotu pomimo małych (procentowo)zmian cen instrumentu bazowego. Należy pamiętad, że dźwignia finansowa marównież swoje negatywne konsekwencje. Jeżeli cena instrumentu bazowegonie zmieni się zgodnie z naszymi prognozami wówczas w efekcie dźwignifinansowej możemy ponieśd znaczne straty. Należy również pamiętad, że o ilenabywca opcji ma ograniczony poziom straty (ograniczony do premii zapłaconejza instrument) to w sytuacji jeżeli opcja wygaśnie bez wartości (out-of-themoney)inwestor traci wszystkie zainwestowane w dany instrument pieniądze(traci zapłaconą premię). Ponadto wystawcy opcji muszą pamiętad o tym, że ichryzyko jest nieograniczone.IN-THE-MONEY, AT-THE-MONEY, OUT-OF-THE-MONEYWszystkie opcje notowane na rynku w zależności od ich ceny wykonania możnapodzielid na opcje: in-the-money, at-the-money, lub out-of-the-money. Jeżelicena wykonania opcji kupna jest mniejsza niż aktualna cena instrumentubazowego wówczas taką opcję nazywamy in-the-money. Posiadacz takiej opcjikupna w efekcie jej wykonania nabędzie instrument bazowy po cenie niższej niżmógłby to zrobid na rynku dlatego taką opcję nazywa się in-the-money (opcja wcenie). W przypadku opcji sprzedaży mówimy, że jest in-the-money, gdy jejcena wykonania jest powyżej bieżącej ceny instrumentu bazowego. Nabywcatakiej opcji w efekcie jej wykonania sprzeda akcje będące instrumentembazowym po cenie wyższej niż mógłby uzyskad sprzedając akcje bezpośredniona rynku. Odwrotnością opcji in-the-money są opcje out-of-the-money (opcjepoza ceną). Jeżeli natomiast cena wykonania opcji jest bardzo blisko bieżącejcenie instrumentu bazowego wówczas takie opcje nazywa się at-the-money.Kwota wg której dana opcja kupna lub sprzedaży jest in-the-money nazywa sięwartością wewnętrzną (ang. intrinsic value). Opcje at-the-money oraz out-ofthe-moneynie mają wartości wewnętrznej. Nie oznacza to jednak, że takieopcje można nabyd bez żadnych kosztów. Każda opcja ma swoją wartośd nawetww. opcje. W przypadku tych opcji ich wartośd składa się wyłącznie z tzw.wartości czasowej (ang. time value). Opcje in-the-money również kosztująwięcej niż wyłącznie wartośd wewnętrzna. Na ich cenę składają się zarównowartośd wewnętrzna jak i czasowa. Wartośd czasowa jest składnikiem cenyopcji który zależy nie tylko od ceny instrumentu bazowego oraz kursuwykonania ale również zmienności ceny instrumentu bazowego, stopyprocentowej, stopy dywidendy czy czasu pozostałego do wygaśnięcia opcji. Tewszystkie parametry kształtują wartośd czasową opcji.Opcje kupna (call options):In-the-money = kurs wykonania poniżej ceny instrument bazowego10

At-the-money = kurs wykonania równy cenie instrument bazowegoOut-of-the-money = kurs wykonania powyżej ceny instrument bazowegoOpcje sprzedaży (put options):In-the-money = kurs wykonania powyżej ceny instrument bazowegoAt-the-money = kurs wykonania równy cenie instrument bazowegoOut-of-the-money = kurs wykonania poniżej ceny instrument bazowegoPremia opcyjna = wartośd wewnetrzna + wartośd czasowaEFEKT UPŁYWU CZASU DO TERMINU WYGAŚNIĘCIA (ANG. TIME DECAY)Im dłuższy jest czas pozostały do wygaśnięcia opcji tym wyższa jest wartośdpremii danej serii opcji. Dzieje się tak ponieważ w dłuższym terminie większajest szansa na to, że opcja stanie się in-the-money. Przy założeniu, że wszystkiepozostałe czynniki wpływające na cenę opcji pozostają niezmienne upływającyczas do terminu wygaśnięcia powoduje spadek ceny danej serii.Uwaga. Efekt spadku wartości opcji na skutek czasu upływającego dowygaśnięcia wzrasta istotnie w ostatnich kilku tygodniach pozostałych dowygaśnięcia opcji. Kiedy opcja wygasa in-the-money jej wartośd stanowiwyłącznie wartośd wewnętrzna.DZIEO WYGAŚNIĘCIA (ANG. EXPIRATION DAY)Dzieo wygaśnięcia jest ostatnim dniem kiedy opcja pozostaje w obrocie. Dlaopcji notowanych na giełdach jest on dokładnie określony w standardzie i wzależności od instrumentu czy giełdy może zostad określony odmiennie. Dlapojedynczego instrumentu jest on jednak wystandaryzowany (zawsze taki samnp. trzeci piątek miesiąca w którym opcje wygasają). Inwestor musi zapoznadsię z regulacjami danego domu maklerskiego określającymi zasadyobowiązujące w danym biurze maklerskim w dniu wygaśnięcia opcji.WYKONANIE OPCJI (ANG. EXERCISE)Jeżeli posiadacz opcji o amerykaoskim stylu wykonania zdecyduje się wykonadopcję, czyli kupid - w przypadku opcji kupna - lub sprzedad - w przypadku opcjisprzedaży - akcje będące instrumentem bazowym, wówczas musi zgłosid się doswojego domu maklerskiego, który następnie przekazuje odpowiedniąinstrukcję do właściwej izby rozliczeniowej. Inwestor musi pamiętad, że abyjego opcja została wykonana musi zgłosid taką chęd do swojego domumaklerskiego w odpowiednim czasie. Należy pamiętad, że regulacje domówmaklerskich mogą określad do której godziny w danym dniu można zgłaszad11

chęd wykonania opcji. Różne domy maklerskie mogą mied różne czasyzgłaszania instrukcji wykonania opcji.WSKAZANIE DO WYKONANIA (ANG. ASSIGNMENT)Posiadacz opcji o amerykaoskim stylu wykonania może wykonad opcję wdowolnej chwili od dnia jej nabycia do dnia jej wygaśnięcia. Oznacza to, żewystawca opcji może zostad wskazany do wykonania również w każdej chwilizanim opcja ostatecznie wygaśnie. Jeżeli opcja (kupna lub sprzedaży) wygasa inthe-moneywystawca takiej opcji musi oczekiwad, że opcja ta zostaniewykonana. Zdarza się również, że opcja jest wykonywana kiedy wygasadokładnie at-the-money. Wystawca opcji musi byd świadomy, że tego typu,nieprzewidywane sytuacje mogą występowad. Jeżeli chodzi o opcje out-of-themoneyzazwyczaj nie są one wykonywane i wygasają bez wartości.Aby uniknąd wykonania opcji wystawca musi zamknąd posiadaną krótką pozycjęprzed zakooczeniem sesji giełdowej w danym dniu. Po zakooczeniu sesji jeżelipozycja nie zostanie zamknięta a wystawca zostanie wskazany do wykonaniawówczas musi wykonad zobowiązania wynikające z kontraktu opcyjnego.Wystawca opcji nie ma możliwości wskazania dnia który jest przez niegopreferowany do wykonania.KWOTA PŁATNOŚCI ZA WYKONANIE OPCJIKiedy opcja kupna jest wykonywana, cena netto wg której posiadacz opcjikupuje jednostkę instrumentu bazowego stanowi sumę kursu wykonania tejopcji i wcześniej zapłaconej premii opcyjnej (taki jest całkowity koszt nabyciajednostki instrumentu bazowego poprzez wykonanie opcji). Oznacza to, żewystawca opcji w efekcie wykonania opcji kupna otrzyma za jednostkędostarczonego instrumentu bazowego kwotę stanowiącą sumę kursuwykonania oraz otrzymanej po wystawieniu opcji premii opcyjnej.Kiedy opcja sprzedaży jest wykonywana, cena netto jaką posiadacz opcjiotrzyma w zamian na jednostkę dostarczonego instrumentu bazowego stanowiwysokośd kursu wykonania pomniejszonego o wcześniej zapłaconą premięopcyjną. Oznacza to, że wystawca opcji w efekcie wykonania opcji sprzedażyzakupi instrument bazowy za kwotę stanowiącą wysokośd kursu wykonaniaopcji pomniejszonego o otrzymaną po wystawieniu opcji premię opcyjną.WCZEŚNIEJSZE WYKONANIA (ANG. EARLY EXERCISE) / WSKAZANIE DOWYKONANIA (ANG. ASSIGNMENT)Nabywca opcji kupna ma prawo wcześniejszego wykonania opcji. Celemwykonania takiej opcji może byd chęd posiadania akcji które będą wypłacałydywidendę (należy sprawdzid w swoim domu maklerskim oraz / lub u swojego12

dorady podatkowego czy takie działanie będzie dla ciebie korzystne). Niezwykleważne jest aby mied świadomośd, że wcześniejsze wykonanie opcji (kilka dni lubtygodni przed wygaśnięciem) w takim przypadku jest możliwe. Kiedy terminwygaśnięcia się zbliża a opcja jest mocno in-the-money i jednocześnie spółkabędąca instrumentem bazowym wypłaca znaczną dywidendę, do której terminnabycia praw również się zbliża wówczas należy oczekiwad, że opcje będązgłaszane przez ich nabywców do wykonania. Wystawcy opcji powinni bydświadomi kiedy przypadają terminy nabycia praw do dywidendy oraz, że wtakim przypadku mogą zostad wskazani do wykonania opcji.Kiedy opcje sprzedaży stają się głęboko in-the-money, większośdprofesjonalnych inwestorów wykona je przed terminem wygaśnięcia. Dlategoinwestorzy z krótkimi pozycjami w takich opcjach sprzedaży powinni bydprzygotowani na możliwośd bycia wskazanym do wykonania opcji.ZMIENNOŚD (ANG. VOLATILITY)Zmiennośd wyraża tendencję ceny danego instrumentu finansowego do zmianyswojej wartości (wzrostów lub spadków). Zmiennośd odzwierciedla rozmiartych zmian. Mówi o zmianach w każdym kierunku, zamiast o zmianie wokreślonym kierunku.Zmiennośd stanowi jeden z głównych czynników wpływających na wysokośdpremii opcyjnej. Wyższa zmiennośd danego instrumentu bazowego oznaczawyższą cenę opcji wystawionych na ten instrument. Dzieje się tak, gdyż przywyższej zmienności większa jest możliwośd, że opcje stanie się in-the-money.Generalnie kiedy zmiennośd danego instrumentu bazowego rośnie, wówczasrosną ceny zarówno opcji kupna jak i sprzedaży i odwrotnie jeżeli zmiennośdspada wówczas spadają ceny opcji kupna i sprzedaży.STRATEGIE (WPROWADZENIE)Przy każdym z omawianych strategii przedstawiono wykres pokazujący zyski istraty z danej strategii w terminie wygaśnięcia (wykres obrazujący profilzyskowności danej strategii). Na osi X znajdują się wartości instrumentubazowego. Na osi Y znajdują się zyski i straty z danej strategii (osiągane przypoziomach instrumentu bazowego wskazanych na osi X). Na każdym zwykresów wskazano punkt opłacalności strategii (ang. break-even point (BEP)).Dla uproszczenia wykres będzie posługiwał się skrótem BEP.Przy każdej ze strategii wskazano jak inwestor może się zachowad przedwygaśnięciem danych opcji. Należy jednak mied świadomośd, że wskazanowyłącznie podstawowe możliwości zachowania inwestora. W rzeczywistościdecyzji jakie inwestor może podjąd jest znacznie więcej.13

