tutaj - Polska Federacja Hodowców Bydła i Producentów Mleka

WYDZIAŁ OCENY TYPU I BUDOWYBYDŁA MLECZNEGOOCENATYPU I BUDOWYKRÓW MLECZNYCH

OCENA TYPU I BUDOWY KRÓW MLECZNYCHOCENA TYPU I BUDOWY KRÓW MLECZNYCHWydział Oceny Typu i Budowy Bydła Mlecznego PFHBiPM zajmuje się:• prowadzeniem oceny typu i budowy krów pierwiastek,• opracowaniem i modyfikacją metodyki /regulaminu/ oceny typu i budowy bydła rasmlecznych z uwzględnieniem systemu informatycznego,• prowadzeniem specjalistycznych szkoleń,• przeprowadzeniem oceny typu i budowy krów ras mlecznych na życzenie hodowcylub innego podmiotu.Podstawowym zadaniem wydziału jest prowadzanie oceny typu i budowy krów pierwiastek rasmlecznych po buhajach testowych oraz ich rówieśnic. Zadanie to jest realizowane przez klasyfikatorówwchodzących w skład Wydziału Oceny Typu i Budowy. Dane z oceny typu i budowykrów pierwiastek stanowią podstawę szacowania wartości hodowlanej buhajów pod względemcech pokroju i stanowią drugą obok cech produkcyjnych grupę cech, dla których prowadzonajest krajowa oraz międzynarodowa ocena wartości hodowlanej buhajów.Ponadto, wyniki oceny typu i budowy krów mlecznych wykorzystywane są do:• wyboru krów na matki buhajów,• planowania kojarzeń i prowadzenia selekcji w stadach hodowlanych,• oceny bydła na wystawach hodowlanych,Coraz większa unifikacja i ujednolicanie metod oceny typu i budowy na skalę międzynarodowa,obserwacje krajowej populacji krów mlecznych były przyczyną wprowadzenia od 16 kwietnia2012 roku zmian w naszym regulaminie oceny typu i budowy bydła ras mlecznych. Głównazmiana dotyczy kategorii opisowych w ocenie ogólnej krów w typie użytkowym mlecznym(bez rasy RP) – w miejsce cech:”kaliber i pojemność” oraz „typ i budowa” zostały wprowadzone„rama ciała” i „siła mleczności” Cechy te mają lepiej opisać możliwości produkcyjne krowy,jej funkcjonalność oraz szanse na jej długowieczność.Oceniając ramę ciała należy uwzględnić: budowę zadu, wysokość w krzyżu, linię grzbietui lędźwi oraz przód krowy (związanie łopatki, wypełnienie za łopatką, ustawienie łokci).Siła mleczności to z kolei połączenie predyspozycji krowy do produkcji mleka (typu mlecznego)i siły zapewniającej zrównoważoną długoletnią produkcję. Główną uwagę zwracamy tutajna charakter mleczny, szerokość klatki piersiowej i głębokość tułowia.W ocenie ogólnej krów zmianie uległy procentowe współczynniki udziału kategorii opisowychw ocenie końcowej krów w typie użytkowym mlecznym.W zależności od rasy ocena ogólna krów bazuje obecnie na następujących kategoriachopisowych:1. Typ użytkowy mleczny:a. rasy mleczne z wyłączeniem rasy polskiej czerwonej./waga cechy od 04.2012/1. rama ciała – 15% (nowa cecha)2. siła mleczności – 20% (nowa cecha)3. nogi i racice – 25% (+5%)4. wymię – 40% (-10%)131

