Palm Piotr - TMZB w Bogatyni

Po około trzech tygodniach też był obecny wujek matki Eryk Preibisch z żona Idą. Naogół rodziny rolników niemieckich, którzy powrócili pozostawiono w spokoju, ponieważoprócz opieki nad zwierzętami żniwa stały przed drzwiami. Mój dziadek Edwin Preibischnieprzerwanie był zatrudniony w fabryce „Lichtnera”, na godziny wieczorne miał rosyjski„Propusk”. Niemcy przez pewien czas musieli nosić białą banderolkę z błękitnym polemw środku. Można powiedzieć, że po kilku tygodniach, co trzeci Niemiec znowu był obecnyw Rychwałdzie i praca na gospodarstwach, w fabrykach i w warsztatach nieprzerwanie szładalej, ale chyba już pod polskim kierownictwem i też z polskimi pracownikami.W drugiej połowie roku 1945 również pierwsze gospodarstwa rolne zostały przejęteprzez Polaków. Sąsiadujące z nami gospodarstwo Edmunda Heidricha przejęte zostało przematkę i syna Jankiewicz, którzy pewnego dnia zjawili się na gospodarstwie i, do których terazwszystko należało. Młody Polak Jan jednak mniej był zorientowany na dobra materialne,raczej bardziej szukał sympatii młodej Ingi Heidrich, która to staranie przyjęła pozytywnie,tak że na tym gospodarstwie wszystko się ułożyło harmonijnie (i po roku w tym gronieurodził się niby całkiem legalny polsko-niemiecki spadkobierca tego gospodarstwa).Rolnik Ernest Preibisch (gospodarstwo przy ul. Słowackiego, z nową oddzielnie stojącąstodołą), on kuzyn mojego dziadka, wrócił na swoje 8. lipca 1945 r. Do młodego polskiegowłaściciela, który objął posiadłość (od razu nie zamieszkał w prastarym domu chłopskim, leczblisko, w domu przy ul. Głównej) rozwijał się pewien ojcowski stosunek, chęć przekazaniaumiejętności rolniczych, co też było konieczne, ponieważ Polak jako młody żołnierzzadeklarował się na rolnika i przyjął gospodarstwo, aby zostać zwolnionym ze służbyw armii.Dobrze sobie jeszcze przypominam, jak po raz pierwszy się zjawili państwo Wierzbiccyi jak weszli na gospodarstwo wujka Eryka Preibischa. Ona w dobrych proporcjachw brunatnej marynarce mundurowej, on z przewieszoną strzelbą do polowania i pamiętam teżkrzyk przerażenia mojej babci „Broń Boże, partyzantka i to jeszcze nam!”.Wujek Eryk i ciocia Ida (córka Edyta nie wróciła z nimi) musieli się z nowymi podzielićgospodarstwem, tzn. stronie niemieckiej w tym przypadku przydzielono poboczne gmachyi rzeczy, które mogły w nich pozostać, myślę, że w przypadku Wierzbickich z pewnąprzyzwoitością.Nie minął długi czas i „partyzantka” pukała ku przestrachowi babci do naszych drzwiz sąsiedzkim pytaniem o jakąś przyprawę, którą babcia miała w swoich zasobach w kuchnii raz one tam, to się już wszystko stało! Obie nie słabo zbudowane damy poczuły sięsympatycznie i w drodze do miasta, i w drodze z miasta, albo z innej okazji. Pani Wierzbickai Pani Preibisch swobodnie urzędowały w naszej kuchni, jedna nie umiała po polsku, druganie mówiła po niemiecku, ale mimo to przekazały sobie w długich posiedzeniach wszystkiewiadomości. Przy tzw. „niesłychanych wydarzeniach” albo przejęciu wiadomością potwierdzałyakustycznie przez mocne uderzenie ręką w swoje uda, damy przecież miały, rozgłospamiętam przez cały dom, bo drzwi kuchni zwykle zostawały otwarte przez PaniąWierzbicką, która, jak to zwykle bywa, tylko chciała „wstąpić na chwilkę i zaraz pójść”.U Wierzbickich był syn imieniem Zdzisław, mający wtenczas ok. 12 lat, który posiadałwówczas rzadki rower i mnie zabierał na ramie na długie wycieczki. Z rodziną Wierzbickichna gospodarstwo przyszła też czarna dobroduszna kobyła Murdel. Tej jesieni niemieccyrolnicy jeszcze sami zbierali zbiory, ale zaoranie pól po zbiorach już nastąpiło razem z polskimigospodarzami. W listopadzie administracja sowiecka w Zittau zarządziła, że za pomocąwąskotorówki wyjechano do pól między Rybarzowicami a Wałdem (dolne Opolno) i wykopanoi załadowano tam kartofle dla głodujących mieszkańców przepełnionego Zittau.W listopadzie ojciec moich przyjaciół Scholz, przebywających w Zittau, przybył do nichz niewoli i poszedł najpierw sam przez Nysę do Reichenau-Rychwałdu (dom ich już nieistnieje przy ul. Listopadowej). Jego brat i sąsiad (dom nie istnieje) Scholz – fryzjer, obokmechanika koparki Slawski już był obecny i wykonywał swój zawód ku polsko-niemieckiemuzadowoleniu. Alfred Scholz natychmiast dostał pracę jako palacz w kotłowni byłej26