We wszystkich przykładach pominięte zostały opłaty z tytułu zawieraniatransakcji opcjami oraz podatki.DŁUGA POZYCJA W OPCJI KUPNA (ANG. LONG CALL)Nabycie opcji kupna stanowi najbardziej popularną strategię, przeprowadzanąprzez inwestorów od czasu kiedy opcje pojawiły się na rynkach giełdowych.Przed przejściem do lektury bardziej złożonych strategii kierunkowych(nastawionych na wzrost lub spadek) inwestor powinien gruntownie poznadfundamenty strategii nabycia oraz utrzymywania opcji kupna.ZyskCenawykonaniaStrataCena akcjiwzrost spadekPROGNOZA RYNKUwzrost / bardzo silny wzrost.KIEDY STOSUJEMYSpekulacja na wzrostStrategia przeznaczona jest dla inwestora, który zwraca uwagę na kwotęśrodków jaką pierwotnie inwestuje oraz skalę dźwigni finansowej jaką nabycieopcji kupna oferuje. Podstawowym oczekiwaniem takiego inwestora jestzarabianie na wzroście wartości instrumentu bazowego. Doświadczenie orazdokładnośd są kluczem do wybrania opcji (o określonym terminie dowygaśnięcia oraz / lub kursie wykonania), która w tej strategii przyniesienajlepszy rezultat finansowy. Generalnie im bardziej out-of-the-money opcjęwybieramy tym nasze oczekiwanie co do wzrostu wartości instrumentubazowego jest większe (w celu osiągnięcia BEP).14

JAKO SUBSTYTUT AKCJIInwestor, który nabywa opcje kupna zamiast akcji inwestuje mniejsze kwotypieniężne (płaci premię) uzyskując prawo do kupna akcji po określonej cenie.Kupno opcji kupna stanowi ekwiwalent nabycia akcji z tą różnicą, że inwestornabywa pewnego rodzaju ubezpieczenie, które w sytuacji jeżeli cenainstrumentu bazowego spadnie, daje mu możliwośd rezygnacji z prawa dokupna tych akcji w efekcie wykonania, kupna ich bezpośrednio na rynku lubzainwestowania pieniędzy w inny instrument.Należy pamiętad, że nabywca opcji kupna nie korzysta z praw jakie przypadająakcjonariuszom spółek (prawo głosu, dywidenda, etc…). Posiadacz opcji musi jąwykonad i wówczas stając się akcjonariuszem korzysta z tych praw.KORZYŚCIOpcje kupna w przeciwieostwie do inwestycji w akcje stanowią inwestycję zdźwignią finansową. Z tego punktu widzenia inwestycja w opcje jest bardziejopłacalna ponieważ w efekcie dźwigni finansowej inwestor osiąga wysokiestopy zwrotu z inwestycji. Dzieje się tak ponieważ nabycie opcji wymagamniejszych środków finansowych niż bezpośrednia inwestycja w akcje spółki.Dodatkowo, pomimo tego, że jest to inwestycja z dźwignią, od początku znanyjest maksymalny poziom ryzyka, który w przypadku nabycia opcji jestograniczony do wysokości premii zapłaconej za ten instrument.15

RYZYKO VS. ZYSKZysk maksymalny: NieograniczonyStrata maksymalna: Ograniczona do wysokości zapłaconej premiiZysk w terminie wygaśnięcia: Zarabiamy jeżeli cena akcji w terminiewygaśnięcia ukształtuje się powyżej BEP.Zysk w terminie wygaśnięcia określamy jako:Cena akcji w terminie wygaśnięcia - Cena wykonania - Zapłacona premiaopcyjną.Maksymalny zysk zależy wyłącznie od skali wzrostu ceny instrumentubazowego. Wzrost ten jest teoretycznie nieograniczony. W terminiewygaśnięcia wartośd opcji kupna in-the-money generalnie jest równa wartościwewnętrznej tych opcji. Pomimo tego, że strata jest limitowana do wysokościzapłaconej premii należy zauważyd, że w najgorszym przypadku oznacza tostratę aż 100% kwoty zainwestowanej. Kupując zatem opcję musisz zwarzydpotencjalne zyski z ryzykiem straty całości premii zapłaconej za opcjęPUNKT OPŁACALNOŚCI NA TERMIN WYGAŚNIĘCIA (ANG. BREAK-EVEN POINT(BEP))BEP: Cena wykonania + Zapłacona premiaPunkt opłacalności (BEP) na termin wygaśnięcia stanowi sumę ceny wykonaniaoraz premii zapłaconej za opcję.ZMIENNOŚD (ANG. VOLATILITY)Zmiennośd rośnie: Rośnie wartośd opcji kupnaZmiennośd spada: Spada wartośd opcji kupnaZmiana zmienności instrumentu bazowego wpływa na wartośd czasową premiiopcyjnej. Nie wpływa na wartośd wewnętrzną opcji.UPŁYW CZASU (ANG. TIME DECAY)Upływ czasu: Spadek wartości opcji kupna16

Upływający czas do terminu wygaśnięcia obniża wartośd czasową premiiopcyjnej. Nie wpływa na wartośd wewnętrzną opcji. W miarę jak opcja zbliża siędo terminu wygaśnięcia wpływ tego czynnika na wartośd opcji wzrasta.CO MOŻE ZROBID INWESTOR PRZED WYGAŚNIĘCIEMW każdej chwili przed wygaśnięciem posiadacz opcji kupna może sprzedadopcję na rynku lub wykonad ją. W obu przypadkach pozycja inwestora zostaniezamknięta. Takie działanie może mied na celu realizację zysków lub zamknięciestratnej pozycji.CO MOŻE ZROBID INWESTOR W DNIU WYGAŚNIĘCIAW dniu wygaśnięcia, większośd inwestorów posiadających opcje kupna in-themoneydecyduje się na sprzedaż takich opcji na rynku przed zakooczeniemnotowao ostatniego dnia obrotu. Alternatywnie, jeżeli do kooca sesji wostatnim dniu obrotu opcja nie zostanie sprzedana wówczas zostaniewykonywana w efekcie czego posiadacz opcji zakupi instrument bazowy pocenie wykonania opcji.17

KUPNO OPCJI SPRZEDAŻY (ANG. LONG PUT)Kupno opcji kupna może byd idealnym narzędziem dla inwestorów, którzychcieliby zarabiad na spadkach cen akcji będących instrumentem bazowym dlaopcji. Przed przejściem do lektury bardziej złożonych strategii nastawionych naspadek wartości instrumentu bazowego inwestor powinien gruntownie poznadfundamenty strategii nabycia oraz utrzymywania opcji sprzedaży.ZyskCenawykonaniaStrataCena akcjiwzrost spadekPROGNOZA RYNKUSpadekKIEDY STOSUJEMYNabycie opcji sprzedaży bez posiadania akcji będących instrumentem bazowymstanowi typową spekulacyjną strategię kierunkową w tym przypadkunastawioną na spadek wartości instrumentu bazowego. Celem inwestora jestzarabianie na spadku wartości instrumentu bazowego z wykorzystaniemdźwigni finansowej. Strategia stanowi alternatywę dla transakcji krótkiejsprzedaży.Doświadczenie oraz dokładnośd są kluczem do wybrania opcji (o określonymterminie do wygaśnięcia oraz / lub kursie wykonania), która w tej strategiiprzyniesie najlepszy rezultat finansowy. Generalnie im bardziej out-of-themoneyopcję wybieramy tym nasze oczekiwanie co do spadku wartościinstrumentu bazowego jest większe (w celu osiągnięcia BEP).18

KORZYŚCIOpcje sprzedaży w przeciwieostwie do alternatywnej inwestycji w akcje(transakcje krótkiej sprzedaży) stanowią inwestycję z dźwignią finansowądodatkowo z ograniczonym poziomem ryzyka. Tak jak w przypadku transakcjikupna opcji kupna tak również w przypadku kupna opcji sprzedaży ryzyko jestograniczone do wysokości premii opcyjnej. W przypadku krótkiej sprzedażyryzyko jest nieograniczone. Nabycie opcji sprzedaży wymaga zaangażowaniamniejszych środków finansowych w porównaniu do wysokości depozytuzabezpieczającego, który jest wymagany w celu otwarcia krótkiej pozycji wakcjach. Ponadto niezależnie od sytuacji na rynku inwestor, który kupił opcjęsprzedaży nigdy nie otrzyma wezwania do uzupełnienia depozytu (ang. margincall) co może wystąpid w przypadku krótkiej sprzedaży. W miarę jak opcja stajesię zyskowna, w efekcie dźwigni finansowej inwestor osiąga bardzo duże stopyzwrotu z inwestycji.RYZYKO VS. ZYSKZysk maksymalny: Ograniczony (ponieważ cena akcji nie może spaśd poniżejzera)Strata maksymalna: Ograniczona do wysokości zapłaconej premiiZysk w terminie wygaśnięcia: Zarabiamy jeżeli cena akcji w terminiewygaśnięcia ukształtuje się poniżej BEP.Zysk w terminie wygaśnięcia określamy jako:Cena wykonania - Cena akcji w terminie wygaśnięcia - Zapłacona premiaopcyjną.Maksymalny zysk jest ograniczony ze względu na to, że cena akcji nie możespaśd poniżej zera. W terminie wygaśnięcia wartośd opcji kupna in-the-moneygeneralnie jest równa wartości wewnętrznej tych opcji. Pomimo tego, że stratajest limitowana do wysokości zapłaconej premii należy zauważyd, że wnajgorszym przypadku oznacza to stratę aż 100% kwoty zainwestowanej.Kupując zatem opcję musisz zwarzyd potencjalne zyski z ryzykiem straty całościpremii zapłaconej za opcjęPUNKT OPŁACALNOŚCI NA TERMIN WYGAŚNIĘCIA (ANG. BREAK-EVEN POINT(BEP))BEP: Cena wykonania - Zapłacona premia19