POLSKA FEDERACJA HODOWCÓW BYDŁA i PRODUCENTÓW MLEKAb. rasa polska czerwona1. kaliber i pojemność – 15%2. typ i budowa – 20% (+5%)3. nogi i racice – 20%4. wymię – 45% (-5%)c. Typ użytkowy mięsno-mleczny:1. kaliber – 20%2. typ i budowa – 15%3. nogi i racice – 10%4. wymię – 30%5. umięśnienie – 25%Ocena każdej kategorii jest wyrażona w skali od 50 do 100 pkt. Suma punktów poszczególnychkategorii po uwzględnieniu ich wag stanowi ogólną ocenę końcową zwierzęcia. Przy punktacjiobowiązuje zasada, że zwierzęciu o lepszej budowie odpowiada większa liczba punktów.Oceny ogólne są dla hodowcy informacjami, które może natychmiast wykorzystać do selekcjiw stadzie. Na ocenę końcowa mają wpływ również różnego rodzaju wady, których ewentualnewystępowanie należy uwzględnić.Liniowe (szczegółowe) cechy pokroju stanowią podstawę nowoczesnego systemu klasyfikacjipokrojowej. Klasyfikacja liniowa opiera się na pomiarach (ocenie) indywidualnych cechpokroju. Skala ocen ma charakter liniowy i mieści się w przedziale od 1 do 9 pkt, a jej wartościskrajne odpowiadają skrajnościom biologicznym. W przypadku wysokości w krzyżu oraz obwoduklatki piersiowej wynik oceny podany jest w centymetrach. W roku 2012 dla bydła w typieużytkowym mlecznym wprowadzono do oceny nową cechy liniową „strukturę kostną”.W przypadku rasy polskiej czerwonej poszerzono listę ocenianych cech linowych o dwie dodatkowecechy: „umięśnienie przodu” oraz „umięśnienie zadu”.Struktura kostna (nowa cecha liniowa)1 5 9132

OCENA TYPU I BUDOWY KRÓW MLECZNYCHDef: Ocena grubości i szerokości kości nóg tylnych poniżej stawu skokowego, patrząc z tyłui z boku1 – Szeroka, gruba, obła5 – Pośrednia9 – Płaska, cienka, delikatnaNowa cecha „struktura kostna” ma być wyróżnikiem jakości kośćca, wskaźnikiem szlachetnościzwierzęcia i jego predyspozycji produkcyjnych. Stwierdzono dodatnią korelację (powyżej 0,2)pomiędzy w/w cechą a długowiecznością.System oceny w Polsce obejmuje obecnie ocenę następujących cech liniowych dla bydła w typieużytkowym mlecznym (rasy PHF-HO, PHF-RW, RP, JE):1. Wysokość w krzyżu – WK (cm)2. Głębokość tułowia – GT3. Szerokość klatki piersiowej – SK4. Ustawienie zadu – ZU5. Szerokość zadu – ZS6. Postawa nóg tylnych-widok z boku – NB7. Kąt racicy – RA8. Postawa nóg tylnych-widok z tyłu – NT9. Struktura kostna – NS (nowa cecha od kwietnia 2012 r.)10. Zawieszenie przednie wymienia – ZP11. Zawieszenie tylne wymienia – ZT12. Więzadło środkowe wymienia – WW13. Położenie wymienia – PW14. Szerokość wymienia – SW15. Ustawienie strzyków przednich – SP16. Długość strzyków – SD17. Ustawienie strzyków tylnych – ST18. Charakter mleczny – CM19. Kondycja – KO20. Lokomocja – LO21. Umięśnienie przodu – UP (tylko rasa RP)22. Umięśnienie zadu – UZ (tylko rasa RP)W przypadku bydła w typie użytkowym mięsno-mlecznym oceniane są wszystkie cechy liniowez wyjątkiem charakteru mlecznego, struktury kostnej oraz kondycji. Dodatkowo ocenąobjęte są cztery cechy uwzględniające specyfikę tych ras tj. obwód klatki piersiowej, grubośćstrzyków, umięśnienie przodu i zadu.Kolejna zmiana dotyczy okresu, w którym można dokonać oceny typu i budowy. Obecnie ocenęprzeprowadza się:• u krów pierwiastek w okresie między 15 a 300 dniem po wycieleniu,• u krów w dalszych laktacjach w czasie trwania laktacji od 15 dnia po wycieleniu133

POLSKA FEDERACJA HODOWCÓW BYDŁA i PRODUCENTÓW MLEKAW zależności od numeru laktacji w której przeprowadzona jest ocena typu i budowy, maksymalnapunktacja za ocenę ogólną może wynosić:• I laktacja – 89 pkt.• II laktacja – 92 pkt.• III laktacja – 95 pkt.• IV i dalsze laktacje – 97 pkt.W 2012 roku realizując zadanie dotowane przez MRiRW w zakresie oceny typu i budowy bydłaras mlecznych grupa klasyfikatorów PFHBiPM oceniła 57 053 szt. pierwiastek.Liczbę pierwiastek ocenionych wg ras, województw, RO przedstawia tabela 1.Tabela 1. OCENA TYPU I BUDOWY KRÓW MLECZNYCH DOKONANA PRZEZWYDZAIAŁ OTiB W 2012 ROKUWojewództwaRegion OcenyPIERWIASTKILICZBA OCENIONYCH KRÓWUSŁUGATestowe Remontowe Ogółem I laktacja II laktacjaIII i dalszelaktacjeOGÓŁEMRASA POLSKA HOLSZTYŃSKO-FRYZYJSKA odmiany CZARNO-BIAŁEJ (96,06%)Lubelskie 738 1 261 1 999 – – – 1 999Łódzkie 1 761 1 491 3 252 – 59 16 3 327Małopolskie 310 233 543 52 – – 595Mazowieckie 3 715 4 703 8 418 3 – – 8 421Podkarpackie 196 151 347 – – – 347Podlaskie 3 589 4 834 8 423 – – 1 8 424Świętokrzyskie 115 201 316 44 – – 360RO PARZNIEW 10 424 12 874 23 298 99 59 17 23 473Dolnośląskie 710 – 1 912 – – – 1 912Lubuskie 258 494 752 – – – 752Opolskie 468 960 1 428 – – – 1 428Śląskie 365 780 1 145 – – – 1 145Wielkopolskie 4 945 7 767 12 712 457 334 305 13 808RO POZNAŃ 6 746 10 001 17 949 457 334 305 19 045Kujawsko-Pomorskie 2 201 3 123 5 324 492 474 277 6 567Pomorskie 753 1 386 2 139 39 – – 2 178Warmińsko-Mazurskie 1 198 1 653 2 851 – 2 – 2 853Zachodniopomorskie 1 324 2 171 3 495 14 – – 3 509RO BYDGOSZCZ 5 476 8 333 13 809 545 476 277 15 107POLSKA 22 646 31 208 55 056 1 101 869 599 57 625RASA POLSKA HOLSZTYŃSKO-FRYZYJSKA odmiany CZERWONO-BIAŁEJ (2,77%)Łódzkie 5 7 12 – – – 12Małopolskie 92 45 137 – – – 137Mazowieckie 13 36 49 – – – 49Podkarpackie 28 5 33 – – – 33Podlaskie – – – – – 1 1RO PARZNIEW 138 93 231 – – 1 232Dolnośląskie 111 168 279 – 2 – 281Opolskie 332 393 725 98 144 105 1 072134