Punkt opłacalności (BEP) na termin wygaśnięcia stanowi różnicę pomiędzy cenąwykonania a premią zapłaconą za opcję.ZMIENNOŚD (ANG. VOLATILITY)Zmiennośd rośnie: Rośnie wartośd opcji sprzedażyZmiennośd spada: Spada wartośd opcji sprzedażyZmiana zmienności instrumentu bazowego wpływa na wartośd czasową premiiopcyjnej. Nie wpływa na wartośd wewnętrzną opcji.UPŁYW CZASU (ANG. TIME DECAY)Upływ czasu: Spadek wartości opcji sprzedażyUpływający czas do terminu wygaśnięcia obniża wartośd czasową premiiopcyjnej. Nie wpływa na wartośd wewnętrzną opcji. W miarę jak opcja zbliża siędo terminu wygaśnięcia wpływ tego czynnika na wartośd opcji wzrasta.Obserwacje zachowao opcji w trakcie notowao pokazują, że czas upływający doterminu wygaśnięcia wpływa nieznacznie wolniej na spadek wartości opcjisprzedaży niż opcji kupna.CO MOŻE ZROBID INWESTOR PRZED WYGAŚNIĘCIEMW każdej chwili przed wygaśnięciem posiadacz opcji sprzedaży może sprzedadopcję na rynku lub wykonad ją. W obu przypadkach pozycja inwestora zostaniezamknięta. Takie działanie może mied na celu realizację zysków lub zamknięciestratnej pozycji.CO MOŻE ZROBID INWESTOR W DNIU WYGAŚNIĘCIAW dniu wygaśnięcia, większośd inwestorów posiadających opcje sprzedaży inthe-moneydecyduje się na sprzedaż takich opcji na rynku przed zakooczeniemnotowao ostatniego dnia obrotu. Alternatywą jest kupno akcji będącychinstrumentem bazowym dla opcji, w ilości wynikającej z posiadanych opcjisprzedaży, po czym sprzedaż tych akcji w efekcie wykonania opcji otrzymując zakażdą jednostkę sprzedanych akcji cenę równą cenie wykonania opcji. Trzeciąalternatywą, niosącą ze sobą znaczne ryzyko, jest w efekcie wykonania opcjisprzedaży zajęcie krótkiej pozycji w akcjach (sprzedając, w efekcie wykonaniaopcji, instrument bazowy przeprowadzamy transakcję krótkiej sprzedaży -sprzedajemy akcje nie posiadając ich na rachunku).20

MARRIED PUTStrategię tworzy się poprzez nabycie opcji sprzedaży z jednoczesnym nabyciemakcji będących instrumentem bazowym dla tych opcji.ZyskCenawykonaniaStrataCena akcjiwzrost spadekPROGNOZA RYNKUwzrost / bardzo silny wzrost.KIEDY STOSUJEMYStrategia jest przeprowadzana przez inwestora który chce korzystad z prawjakie przypadają akcjonariuszom spółek (dywidenda, prawo głosu nazgromadzeniu akcjonariuszy, etc..). Jednocześnie inwestor obawia się ryzykakrótkoterminowego spadku cen akcji posiadanej spółki. Nabycie opcji sprzedażyz jednoczesnym kupnem instrumentu bazowego jest strategią nastawioną nawzrost kursu tego instrumentu. Celem inwestora jest zabezpieczenieposiadanych akcji przed spadkiem ich wartości (zabezpieczeniem są kupioneopcje sprzedaży). Liczba kupionych opcji sprzedaży wynika z liczby posiadanychakcji.KORZYŚCIInwestor przeprowadzający strategię married put korzysta z praw jakieprzypadają akcjonariuszom spółek, jednocześnie posiadając zabezpieczenieprzed spadkiem wartości posiadanych akcji poniżej określonego poziomu.Zabezpieczeniem są kupione opcje sprzedaży, które zabezpieczają inwestora do21

terminu wygaśnięcia tych opcji. Premię zapłaconą za opcję można porównad doopłaty za polisę ubezpieczeniową. Niezależnie od tego jak duże spadkiinstrumentu bazowego nastąpią, w okresie życia opcji, inwestor mazagwarantowaną cenę sprzedaży posiadanych akcji (ceną sprzedaży jest cenawykonania opcji). Jeżeli, nieoczekiwanie, nastąpi istoty spadek cen posiadanychakcji, posiadacz opcji sprzedaży staje przed komfortową sytuację dającą mumożliwośd spokojnego podjęcia decyzji co do dalszych działao. Alternatywniedo kupna opcji sprzedaży działa zlecenie stop, w efekcie którego akcje sąsprzedawane w wyniku spadku ich wartości poniżej wskazanego przezinwestora poziomu. Kupując opcje sprzedaży inwestor ma zagwarantowanącenę sprzedaży instrumentu bazowego. Jednocześnie ma pełną kontrolę na tymkiedy posiadane akcje sprzeda (kiedy zgłosi opcję do wykonania).RYZYKO VS. ZYSKZysk maksymalny: NieograniczonyStrata maksymalna: Ograniczona. Maksymalną stratę określamy jako: Cenanabycia akcji - Cena wykonania + Zapłacona premiaZysk w terminie wygaśnięcia: Zysk wynikający ze wzrostu cena akcji - ZapłaconapremiaMaksymalny zysk zależy od wzrostu kursu instrumentu bazowego i jest onteoretycznie nieograniczony. Kiedy opcja sprzedaży wygasa, a cena akcjibędących instrumentem bazowym osiąga poziom równy cenie nabycia tychakcji wówczas strata inwestora równa jest premii zapłaconej za ten instrument.PUNKT OPŁACALNOŚCI NA TERMIN WYGAŚNIĘCIA (ANG. BREAK-EVEN POINT(BEP))ZMIENNOŚD (ANG. VOLATILITY)BEP: Cena kupna akcji + Zapłacona premiaZmiennośd rośnie: Rośnie wartośd strategiiZmiennośd spada: Spada wartośd strategiiZmiana zmienności instrumentu bazowego wpływa na wartośd czasową premiiopcyjnej. Nie wpływa na wartośd wewnętrzną opcji.UPŁYW CZASU (ANG. TIME DECAY)22

Upływ czasu: Spadek wartości strategiiUpływający czas do terminu wygaśnięcia obniża wartośd czasową premiiopcyjnej. Nie wpływa na wartośd wewnętrzną opcji. W miarę jak opcja zbliża siędo terminu wygaśnięcia wpływ tego czynnika na wartośd opcji wzrasta.Obserwacje zachowao opcji w trakcie notowao pokazują, że czas upływający doterminu wygaśnięcia wpływa nieznacznie wolniej na spadek wartości opcjisprzedaży niż opcji kupna.CO MOŻE ZROBID INWESTOR PRZED WYGAŚNIĘCIEMInwestor przeprowadzający strategię married put może sprzedad posiadaneakcje, oraz w dowolnej chwili przed wygaśnięciem sprzedad posiadane opcjelub zgłosid je do wykonania. Jeżeli po utworzeniu strategii obawy inwestora codo spadku wartości instrumentu bazowego zmienią się (np. w związku z nowąoceną sytuacji na rynku) wówczas inwestor może sprzedad posiadaną opcjęsprzedaży (pozbyd się zabezpieczenia) w wyniku czego otrzymuje premię równabieżącej wartości rynkowej opcji.CO MOŻE ZROBID INWESTOR W DNIU WYGAŚNIĘCIAJeżeli opcje sprzedaży wygasają bez wartości wówczas nie ma potrzebypodejmowania przez inwestora jakichkolwiek działao. Po wygaśnięciu takichopcji w portfelu inwestora pozostaną zakupione wcześniej akcje. Jeżeli opcjewygasają in-the-money wówczas inwestor może wykonad opcje w efekcieczego sprzedaje posiadane akcje otrzymując w zamian za każdą jednostkę akcjicenę wykonania lub sprzedad opcje przed zakooczeniem sesji ostatniego dniaobrotu. Premia otrzymana za sprzedaż opcji pokryje spadek wartościposiadanego portfela akcji.23

PROTECTIVE PUTStrategia polega na kupnie opcji sprzedaży uzupełniających portfel wcześniejkupionych akcji będących instrumentem bazowym dla tych opcji.ZyskCenawykonaniaStrataCena akcjiwzrost spadekPROGNOZA RYNKUwzrostKIEDY STOSUJEMYW przypadku tej strategii inwestor posiada portfel akcji, których cena wostatnim czasie rosła. Nie planuje sprzedaży tych akcji co oznacza, że posiadaniezrealizowany zysk. Ponieważ obawia się w najbliższym czasie spadków (wefekcie których straciłby dotychczasowy zysk), dlatego nabywa poprzez kupnoopcji sprzedaży ochronę przed tymi spadkami. Portfel akcji oraz kupiona opcjasprzedaży to strategia kierunkowa nastawiona na wzrost wartości instrumentubazowego.KORZYŚCIPodobnie jak w przypadku strategii married put, inwestor stosujący protectiveput korzysta z praw jakie przysługują akcjonariuszom spółek (dywidenda, prawogłosu na zgromadzeniu akcjonariuszy etc…). Jednocześnie, poprzez kupionąopcję sprzedaży, strategia chroni dotychczas niezrealizowany zysk powstały ztytułu wcześniejszego wzrostu cen posiadanych akcji. Niezależnie od tego jakduże spadki cen posiadanych akcji nastąpią, w okresie życia opcji, inwestor mazagwarantowaną cenę ich sprzedaży (ceną sprzedaży jest cena wykonania24

opcji). Jeżeli, nieoczekiwanie, nastąpi istoty spadek cen posiadanych akcji,posiadacz opcji sprzedaży staje przed komfortową sytuacją dającą mumożliwośd spokojnego podjęcia decyzji co do dalszych działao. Alternatywniedo kupna opcji sprzedaży działa zlecenie stop, w efekcie którego akcje sąsprzedawane w wyniku spadku ich wartości poniżej wskazanego przezinwestora poziomu. Kupując opcje sprzedaży inwestor ma zagwarantowanącenę sprzedaży instrumentu bazowego. Jednocześnie ma pełną kontrolę na tymkiedy posiadane akcje sprzeda (kiedy zgłosi opcję do wykonania).RYZYKO VS. ZYSKZysk maksymalny: NieograniczonyStrata maksymalna: Ograniczona. Maksymalną stratę określamy jako: Cenawykonania - cena nabycia akcji + Zapłacona premiaZysk w terminie wygaśnięcia: Zysk wynikający ze wzrostu ceny akcji - ZapłaconapremiaMaksymalny zysk zależy od wzrostu kursu instrumentu bazowego i jest onteoretycznie nieograniczony. Kiedy opcja sprzedaży wygasa in-the-moneywówczas zysk wynikający ze wzrostu wartości tej opcji pokryje stratę wartościposiadanych akcji. Z drugiej jednak strony jeżeli opcja wygaśnie at- lub out-ofthe-moneywówczas traci całą zapłaconą za opcję premię.PUNKT OPŁACALNOŚCI NA TERMIN WYGAŚNIĘCIA (ANG. BREAK-EVEN POINT(BEP))ZMIENNOŚD (ANG. VOLATILITY)BEP: Cena kupna akcji + Zapłacona premiaZmiennośd rośnie: Rośnie wartośd strategiiZmiennośd spada: Spada wartośd strategiiZmiana zmienności instrumentu bazowego wpływa na wartośd czasową premiiopcyjnej. Nie wpływa na wartośd wewnętrzną opcji.UPŁYW CZASU (ANG. TIME DECAY)Upływ czasu: Spadek wartości strategii25

Upływający czas do terminu wygaśnięcia obniża wartośd czasową premiiopcyjnej. Nie wpływa na wartośd wewnętrzną opcji. W miarę jak opcja zbliża siędo terminu wygaśnięcia wpływ tego czynnika na wartośd opcji wzrasta.Obserwacje zachowao opcji w trakcie notowao pokazują, że czas upływający doterminu wygaśnięcia wpływa nieznacznie wolniej na spadek wartości opcjisprzedaży niż opcji kupna.CO MOŻE ZROBID INWESTOR PRZED WYGAŚNIĘCIEMInwestor przeprowadzający strategię protective put może sprzedad posiadaneakcje, oraz w dowolnej chwili przed wygaśnięciem sprzedad posiadane opcjelub zgłosid je do wykonania. Jeżeli po utworzeniu strategii obawy inwestora codo spadku wartości instrumentu bazowego zmienią się (np. w związku z nowąoceną sytuacji na rynku) wówczas inwestor może sprzedad posiadaną opcjęsprzedaży (pozbyd się zabezpieczenia) w wyniku czego otrzymuje premię równabieżącej wartości rynkowej opcji.CO MOŻE ZROBID INWESTOR W DNIU WYGAŚNIĘCIAJeżeli opcje sprzedaży wygasają bez wartości wówczas nie ma potrzebypodejmowania przez inwestora jakichkolwiek działao. Po wygaśnięciu takichopcji w portfelu inwestora pozostaną zakupione wcześniej akcje. Jeżeli opcjewygasają in-the-money wówczas inwestor może wykonad opcje w efekcieczego sprzedaje posiadane akcje otrzymując w zamian za każdą jednostkę akcjicenę wykonania lub sprzedad opcje przed zakooczeniem sesji ostatniego dniaobrotu. Premia otrzymana za sprzedaż opcji pokryje spadek wartościposiadanego portfela akcji.26

COVERED CALLW strategii tej inwestor posiadający portfel akcji sprzedaje opcje kupnawystawione na posiadane akcje. Jeżeli kupno akcji następuje w tym samymmomencie co wystawienie opcji wówczas strategię określa się mianem buywrite(słowo write oznacza wystawienie). Zazwyczaj nabyte akcje orazwystawiona opcja są zapisywane na tym samym rachunku inwestycyjnym utego samego brokera. W ten sposób nabyte akcje pokrywają zobowiązaniawynikające z tytułu wystawionych opcji kupna (jako wystawca takich opcjiinwestor jest zobowiązany do sprzedaży instrumentu bazowego). Strategia tajest jedną z podstawowych i jednocześnie jedną z najpopularniejszych na rynkuwykorzystujących elastycznośd jaką dają opcje w powiązaniu z inwestycjami narynku akcji.ZyskCenawykonaniaStrataCena akcjiwzrost spadekPROGNOZA RYNKUtrend boczny (rynek neutralny) / wzrostKIEDY STOSUJEMYChociaż strategia może byd tworzona w każdych warunkach rynkowych,najczęściej jest wykorzystywana wówczas gdy po okresie wzrostu cenposiadanych akcji inwestor oczekuje, że w czasie do terminu wygaśnięcia opcjirynkowa wartośd tych akcji będzie się kształtowad w określonym wąskimprzedziale wahao. W takim przypadku inwestor chciałby albo utworzydstrategię która w takich okresach będzie generowad dodatkowy dochód27

(dodatkowy ponad dywidendę jaką spółka może wypłacid) oraz / lubzabezpieczyd portfel przed spadkiem jego wartości.KORZYŚCIPomimo tego, że strategia oferuje ograniczoną ochronę przed spadkiemwartości instrumentu bazowego oraz ograniczony udział we wzroście jegowartości to dużą zaletą strategii jest to, że generuje dla inwestora dodatkowydochód w postaci premii za wystawione opcje. Jednocześnie inwestor korzystaze wszystkich praw jakie przypadają akcjonariuszom spółek takich jak prawo dodywidendy czy prawo głosu na zgromadzeniu akcjonariuszy. Inwestor traci teprawa jeżeli zostanie wezwany do wykonania opcji w efekcie czego będziemusiał sprzedad posiadane akcje (przestanie byd akcjonariuszem danej spółki).Istnieje duże prawdopodobieostwo, że nabywcy opcji kupna, które sąwystawione na spółki ogłaszające wypłatę dywidendy zgłoszą chęd wykonaniatych opcji.RYZYKO VS. ZYSKZysk maksymalny: OgraniczonyStrata maksymalna: Istnieje ryzyko poniesienia dużych stratZysk w terminie wygaśnięcia (jeżeli opcja zostanie wykonana): Otrzymanapremia + Różnica pomiędzy ceną wykonania a cena nabycia akcjiZysk w terminie wygaśnięcia (jeżeli opcja nie zostanie wykonana): Wzrostwartości portfela akcji + otrzymana premiaMaksymalny zysk ze strategii osiągamy wówczas jeżeli w terminie wygaśnięcialub przed tym terminem - w przypadku gdy inwestor otrzyma wezwanie dowykonania opcji - cena akcji będących instrumentem bazowym dla opcjiukształtuje się równo lub powyżej kursu wykonania wystawionej opcji. Stratę zestrategii mogą przynieśd posiadane akcje. Strata ta może byd bardzo dużą jeżelispadający kurs akcji danej spółki kontynuuje ten trend a wystawione opcjewygasają. W dniu wygaśnięcia strata równa jest różnicy pomiędzy cenąwykonania opcji a ceną akcji będących instrumentem bazowym dla opcji plusotrzymana premia opcyjna. Strata jaką ponosimy w efekcie spadku wartościinstrumentu bazowego jest pokrywana do wysokości premii opcyjnej jakąotrzymujemy z tytułu wystawienia opcji. Dopóki takie akcje nie zostanąsprzedane mamy do czynienia ze stratą niezrealizowaną. Należy jednakpamiętad, że wezwanie do wykonania opcji zawsze jest możliwe (w takimprzypadku będziemy zobowiązani do sprzedaży posiadanych akcji).28

PUNKT OPŁACALNOŚCI NA TERMIN WYGAŚNIĘCIA (ANG. BREAK-EVEN POINT(BEP))ZMIENNOŚD (ANG. VOLATILITY)BEP: Cena kupna akcji – Otrzymana premiaZmiennośd rośnie: Spada wartośd strategiiZmiennośd spada: Rośnie wartośd strategiiZmiana zmienności instrumentu bazowego wpływa na wartośd czasową premiiopcyjnej. Nie wpływa na wartośd wewnętrzną opcji.UPŁYW CZASU (ANG. TIME DECAY)Upływ czasu: Wzrost wartości strategiiUpływający czas do terminu wygaśnięcia obniża wartośd czasową premiiopcyjnej co jest pozytywne dla posiadaczy krótkich pozycji w opcjach.CO MOŻE ZROBID INWESTOR PRZED WYGAŚNIĘCIEMJeżeli po utworzeniu strategii, prognozy inwestora co do sytuacji na rynkuzmienią się - inwestor uzna, że nastąpią duże wzrosty lub duże spadki -wówczas inwestor może zamknąd krótką pozycję w opcji poprzez jej odkupieniez rynku. W ten sposób inwestor pozbywa się zobowiązania do sprzedażyposiadanych akcji po cenie wykonania opcji. Przed przeprowadzeniem tejoperacji inwestor powinien przeanalizowad jakie zyski / straty przyniesie muodkupienie opcji w porównaniu do nierealizowanych zysków / strat z tytułuposiadanych akcji. Po zamknięciu pozycji w opcji inwestor musi zdecydowad,czy pozostawia niezabezpieczony portfel akcji lub dokonuje jego sprzedaży lubczy wystawia kolejną inną opcję kupna.CO MOŻE ZROBID INWESTOR W DNIU WYGAŚNIĘCIAW terminie wygaśnięci inwestor musi rozważyd trzy scenariusze i w zależnościod scenariusza podjąd odpowiednią decyzję. Wystawiona opcja kupna możewygasnąd in-the-money, at-the-money lub out-of-the-money.1. Jeżeli inwestor oczekuje, że opcja wygaśnie in-the-money wówczas może a)pozwolid aby opcja została wykonana w efekcie czego będzie zobowiązanydo sprzedaży posiadanych akcji po cenie wykonania lub b) zamknąd krótkąpozycję opcji w ten sposób pozbywając się zobowiązania do sprzedaży akcji29

co pozwoli mu na zachowanie akcjonariatu w danej spółce. W takimprzypadku inwestor musi przeanalizowad zysk / stratę jaką zrealizuje wefekcie zamknięcia krótkiej pozycji w opcji w porównaniu doniezrealizowanego zysku / straty z tytułu posiadanych akcji.2. jeżeli inwestor oczekuje, że opcja wygaśnie out-of-the-money wówczas niema potrzeby podejmowania jakichkolwiek czynności. Opcja wygasa bezwartości a inwestor zachowuje pełną wartośd premii jaką otrzymał w efekciewystawienia opcji.3. jeżeli inwestor oczekuje, że opcja wygaśnie dokładnie at-the-moneywówczas możliwe jest, że inwestor zostanie wezwany do wykonania opcji.Nie należy jednak zakładad, że na pewno tak się stanie. Taka opcje możerównież wygasnąd bez wykonania.30