OCENA TYPU I BUDOWY KRÓW MLECZNYCHŚląskie 30 20 50 – – – 50RO POZNAŃ 473 581 1 054 98 146 105 1 403Kujawsko-Pomorskie – 3 3 10 6 – 19Pomorskie – 6 6 – – – 6RO BYDGOSZCZ – 9 9 10 6 – 25POLSKA 611 683 1 294 108 152 106 1 660RASA SIMENTALSKA (0,79%)Podkarpackie 80 396 476 – – – 476RO PARZNIEW 80 396 476 – – – 476POLSKA 80 396 476 – – – 476RASA POLSKA CZERWONA (0,36%)Małopolskie – 216 216 – – – 216RO PARZNIEW – 216 216 – – – 216POLSKA – 216 216 – – – 216RASA POLSKA CZERWONO-BIAŁA (0,02%)Małopolskie – 11 11 – – – 11RO PARZNIEW – 11 11 – – – 11POLSKA – 11 11 – – – 11RASA JERSEY (0%)Świętokrzyskie – – – – – 1 0RO PARZNIEW – – – – – 1 0POLSKA – – – – – 1 0WSZYSTKIE RASY OGÓŁEM (100%)POLSKA 23 337 32 514 57 053 1 209 1 021 705 59 988Relacja ocenionych krów pierwiastek rówieśnic do pierwiastek testowych (stosunek R/T) dlarasy PHF wyniosła 1,37.Dane uwzględniające pierwiastki ocenione na rejonach działania poszczególnych spółekunasieniania zawarte są w tabeli 2.Tabela 2. Liczba ocenionych pierwiastek na rejonach działania spółek unasienianiaw 2012 roku.PIERWIASTKISpółka unasieniania%Testowe (T) Rówieśnice (R) RazemSHiUZ Bydgoszcz 9 803 14 437 24 240 42,49MCHiRZ Łowicz 6 430 7 808 14 238 24,95WCHiRZ Tulce 5 203 8 261 13 464 23,60MCB Krasne 1 901 3 210 5 111 8,96Procentowy rozkład oceny ogólnej uwzględniający interpretację oceny pierwiastek ocenionychw 2012 roku, przedstawia tabela 3. Krowy w I laktacji są oceniane w zakresie od oceny niedostatecznejdo bardzo dobrej.135

POLSKA FEDERACJA HODOWCÓW BYDŁA i PRODUCENTÓW MLEKATabela 3. Zestawienie ocen ogólnych pierwiastek rasy PHF według interpretacjioceny (% udział).Interptetacja ocenyNiedostateczna(ND)Słaba(SL)Dostateczna(DS)Dość dobra (DD)Dobra(DB)Bardzo dobra (BD)0,1 0,8 5,8 37,7 54,5 1,1Średnie wartości oceny za poszczególne kategorie oceny ogólnej oraz wysokości w krzyżudla ras polskiej holsztyńsko-fryzyjskiej, simentalskiej oraz polskiej czerwonej przedstawione sąw tabelach 4, 5 i 6.Tabela 4. Średnie oceny pierwiastek rasy PHF za poszczególne kategorie ocenyogólnej.Kategoria ocenyRok Wysokośćw krzyżu(cm)Kaliberi pojemnośćTyp i budowa Nogi i racice Wymię Ogólna2008 142,6 81,3 79,5 78,9 77,8 78,82009 143,3 81,9 79,8 79,2 78,1 79,22010 143,8 82,4 79,7 78,9 77,7 79,02011 144,3 82,9 79,8 79,1 78,0 79,22012 144,5 82,7 79,9 79,5 78,4 79,4Rok Rama ciała Siła mleczności2012 80,4 80,4Tabela 5. Średnie oceny pierwiastek rasy Simentalskiej za poszczególne kategorieoceny ogólnej.Kategoria ocenyRok Wysokośćw krzyżu (cm)Kaliber Typ i budowa Nogi i racice Wymię Umięśnienie Ogólna2008 139,8 79,9 80,1 78,2 77,9 78,2 78,72009 140,1 80,1 80,1 78,3 78,3 78,6 79,12010 140,7 80,7 80,2 78,7 78,8 78,7 79,42011 139,9 79,9 79,6 78,7 78,8 78,2 79,02012 140,4 80,5 80,0 79,6 78,8 78,7 79,3Tabela 6. Średnie oceny pierwiastek rasy polskiej czerwonej za poszczególnekategorie oceny ogólnej.Kategoria ocenyRok WysokośćKaliberTyp i budowa Nogi i racice Wymię Ogólnaw krzyżu (cm) i pojemność2012 132,7 79,0 79,0 80,4 76,9 78,3136