CASH-SECURED PUTWystawca opcji sprzedaży, w przypadku jeżeli zostanie wezwany do wykonania,jest zobowiązany do kupna określonej ilości instrumentu bazowego płacąc zakażdą jego jednostkę kwotę równą cenie wykonania wystawionej opcji. Wieluinwestorów wystawia opcje sprzedaży chcąc nabyd akcje w efekcie wykonaniaopcji i jednocześnie chcąc otrzymad premię opcyjną. Wystawioną opcjęsprzedaży nazywamy pokrytą wówczas gdy wystawca takiej opcji posiadaodpowiednie zabezpieczenie. Zabezpieczenie jest finansową gwarancją, że wprzypadku jeżeli inwestor otrzyma wezwanie do wykonania opcji wówczasbędzie zdolny finansowo do kupna akcji będących instrumentem bazowym dlaopcji. Składniki zabezpieczenia mogą byd różne, mogą to byd środki pieniężnelub inne akceptowane aktywa.ZyskCenawykonaniaStrataCena akcjiwzrost spadekPROGNOZA RYNKUtrend boczny (rynek neutralny) / lekki wzrostKIEDY STOSUJEMYMotywacją do przeprowadzenia strategii może byd chęd nabycia akcji będącychinstrumentem bazowym dla opcji po cenie poniżej bieżącej ceny rynkowej lubzebranie premii opcyjnej w oczekiwaniu, że opcja wygaśnie out-of-the-moneybez wartości. Ze względu na to, że otrzymanie wezwania do wykonania możliwejest w każdej chwili przed i w dniu wygaśnięcia opcji dlatego inwestorprzeprowadza strategię wyłącznie jeżeli nie widzi przeszkód w nabyciu akcjibędących instrumentem bazowym dla wystawianych opcji. Liczba31

wystawionych opcji powinna korespondowad z liczbą akcji jaką inwestor niewidzi przeszkód w nabyciu oraz dla której posiada finansowe zdolności do ichzakupu (należy pamiętad, że na jedną opcję zazwyczaj przypada 100 akcji).Zakup akcji w efekcie wykonania wystawionych opcji nie może stanowid dlainwestora znacznego ciężaru finansowego. Strategia może stad się spekulacyjnąjeżeli liczba akcji jaką inwestor musiałby zakupi w efekcie wykonania opcji jestwyższa niż liczba jaką inwestor chciałby faktycznie posiadad.KORZYŚCIWystawca opcji otrzymuje oraz zachowuje premię opcyjną niezależnie od tegojak bardzo ceny akcji będących instrumentem bazowym rosną lub spadają.Jeżeli wystawca opcji otrzyma wezwanie do wykonania wówczas jestzobowiązany do kupna odpowiedniej ilości akcji będących instrumentembazowym dla opcji po cenie wykonania. Premia otrzymana z tytułu wystawieniaopcji częściowo pokryje cenę po której wystawca nabywa akcje co oznacza dlaniego, że w niektórych przypadkach w efekcie wykonania może zakupid akcjetaniej niż na rynku. Jeżeli ceny akcji znaczącą spadają i jednocześnie wystawcaopcji otrzyma wezwanie do wykonania wówczas kupuje akcje drożej niż narynku (musi zapłacid cenę wykonania która jest znacznie większa niż bieżącacena akcji). W takim przypadku inwestor ma niezrealizowaną stratę, która możejednak przynieśd zyski jeżeli akcje zostaną zachowane a trend na rynku odwrócisię na rosnący.RYZYKO VS. ZYSKZysk maksymalny: Ograniczony (do wysokości otrzymanej premii)Strata maksymalna: Istnieje ryzyko poniesienia dużych stratZysk w terminie wygaśnięcia: Otrzymana premiaCena netto nabycia akcji jeżeli nastąpi wykonanie: Cena wykonania –otrzymana premiaJeżeli cena akcji rośnie a opcja wygaśnie bez wartości wówczas zyskmaksymalny jest ograniczony do wysokości premii otrzymanej z tytułuwystawienia opcji. Z drugiej jednak strony bezpośrednia inwestycja w akcjeoferuje dla inwestora nieograniczony zysk w wyniku wzrostu kursu tych akcji.Jeżeli cena akcji spadnie poniżej ceny wykonania opcji wówczas inwestor możezostad wezwany do wykonania opcji w efekcie czego będzie zobowiązany dokupna określonej ilości instrumentu bazowego. Cena netto nabycia akcji równajest cenie wykonania opcji pomniejszonej o wysokośd otrzymanej premii. Cenata może byd mniejsza niż bieżąca rynkowa cena danych akcji. Strata wynikająca32

ze strategii jest podobna do straty, jaka wynika z posiadania ekwiwalentnejpozycji w akcjach będących instrumentem bazowym w ilości wynikającej z ilościwystawionych opcji. Teoretycznie, spadek cen akcji jest ograniczony, ponieważcena akcji nie może spaśd poniżej zera. Jeżeli w efekcie wykonania wystawcaopcji nabywa akcje po cenie netto wyższej niż bieżąca ich cena rynkowa,inwestor ponosi niezrealizowaną stratę (niezrealizowaną do czasu aż akcje niezostaną sprzedane).PUNKT OPŁACALNOŚCI NA TERMIN WYGAŚNIĘCIA (ANG. BREAK-EVEN POINT(BEP))ZMIENNOŚD (ANG. VOLATILITY)BEP: Cena wykonania –Otrzymana premiaZmiennośd rośnie: Spada wartośd strategiiZmiennośd spada: Rośnie wartośd strategiiZmiana zmienności instrumentu bazowego wpływa na wartośd czasową premiiopcyjnej. Nie wpływa na wartośd wewnętrzną opcji.UPŁYW CZASU (ANG. TIME DECAY)Upływ czasu: Wzrost wartości strategiiUpływający czas do terminu wygaśnięcia obniża wartośd czasową premiiopcyjnej co jest pozytywne dla posiadaczy krótkich pozycji w opcjach.CO MOŻE ZROBID INWESTOR PRZED WYGAŚNIĘCIEMJeżeli po utworzeniu strategii, a przed wygaśnięciem opcji, prognozy inwestoraco zmiany ceny instrumentu bazowego się zmienią wówczas inwestor możezamknąd posiadaną krótką pozycję w opcji i zrealizowad stratę. W efekcie tegoinwestor pozbywa się zobowiązao wynikających z opcji.CO MOŻE ZROBID INWESTOR W DNIU WYGAŚNIĘCIAJeżeli w terminie wygaśnięcia opcja posiada jakąkolwiek wartośd wówczasinwestor prawdopodobnie otrzyma wezwanie do wykonania i będziezobowiązany do kupna określonej ilości instrumentu bazowego. Jeżeli wejściew posiadanie akcji nie jest przez inwestora oczekiwane wówczas może onzamknąd swoją krótką pozycję w opcji poprzez odkupienie jej z rynku. Takie33

działanie musi zostad podjęte przed zakooczeniem notowao ostatniego dniaobrotu i może prowadzid do realizacji straty z inwestycji. Z drugiej jednak stronyinwestor który nie zamknie pozycji na rynku godząc się tym samym nawykonanie przyjmuje niezrealizowaną stratę z akcji.34

BULL CALL SPREADUtworzenie strategii bull call spread wymaga nabycia opcji kupna na akcjeokreślonej spółki z jednoczesnym wystawieniem tej samej ilości również opcjikupna na akcje tej samej spółki z tym samym terminem do wygaśnięcia ale zwyższą ceną wykonania. Strategia czasami jest zaliczana do szerszej kategoriivertical spread, do której zaliczają się transakcje spreadowe składające się zopcji na akcje tej samej spółki, wygasające w tym samym terminie dowygaśnięcia ale posiadające różną cenę wykonania. Strategie tego typu mogąbyd tworzone albo z wykorzystaniem wyłącznie opcji kupna lub zwykorzystaniem wyłącznie opcji sprzedaży i mogą to byd strategie nastawionena spadek lub wzrost wartości instrumentu bazowego. Bull call spread, jakkażdy spread, może zostad wykonany w jednej transakcji, niekonieczniepoprzez zawarcie dwóch odrębnych transakcji (możliwośd ta zależy odtechnicznych rozwiązao systemu transakcyjnego danej giełdy). Dla takichvertical spread które są nastawione na wzrosty, zapytanie o oferty kupna isprzedaży można wysład poprzez każdego brokera na giełdę która zajmuje sięnotowaniem danych opcjiZyskNiższa cenawykonaniaWyższa cenawykonaniaStrataCena akcjiwzrost spadekPROGNOZA RYNKUUmiarkowany wzrost / wzrostKIEDY STOSUJEMYNajczęściej inwestorzy stosujący tą strategię oczekują umiarkowanychwzrostów na rynku (nie oczekują bardzo dużych wzrostów). W przypadku, jeżeliinwestor oczekuje dużych wzrostów cen akcji wówczas bardziej zyskowną35

ędzie zwykłe nabycie opcji kupna. Bull call spread jest również strategią, którapomniejsza koszt nabycia opcji kupna (poprzez tą strategię inwestycja nawzrost wartości instrumentu bazowego jest taosza niż w przypadku zwykłegonabycia opcji kupna). Strategia jest również tworzona wówczas gdy inwestornie ma silnego przekonania co do wzorów na rynku.KORZYŚCIW przypadku strategii bull call spread można mówid o podwójnymzabezpieczeniu. Premia płacona za opcję z niższą ceną wykonania jestczęściowo pokrywana przez premię otrzymywaną z tytułu wystawienia opcji zwyższą ceną wykonania. To oznacza, że ryzyko utraty całości premii wynikającejz nabytej opcji jest częściowo zredukowane (zabezpieczone). Z drugiej strony,nabyta opcja kupna z niższą ceną wykonania zabezpiecza finansowe ryzykowynikające z opcji wystawionej. Wystawca opcji kupna, który zostanie wezwanydo wykonania opcji jest zobowiązany do sprzedaży określonej ilości akcjibędących instrumentem bazowym po cenie wykonania. Poprzez zgłoszenie dowykonania nabytej opcji kupna z niższą ceną wykonania inwestor w ten sposóbpozyskuje akcje które pozwolą mu na wypełnienie zobowiązao z tytułu opcjiwystawionych. Wystawiona opcja ogranicza maksymalny zysk jaki inwestormoże osiągnąd z tej strategii.RYZYKO VS. ZYSKZysk maksymalny: Ograniczony.Różnica pomiędzy cenami wykonania - Koszt utworzenia strategii(koszt utworzenia strategii stanowi różnica pomiędzy premią zapłaconą aotrzymaną premią)Strata maksymalna: Ograniczona (koszt utworzenia strategii)Strategia bull call spread przynosi zyski wówczas gdy cena instrumentubazowego rośnie. Strategia może zostad utworzona poprzez zawarcie jednejtransakcji (możliwośd ta zależy jednak od rozwiązao systemu transakcyjnegodanej giełdy). Utworzenie strategii pociąga za sobą koszt początkowy ponieważpremia płacona za opcję kupna z niższą ceną wykonania zawsze jest wyższa niżpremia otrzymywana z tytułu wystawienia opcji kupna z wyższą cenąwykonania. Inwestor ponosi maksymalną stratę ze strategii jeżeli cena akcjibędących instrumentem bazowym spadnie poniżej niższej ceny wykonania.Jeżeli obydwie opcje wygasną out-of-the-money bez wartości, wówczasoznacza to, że traci na wartości cała kwota pierwotnie zainwestowana wstrategię. Maksymalny zysk strategia przynosi wówczas gdy cena instrumentu36

azowego wzrośnie powyżej wyższej ceny wykonania. W takim przypadku obieopcje (kupiona i wystawiona) wygasną in-the-money. Inwestor może wykonadopcję z niższą ceną wykonania (opcja kupiona) w efekcie czego kupi określonąilośd akcji będących instrumentem bazowym. Następnie akcje te może sprzedadw efekcie wykonania opcji dla której jest wystawcą o ile nabywca tej opcji zgłosiją do wykonania. Ww. sytuacja występuje niezależnie od tego z jak dużymiwzrostami cen instrumentu bazowego mamy do czynienia. Jeżeli w terminiewygaśnięcia cena instrumentu bazowego ukształtuje się pomiędzy cenamiwykonania opcji wchodzących w skład strategii wówczas opcja kupiona wygasain-the-money i jest warta swoją wartośd wewnętrzną. Opcja wystawionawygasa out-of-the-money bez wartości.PUNKT OPŁACALNOŚCI NA TERMIN WYGAŚNIĘCIA (ANG. BREAK-EVEN POINT(BEP))BEP: Niższa cena wykonania + Koszt utworzenia strategii(koszt utworzenia strategii stanowi różnica pomiędzy premią zapłaconą aotrzymaną premią)ZMIENNOŚD (ANG. VOLATILITY)Zmiennośd rośnie: Zmienny wpływ na wartośd strategiiZmiennośd spada: Zmienny wpływ na wartośd strategiiZmiana zmienności instrumentu bazowego wpływa na wartośd czasową premiiopcyjnej. Nie wpływa na wartośd wewnętrzną opcji. Wpływ jest uzależniony odtego czy w danej chwili opcja kupiona oraz / lub opcja wystawiona są in-themoneyczy out-of-the-money oraz jaki czas pozostał do terminu wygaśnięciatych opcji.UPŁYW CZASU (ANG. TIME DECAY)Upływ czasu: Zmienny wpływ na wartośd strategiiWpływ czasu pozostałego do terminu wygaśnięcia na wartośd strategii zależyod aktualnej relacji ceny instrumentu bazowego do cen wykonania opcjiwchodzących w skład strategii (opcji kupionej oraz opcji wystawionej). Jeżelicena instrumentu bazowego jest pomiędzy cenami wykonania tych opcjiwówczas wpływ czasu pozostałego do terminu wygaśnięcia jest niewielki. Jeżelicena instrumentu bazowego jest bliżej niższej cenie wykonania (opcji kupionej)37

wówczas strategia traci na wartości w efekcie czasu upływającego do terminuwygaśnięcia a strata ta rośnie wraz ze zbliżaniem się do tego terminu. Jeżelicena instrumentu bazowego jest bliżej wyższej ceny wykonania (opcjiwystawionej) wówczas strategia zyskuje na wartości a zysk ten rośnie wraz zezbliżaniem się do tego terminu.CO MOŻE ZROBID INWESTOR PRZED WYGAŚNIĘCIEMKupiona strategia bull call spread może zostad na rynku sprzedana. Kupującopcję płacimy cenę strategii stanowiącą różnicę pomiędzy premią od opcji zniższą ceną wykonania a premią od opcji z wyższą ceną wykonania. Sprzedającstrategię otrzymujemy bieżącą jej cenę określaną w ten sam sposób. Inwestorsprzedając strategię może zamknąd jej pozycję przed terminem wygaśnięciarealizując zyski lub zamykając stratną pozycję.CO MOŻE ZROBID INWESTOR W DNIU WYGAŚNIĘCIAJeżeli w terminie wygaśnięcia obie opcje mają wartośd wówczas najczęściejinwestorzy zamykają pozycję na rynku przed zakooczeniem sesji w ostatnimdniu obrotu. Takie działanie będzie znacznie mniej kosztowne niż w przypadkudopuszczenia do wykonania opcji, kiedy inwestorzy ponoszą opłaty za transferakcji w efekcie wykonania opcji (transfer wynikający ze zgłoszenia opcji dowykonania oraz / lub otrzymania wezwania do wykonania). Jeżeli nabyta opcjaz niższą ceną wykonania wygasa in-the-money inwestor może albo sprzedadtaką opcję albo ją wykonad w efekcie czego kupi instrument bazowy po ceniewykonania.38

BEAR PUT SPREADUtworzenie strategii bear put spread wymaga nabycia opcji sprzedaży na akcjeokreślonej spółki z jednoczesnym wystawieniem tej samej ilości również opcjisprzedaży na akcje tej samej spółki z tym samym terminem do wygaśnięcia ale zniższą ceną wykonania. Strategia czasami jest zaliczana do szerszej kategoriivertical spread, do której zaliczają się transakcje spreadowe składające się zopcji na akcje tej samej spółki, wygasające w tym samym terminie dowygaśnięcia ale posiadające różną cenę wykonania. Strategie tego typu mogąbyd tworzone albo z wykorzystaniem wyłącznie opcji kupna lub zwykorzystaniem wyłącznie opcji sprzedaży i mogą to byd strategie nastawionena spadek lub wzrost wartości instrumentu bazowego. Bear put spread, jakkażdy spread, może zostad wykonany w jednej transakcji, niekonieczniepoprzez zawarcie dwóch odrębnych transakcji (możliwośd ta zależy odtechnicznych rozwiązao systemu transakcyjnego danej giełdy). Dla takichvertical spread które są nastawione na wzrosty, zapytanie o oferty kupna isprzedaży można wysład poprzez każdego brokera na giełdę która zajmuje sięnotowaniem danych opcjiZyskNiższa cenawykonaniaWyższa cenawykonaniaStrataCena akcjiwzrost spadekPROGNOZA RYNKUUmiarkowany spadek / spadekKIEDY STOSUJEMYNajczęściej inwestorzy stosujący tą strategię oczekują umiarkowanych spadkówna rynku (nie oczekują bardzo dużych spadków). W przypadku jeżeli inwestor39

oczekuje dużych spadków cen akcji wówczas bardziej zyskowną będzie zwykłenabycie opcji sprzedaży. Bear put spread jest również strategią, którapomniejsza koszt nabycia opcji sprzedaży (poprzez tą strategię inwestycja naspadek wartości instrumentu bazowego jest taosza niż w przypadku zwykłegonabycia opcji sprzedaży). Strategia jest również tworzona wówczas gdyinwestor nie ma silnego przekonania co do spadków na rynku.KORZYŚCIW przypadku strategii bear put spread można mówid o podwójnymzabezpieczeniu. Premia płacona za opcję z wyższą ceną wykonania jestczęściowo pokrywana przez premię otrzymywaną z tytułu wystawienia opcji zniższą ceną wykonania. To oznacza, że ryzyko utraty całości premii wynikającejz nabytej opcji jest częściowo zredukowane (zabezpieczone). Z drugiej strony,nabyta opcja sprzedaży z wyższą ceną wykonania zabezpiecza finansowe ryzykowynikające z opcji wystawionej. Wystawca opcji sprzedaży, który zostaniewezwany do wykonania opcji jest zobowiązany do kupna określonej ilości akcjibędących instrumentem bazowym po cenie wykonania. Poprzez zgłoszenie dowykonania nabytej opcji sprzedaży z wyższą ceną wykonania inwestor w tensposób może sprzedad akcje, które zobowiązany był nabyd w efekcie wykonaniaopcji z niższa ceną wykonania. Premia jaką inwestor otrzymuje w efekciewystawienia opcji częściowo pokrywa koszt nabycia akcji w efekcie otrzymaniazgłoszenia do wykonania. Wystawiona opcja ogranicza maksymalny zysk jakiinwestor może osiągnąd z tej strategii.RYZYKO VS. ZYSKZysk maksymalny: Ograniczony.Różnica pomiędzy cenami wykonania - Koszt utworzenia strategii(koszt utworzenia strategii stanowi różnica pomiędzy premią zapłaconą aotrzymaną premią)Strata maksymalna: Ograniczona (koszt utworzenia strategii)Strategia bear put spread przynosi zyski wówczas gdy cena instrumentubazowego spada. Strategia może zostad utworzona poprzez zawarcie jednejtransakcji (możliwośd ta zależy jednak od rozwiązao systemu transakcyjnegodanej giełdy). Utworzenie strategii pociąga za sobą koszt początkowy ponieważpremia płacona za opcję sprzedaży z wyższą ceną wykonania zawsze jest wyższaniż premia otrzymywana z tytułu wystawienia opcji sprzedaży z niższą cenąwykonania. Inwestor ponosi maksymalną stratę ze strategii jeżeli cena akcjibędących instrumentem bazowym wzrośnie powyżej wyższej ceny wykonania.40