OCENA TYPU I BUDOWY KRÓW MLECZNYCHLokomocja jest cechą, która nabiera coraz większego znaczenia ze względu na tendencję wzrostowązmian systemu utrzymania zwierząt z uwięziowego na wolnostanowiskowy. Obecnielokomocja jest cechą opcjonalną, ocenianą w stadach umożliwiających jej ocenę. Procentowyudział krów z oceną lokomocji do wszystkich krów ocenionych w 2012 roku wynosi odpowiedniodla rasy PHF – 45%, dla rasy Simentalskiej – 33% oraz dla rasy polskiej czerwonej – 63%.W 2012 roku na życzenie hodowców klasyfikatorzy przeprowadzili ocenę typu i budowyu 2935 szt. krów mlecznych w tym 1209 szt. w I laktacji, 1021 szt. w II laktacji oraz 705 szt. w dalszychlaktacjach.Najwyżej ocenione krowy wg oceny ogólnej przedstawia tabela 7.Tabela 7. Najwyżej ocenione krowy pod względem typu i budowy w 2012 roku.Nr krowyNazwakrowyRasaOcenaogólnapkt.NrlaktacjiOjcieckrowyHodowca/właścicielPL-005171017147 Krasa 53 HO 92 3 COMBAT SK Dobrzyniewo sp. z o.o.PL-005129504866 Ida RW 91 5 KIAN Zalewska Sławomira-SikoraPL-005081124829 Jeżyna 44 JE 90 5 ROCKET SK Michałów sp. z o.o.PL-005036533485 Janet 58 HO 90 3 TITANIC OHZ Dębołęka sp. z o.o.PL-005220982679 Hellada 21 HO 90 2 BOLTON OHZ Osięciny sp. z o.o.PL-005182435541 Diana RW 89 3 CLASSIC Zalewska Sławomira-SikoraPL-005200626678 Lalka 4 HO 89 3 AIRRAID OHZ Osięciny sp. z o.o.PL-005204875140 Kalina 258 HO 89 2 COMBAT SK Dobrzyniewo sp. z o.o.PL-005208725540 Nuta Osa HO 89 2 GOLDWYN OHZ Osięciny sp. z o.o.PL-005209825034 Ulma HO 89 2 TORKAN Pietruszyński Adam-StradunyPL-005038042961 Mira 39 HO 88 7 ANIMATED OHZ Dębołęka sp. z o.o.PL-005200625046 Pagina 12 HO 88 3 MODEST OHZ Osięciny sp. z o.o.PL-005208723492 Bryła 6 HO 88 3 BAMBAM OHZ Osięciny sp. z o.o.PL-005183025475 Wieta 5 HO 88 2 COMBAT OHZ Osięciny sp. z o.o.PL-005211431421 Malina 96 HO 88 2 GRINGO OHZ Dębołęka sp. z o.o.PL-005215924950 Sandra 9 HO 88 2 MR BURNS OHZ Osięciny sp. z o.o.PL-005220982075 Lina Osa 2 HO 88 2 SHOTTLE OHZ Osięciny sp. z o.o.PL-005203270533 Twatda 5 HO 88 1 SHOTTLE Majkowski Jan-Jarzyły137

POLSKA FEDERACJA HODOWCÓW BYDŁA i PRODUCENTÓW MLEKAKONTAKT:ul. Żurawia 22, 00-515 WARSZAWAtel. 22 5023343, e-mail: pfhb@pfhb.plKIEROWNIK WYDZIAŁU OCENY TYPU I BUDOWY BYDŁA MLECZNEGORoman Januszewskitel. 505 107 237, e-mail: r.januszewski@pfhb.plKLASYFIKATORZY Telefon E-mailMarek Solarek 505 107 235 m.solarek@pfhb.plCzesław Kamiński 505 107 243 cz.kaminski@pfhb.plTomasz Kostro 696 099 542 t.kostro@bialystok.pfhb.plLeszek Materna 505 107 242 l.materna@pfhb.plEugeniusz Orzechowski 505 107 246 e.orzechowski@pfhb.plGrzegorz Przyjemski 505 107 245 g.przyjemski@pfhb.plSławomir Rzążewski 505 107 239 s.rzazewski@pfhb.plAndrzej Toroński 505 107 240 a.toronski@pfhb.plWydział Oceny Typu i Budowy138