Jeżeli obydwie opcje wygasną out-of-the-money bez wartości, wówczasoznacza to, że traci na wartości cała kwota pierwotnie zainwestowana wstrategię. Maksymalny zysk strategia przynosi wówczas gdy cena instrumentubazowego spadnie poniżej niższej ceny wykonania. W takim przypadku obieopcje (kupiona i wystawiona) wygasną in-the-money. Ww. sytuacja występujeniezależnie od tego z jak dużymi spadkami cen instrumentu bazowego mamydo czynienia. Jeżeli w terminie wygaśnięcia cena instrumentu bazowegoukształtuje się pomiędzy cenami wykonania opcji wchodzących w skład strategiiwówczas opcja kupiona wygasa in-the-money i jest warta swoją wartośdwewnętrzną. Opcja wystawiona wygasa out-of-the-money bez wartości.PUNKT OPŁACALNOŚCI NA TERMIN WYGAŚNIĘCIA (ANG. BREAK-EVEN POINT(BEP))BEP: Wyższa cena wykonania - Koszt utworzenia strategii(koszt utworzenia strategii stanowi różnica pomiędzy premią zapłaconą aotrzymaną premią)ZMIENNOŚD (ANG. VOLATILITY)Zmiennośd rośnie: Zmienny wpływ na wartośd strategiiZmiennośd spada: Zmienny wpływ na wartośd strategiiZmiana zmienności instrumentu bazowego wpływa na wartośd czasową premiiopcyjnej. Nie wpływa na wartośd wewnętrzną opcji. Wpływ jest uzależniony odtego czy w danej chwili opcja kupiona oraz / lub opcja wystawiona są in-themoneyczy out-of-the-money oraz jaki czas pozostał do terminu wygaśnięciatych opcji.UPŁYW CZASU (ANG. TIME DECAY)Upływ czasu: Zmienny wpływ na wartośd strategiiWpływ czasu pozostałego do terminu wygaśnięcia na wartośd strategii zależyod aktualnej relacji ceny instrumentu bazowego do cen wykonania opcjiwchodzących w skład strategii (opcji kupionej oraz opcji wystawionej). Jeżelicena instrumentu bazowego jest pomiędzy cenami wykonania tych opcjiwówczas wpływ czasu pozostałego do terminu wygaśnięcia jest niewielki. Jeżelicena instrumentu bazowego jest bliżej wyższej cenie wykonania (opcji41

kupionej) wówczas strategia traci na wartości w efekcie czasu upływającego doterminu wygaśnięcia a strata ta rośnie wraz ze zbliżaniem się do tego terminu.Jeżeli cena instrumentu bazowego jest bliżej niższej cenie wykonania (opcjiwystawionej) wówczas strategia zyskuje na wartości a zysk ten rośnie wraz zezbliżaniem się do tego terminu.CO MOŻE ZROBID INWESTOR PRZED WYGAŚNIĘCIEMKupiona strategia bear put spread może zostad na rynku sprzedana. Kupującopcję płacimy cenę strategii stanowiącą różnicę pomiędzy premią od opcji zwyższą ceną wykonania a premią od opcji z niższą ceną wykonania. Sprzedającstrategię otrzymujemy bieżącą jej cenę określaną w ten sam sposób. Inwestorsprzedając strategię może zamknąd jej pozycję przed terminem wygaśnięciarealizując zyski lub zamykając stratną pozycję.CO MOŻE ZROBID INWESTOR W DNIU WYGAŚNIĘCIAJeżeli w terminie wygaśnięcia obie opcje mają wartośd wówczas najczęściejinwestorzy zamykają pozycję na rynku przed zakooczeniem sesji w ostatnimdniu obrotu. Takie działanie będzie znacznie mniej kosztowne niż w przypadkudopuszczenia do wykonania opcji, kiedy inwestorzy ponoszą opłaty za transferakcji w efekcie wykonania opcji (transfer wynikający ze zgłoszenia opcji dowykonania oraz / lub otrzymania wezwania do wykonania). Jeżeli nabyta opcjaz wyższą ceną wykonania wygasa in-the-money inwestor może sprzedad takąopcję przed zakooczeniem sesji ostatniego dnia obrotu. Z drugiej strony możeją wykonad w efekcie czego sprzeda posiadane akcje będące instrumentembazowym dla opcji lub jeżeli takich akcji nie posiada ustanowi w ten sposóbkrótką pozycję w akcjach (krótka sprzedaż).42

COLLARStrategia collar jest sumą strategii protective put oraz covered call. Składa sięzatem z portfela akcji, wystawionej opcji kupna oraz kupionej opcji sprzedaży(oczywiście instrumentem bazowym dla tych opcji są posiadane akcje).Generalnie, w chwili kiedy strategia jest tworzona opcja kupna oraz opcjasprzedaży są out-of-the-money i mają ten sam termin do wygaśnięcia. Liczbaopcji kupionych oraz wystawionych jest identyczna i wynika z liczbyposiadanych akcji. Jeżeli liczba akcji przypadających na jedną opcję wynosi 100(tak zazwyczaj jest) wówczas na każde 100 sztuk posiadanych akcji wystawiamyjedną opcję kupna oraz kupujemy jedną opcję sprzedaży. Celem strategii jest,przy wykorzystaniu opcji, zabezpieczenie niezrealizowanego zysku, któryosiągnęliśmy w efekcie wcześniejszego wzrostu cen posiadanych akcji, niżosiągnięcie zysku w efekcie kolejnego wzrostu tych cen.ZyskStratacenawykonaniaopcji sprzedażycenawykonaniaopcji kupnaCena akcjiwzrost spadekPROGNOZA RYNKUtrend boczny (rynek neutralny) następujący po okresie wzrostów.KIEDY STOSUJEMYInwestor tworzy tą strategię po okresach wzorów na rynku kiedy jednocześniewzrosła wartośd posiadanego portfela akcji (inwestor posiada niezrealizowanyzysk). Chce zabezpieczyd ten portfel przed spadkiem jego wartości i w tym celunabywa opcję sprzedaży (protective put). Jednocześnie jest zainteresowanysprzedażą tych akcji jednak po cenie wyższej niż obecna cena rynkowa dlategowystawia opcję kupna out-of-the-money (covered call).43

KORZYŚCIW strategii inwestor poprzez kupioną opcję sprzedaży zabezpiecza posiadanyportfel akcji przed spadkiem jego wartości. Koszt tego zabezpieczenia jestpokrywany (częściowo, lub w całości) poprzez premię jaką inwestor otrzymuje ztytułu wystawienia opcji kupna. Wystawiając opcję kupna inwestor godzi się naograniczenie zysku w sytuacji jeżeli wzrosty na rynku będą kontynuowane. Wniektórych przypadkach, w zależności od wybranych kursów wykonania orazterminu do wygaśnięcia, premia jaką inwestor otrzyma z tytułu wystawionejopcji kupna może byd wyższa od premii zapłaconej za opcję sprzedaży. Oznaczato, że po utworzeniu strategii rachunek inwestora zostanie uznany kwotąśrodków pieniężnych stanowiących różnicę pomiędzy kwotami premiami.Otrzymaną premię inwestor zachowa w zależności od tego jak w terminiewygaśnięcia ukształtuje się wartośd instrumentu bazowego. Inwestor jakoposiadacz akcji korzysta z wszystkich praw przysługujących akcjonariuszomspółek. Posiada te prawa do czasu aż nie sprzeda posiadanych akcji co możenastąpid w efekcie wykonania posiadanej opcji sprzedaży lub jeżeli inwestorotrzyma wezwania do wykonania wystawionej opcji kupna.RYZYKO VS. ZYSKStrategia ta zakłada, że przed jej utworzeniem inwestor posiadał akcje, którychwartośd wzrosła w efekcie wzrostów na rynku. Ponieważ posiadaniezrealizowany zysk dlatego poprzez kupno opcji sprzedaży zabezpieczaposiadany portfel akcji przed spadkiem jego wartości. To oznacza, że abyoszacowad zyski i / lub straty należy wziąd pod uwagę cenę po jakiej inwestorkupował akcje. Cenę tą należy porównad do ceny sprzedaży akcji (sprzedażmoże nastąpid na rynku lub w efekcie wykonania opcji sprzedaży lub opcjikupna), oraz należy uwzględnid przepływy pieniężne (wynikające z premii odopcji kupionej oraz opcji wystawionej) w chwili ustanowienia strategii.Cena netto sprzedaży akcji w przypadku wykonania wystawionej opcji kupna:Cen wykonania opcji kupna + różnica premii (może byd dodatnia lub ujemna).Cena netto sprzedaży akcji w przypadku wykonania kupionej opcji sprzedaży:Cena wykonania opcji sprzedaży + różnica premii (może byd dodatnia lubujemna).Jeżeli cena akcji w terminie wygaśnięcia osiągnie poziom pomiędzy cenamiwykonania opcji kupna i sprzedaży wówczas obie opcje wygasają bez wartości.To oznacza, że jeżeli utworzenie strategii pociągało za sobą koszt początkowy44

wówczas inwestor traci wszystkie pieniądze pierwotnie zainwestowane w teninstrument. Jeżeli jednak po utworzeniu strategii rachunek inwestora zostałuznany określoną kwotą środków pieniężnych (premia otrzymana była wyższaod zapłaconej) wówczas inwestor zachowuje w portfelu całą tą kwotę.PUNKT OPŁACALNOŚCI NA TERMIN WYGAŚNIĘCIA (ANG. BREAK-EVEN POINT(BEP))Celem strategii jest, poprzez nabytą opcję sprzedaży, zabezpieczenieniezrealizowanego zysku dlatego analiza BEP nie dotyczy tej strategii.ZMIENNOŚD (ANG. VOLATILITY)Zmiennośd rośnie: Zmienny wpływ na wartośd strategiiZmiennośd spada: Zmienny wpływ na wartośd strategiiZmiana zmienności instrumentu bazowego wpływa na wartośd czasową premiiopcyjnej. Nie wpływa na wartośd wewnętrzną opcji. Wpływ jest uzależniony odtego czy w danej chwili opcja kupiona oraz / lub opcja wystawiona są in-themoneyczy out-of-the-money oraz jaki czas pozostał do terminu wygaśnięciatych opcji.UPŁYW CZASU (ANG. TIME DECAY)Upływ czasu: Zmienny wpływ na wartośd strategiiWpływ czasu pozostałego do terminu wygaśnięcia na wartośd strategii zależyod aktualnej relacji ceny instrumentu bazowego do cen wykonania opcjiwchodzących w skład strategii (opcji kupionej oraz opcji wystawionej). Jeżelicena instrumentu bazowego jest pomiędzy cenami wykonania tych opcjiwówczas wpływ czasu pozostałego do terminu wygaśnięcia jest niewielki. Jeżelicena instrumentu bazowego jest bliżej niższej cenie wykonania (kupionej opcjisprzedaży) wówczas strategia traci na wartości w efekcie czasu upływającegodo terminu wygaśnięcia a strata ta rośnie wraz ze zbliżaniem się do tegoterminu. Jeżeli cena instrumentu bazowego jest bliżej wyższej cenie wykonania(wystawionej opcji kupna) wówczas strategia zyskuje na wartości a zysk tenrośnie wraz ze zbliżaniem się do tego terminu.CO MOŻE ZROBID INWESTOR PRZED WYGAŚNIĘCIEM45

Pozycja w strategii może zostad zamknięta przed terminem wygaśnięcia. Abytego dokonad należy kupid wystawioną opcje kupna oraz sprzedad kupionąopcję sprzedaży. W zależności od bieżącego poziomu instrumentu bazowego wefekcie tej operacji inwestor albo zapłaci premię albo ją otrzyma.CO MOŻE ZROBID INWESTOR W DNIU WYGAŚNIĘCIAJeżeli w terminie wygaśnięcia cena instrumentu bazowego ukształtuje siępomiędzy kursami wykonania opcji kupna i sprzedaży wówczas opcje tewygasną bez wartości. Inwestor zachowuje posiadane akcje i może albo jesprzedad na rynku albo zachowad po czym zabezpieczyd przy wykorzystaniunowych opcji. Jeżeli cena instrumentu bazowego ukształtuje się poniżej cenywykonania opcji sprzedaży, opcja ta stanie się in-the-money (ma wartośd).Inwestor może zdecydowad albo sprzedad posiadane opcje przed zakooczeniemsesji ostatniego dnia obrotu albo zgłosid je do wykonania w efekcie czegosprzeda posiadane akcje otrzymując w zamian za każdą jednostkę tych akcjicenę wykonania opcji sprzedaży. Jeżeli cena instrumentu bazowego ukształtujesię powyżej ceny wykonania wystawionej opcji kupna wówczas tym razem to taopcja staje się in-the-money a inwestor musi oczekiwad, że zostanie wezwanydo wykonania opcji. W efekcie wezwania do wykonania będzie zobowiązany dosprzedaży posiadanych akcji za cenę wykonania opcji kupna. Jeżeli jednakinwestor chciałby uchronid się przed otrzymaniem wezwania do wykonaniachcąc jednocześnie zachowad posiadane akcje wówczas musi zamknąd krótkąpozycję w tej opcji zanim zakooczy się sesja ostatniego dnia obrotu.46

SŁOWNICZEK DOT. OPCJI NA AKCJEOpcja o amerykaoskim stylu wykonania (ang. american-style option): Opcjaktóra może zostad zgłoszona do wykonania w każdej chwili od dnia jej nabyciado dnia wygaśnięcia. Większośd opcji notowanych na rynkach giełdowych są toopcje o amerykaoskim stylu wykonaniaWezwanie do wykonania (ang. assignment): wezwanie które otrzymujewystawca opcji które obliguje go do sprzedaży (w przypadku opcji sprzedaży)lub kupna (w przypadku opcji kupna) określonej ilości instrumentu bazowegopo cenie wykonania opcjiAt-the-money: opcja której cena wykonania jest równa bieżącej cenie akcjibędących instrumentem bazowym dla opcjiOpcja kupna (ang. call): kontrakt opcyjną który przyznaje jego posiadaczowiprawo do kupna określonej ilości akcji będących instrumentem bazowym dlaopcji po określonej cenie (cenie wykonania) w ustalonym czasie.Klasa opcji (ang. class of options): opcje tego samego typu (opcje kupna lubopcje sprzedaży) oraz o tym samym stylu wykonania (amerykaoski lubeuropejski), które są wystawione na akcje tej samej spółki (instrument bazowy).Odkup zamykający krótką pozycję (ang. closing purchase): transakcja kupna wefekcie której wystawca opcji zamyka posiadaną krótką pozycję w danej seriiopcji.Sprzedaż zamykająca długą pozycję (ang. closing sale): transakcja sprzedaży wefekcie której nabywca opcji zamyka posiadaną długą pozycję w danej seriiopcji.Collar: strategia inwestycyjna obejmująca nabycie opcji sprzedaży orazwystawienie opcji kupna lub wystawienie opcji sprzedaży oraz nabycie opcjikupna. Liczba opcji wystawionych oraz kupionych jest identyczna. Opcje kupna isprzedaży mają różne kursy wykonania ale te same terminy do wygaśnięciaoraz są wystawione na akcje tej samej spółki (instrument bazowy).Covered call: Strategia polegająca na wystawieniu opcji kupna na posiadaneakcje danej spółki.47

Cash-secured put: Strategia polegająca na wystawieniu opcji sprzedaży, gdzieinwestor jednocześnie posiada na rachunku środki pieniężne (lub bonyskarbowe) konieczne celem kupna akcji w sytuacji jeżeli wystawca ww. opcjisprzedaży zostanie wezwany do wykonania opcji.Przedterminowe wykonanie opcji (ang. early exercise): cecha opcji oamerykaoskim stylu wykonania zgodnie z którą posiadacz opcji ma prawo dowykonania opcji (wystawca zostaje wezwany do wykonania) w dowolnej chwiliod dnia nabycia opcji do dnia jej wygaśnięcia.Opcje na akcje (ang. equity options): opcje których instrumentem bazowym sąakcje pojedynczych spółek.Opcje o europejskim stylu wykonania (ang. european-style option): opcjektóre mogą zostad wykonania wyłącznie w czasie ściśle określonym przed ichwygaśnięciemWykonanie (ang. exercise): oznacza skorzystanie z prawa, zgodnie z którymposiadacz opcji ma prawo do kupna (w przypadku opcji kupna) lub sprzedaży (wprzypadku opcji sprzedaży) instrumentu bazowego.Cena wykonania (ang. exercise prace lub strike price): cena wg której wefekcie wykonania posiadacz opcji kupuje (w przypadku opcji kupna) lubsprzedaje (w przypadku opcji sprzedaży) akcje będące instrumentem bazowym.Finalny czas wykonania opcji (ang. exercise cut-off time): Finalny czas doktórego wszystkie wezwania do wykonania muszą zostad zgłoszone. Inwestorzyindywidualni zgłaszają wezwania do wykonania do swojego biura maklerskiego.Termin wykonania (ang. expiration date): termin po którym prawa wynikającez opcji tracą ważnośd. Wszyscy posiadacze opcji muszą zgłosid chęd wykonaniaopcji do tego terminu.Strategia zabezpieczająca (ang. hedge): strategia, której celem jestograniczenie strat ponoszonych w inwestycji w instrument bazowy. Zyski, któreprzynosi pozycja zabezpieczająca, pokrywają straty w instrumencie bazowym.In-the-money: opcja kupna jest in-the-money jeżeli jej cena wykonania jestmniejsza niż rynkowa cena instrumentu bazowego. Opcja sprzedaży jest in-the-48

money jeżeli jej cena wykonania jest większa niż rynkowa cena instrumentubazowego.Wartośd wewnętrzna (ang. intrinsic value): kwota o którą opcja jest in-themoney.Pozycja długa (ang. long position): pozycja w której w portfelu inwestora jestwiększa liczba opcji kupionych niż sprzedanych w różnych seriach opcji.Wymagany depozyt zabezpieczający (ang. margin requirement): Kwotaśrodków jaką inwestor jest zobowiązany wnieśd i utrzymywad jakozabezpieczenie posiadanej pozycji. Wymagany depozyt zabezpieczający jestkalkulowany codziennie.Kupno otwierające długą pozycję (ang. opening purchase): Transakcja którejcelem jest utworzenie nowej lub powiększenie posiadanej długiej pozycji wdanej serii opcji.Sprzedaż otwierająca krótką pozycję (ang. opening sale): Transakcja którejcelem jest utworzenie nowej lub powiększenie posiadanej krótkiej pozycji wdanej serii opcji.Out-of-the-money: opcja kupna jest out-of-the-money jeżeli jej cenawykonania jest większa niż rynkowa cena instrumentu bazowego. Opcjasprzedaży jest out-of-the-money jeżeli jej cena wykonania jest mniejsza niżrynkowa cena instrumentu bazowego.Premia (ang. premium): cena opcji określana na rynku, którą nabywca opcjipłaci wystawcy opcji za prawa wynikające z kontraktu opcyjnego.Opcja sprzedaży (ang. put): kontrakt opcyjny, zgodnie z którym nabywca opcjima prawo do sprzedaży instrumentu bazowego po określonej cenie wokreślonym czasie.Seria opcji (ang. series of options): wszystkie kontrakty opcyjne tej samej klasyktóre mają tą samą jednostkę transakcyjną, dzieo wygaśnięcia oraz cenęwykonania.49

Pozycja krótka (ang. short position): pozycja w której w portfelu inwestora jestwiększa liczba opcji sprzedanych niż kupionych w różnych seriach opcji.Spread: strategia złożona z dwóch składników. Każdy z tych składnikówgeneruje zyski w efekcie odwrotnych zmian cen instrumentu bazowego.Składniki spreadu jako strategii, są wykonywane jednocześnie. Spread ma nacelu albo (1) ograniczenie ryzyka albo (2) osiągnięcie zysków w efekcie zmianyrelacji pomiędzy cenami składników tej strategii.Upływ czasu do wygaśnięcia (ang. time decay): pojęcie stosowane w celuopisania jak wartośd czasowa opcji traci na wartości w efekcie czasuupływającego do terminu wygaśnięcia.Wartośd czasowa (ang. time value): częśd premii opcyjnej, której wysokośd jestuzależniona do czasu pozostałego do wygaśnięcia opcji (wartośd czasowa tracina wartości w efekcie upływu czasu). Każda premia opcyjna ma wartośdczasową. Opcje in-the-money oprócz wartości czasowej mają również wartośdwewnętrzną.Wystawienie niepokrytej opcji kupna (ang. uncovered call option writing):Strategia w której inwestor wystawia opcje kupna pomimo nieposiadania akcjibędących instrumentem bazowym dla tych opcjiWystawienie niepokrytej opcji sprzedaży (ang. uncovered put option writing):Strategia w której inwestor wystawia opcje sprzedaży pomimo nieposiadaniazabezpieczenia w postaci odpowiedniej wysokości środków pieniężnych (lubbonów skarbowych). Zabezpieczenie stanowi finansową gwarancję możliwościnabycia akcji będących instrumentem bazowym dla takich opcji w sytuacji jeżeliwystawca opcji zostanie wezwany do wykonania.Akcje / papiery wartościwe bazowe (ang. underlying stock (security)): akcje /papiery wartościowe, które są kupowane lub sprzedawane w efekciewykonania kontraktu opcyjnego.Zmiennośd (ang. volatility): miara zmian rynkowej ceny danego instrumentufinansowego. Z matematycznego punktu widzenia zmiennośd stanowi roczneodchylenie standardowe stóp zwrotu.Wystawid opcję / wystawca opcji (ang. write/writer): wystawienie opcjinastępuje w efekcie sprzedaży opcji, której inwestor nie posiada na rachunku50

(w ten sposób inwestor staje się wystawcą - niezależnie od tego czy wystawiaopcję pokrytą (ang. covered) czy nie pokrytą (ang. uncovered)). Do czasu jakpozycja jest otwarta wystawca jest zobowiązany do wykonania opcji czyli: dosprzedaży akcji (w przypadku opcji kupna) lub nabycia akcji (w przypadku opcjisprzedaży).51

WIĘCEJ INFORMACJIGiełda Papierów Wartościowych w Warszawieul. Książęca 400-498 Warszawatel. (4822) 628 32 32www.gpw.pl52