Əlilliyi olan Uşaqlar

(33-cı səhifənin davamı)valideynlər və icma üzvlərinin onların verməliolduqları töhfələrin olduğunu və verdikləri töhfələrinistifadə edildiyini anlamaları çox vacibdir.Uşaq iştirakı və vasitəçiliyinin önəminin yaxşı şəkildəəsaslandırılmasına baxmayaraq, onlar mövcud strukturlardavə təhsil daxilində öz yerlərini heç də yaxşışəkildə tutmurlar.Bu əlilliyi olan və ya olmayan bütün uşaqlar üçünkeçərlidir: Onların yalnız az bir qismi öz təhsilləri vəhəyatları ilə bağlı qərarların qəbul edilməsində iştirakedir. Əlilliyi olan uşaqların bu cür qərarların qəbuledilməsi prosesinə cəlb edilməsi sadəcə olaraq köksalmış düşüncə və davranışlara görə çətin deyil.Uşaq Hüquqları Konvensiyasının Statusu haqqındaBaş Katibin 2011-ci il üzrə hesabatında qeyd edilir ki,“Əlilliyi olan uşaqların öz səslərini eşitdirməsi çətinolaraq qalır. Məktəb şuraları və uşaq parlamentləri,uşaqların baxışlarını öyrənmək üçün məşvərətprosesləri, o cümlədən məhkəmə mühakimə üsullarıümumilikdə əlilliyi olan uşaqların inklüziyasını təminetməyə və ya onların iştirak etmək üçün sahibolduqları potensialı qəbul etməyə nail ola bilmir.” 88Bütün dünya miqyasında məktəblərdə və icmalarda ənaz istifadə edilən ehtiyat elə uşaqların özləridir. BöyükBritaniyada həyata keçirilən ‘The Child-to-Child Trust’uzun illər boyunca uşaqların sağlam təhsildə iştirakınıtəşviq etmək üçün çalışmışdır və bəzi ölkələrdə buyanaşma inklüziv təhsil və icma əsaslı reabilitasiyaproqramlarının bir hissəsi kimi yaxşı nəticə əldə etməkməqsədilə istifadə edilmişdir. 89 Məsələn, iştirakaəsaslanan tədqiqat zamanı uşaqlar tez-tez təmiz ətrafmühit və gigiyenik tualetlərin önəmini vurğuladığıhalda, əlilliyi olan uşaqlar üçün gizlilik və müyəssərlikməsələləri ön plana çıxmışdır. 90 Bu da ona əsas verirki, əlilliyi olan uşaqlar müyəssərlik və inklüziyanınartırılması üçün göstərilən səylərə bələdçilik edəvə etməli, o cümlədən onları qiymətləndirməlidir.Axı nəticə etibarı ilə, təcrid olunmanın səbəbləri vənəticələrini kim daha yaxşı anlaya bilər ki?Məsuliyyət sıralarıDigər təşəbbüs sahələrində olduğu kimi, əgərhökumətlər və onların tərəfdaşları kimin nəyi nəzaman etməli olduğu, eləcə də kimə hesabatverməli olduğu haqda aydın təsəvvürə sahib olsalar,bu inklüziv təhsil üçün göstərilən səylərin həyatakeçməsinə yardımçı olacaqdır. Əks təqdirdə, inklüzivliküçün verilən vədlərin sözdə qalma riski yaranır.Hansı ölkələrin bir vaxtlar ‘Hər kəs üçün Təhsiləgedən Sürətli Yol Təşəbbüsü (SYT)’, indi isə ‘Təhsilüçün Qlobal Tərəfdaşlıq’ adlandırılan proqramdaiştirak etməsi ilə bağlı aparılan bir tədqiqat müəyyənetmişdir ki, “SYT-nin tətbiq edildiyi bir sıra ölkələrin,xüsusilə də universal ibtidai təhsilə yaxınlaşmaqdaolanların əlilliyi olan uşaqların inklüziyası üçünnəzərdə tutulan milli təhsil sektoru planları yoxdur.[…] Bir sıra başqa ölkələrdə isə əlilliyi olan uşaqlarüçün nəzərdə tutulan qərarlar və xidmətlər hələdə ötəri və həyata keçirilməmiş qalır.” 91 Hesabatdabildirilir ki, SYT-nin təsdiq edildiyi beş ölkədə əlilliyiolan uşaqlar haqda heç bir qeyd keçmir.Bəzən problem bölünmüş və aydın olmayan mandatlarlabağlı olur: Banqladeşdə məktəb yaşlı əlilliyi olanuşaqlar üçün hansı nazirliklərin məsuliyyət daşıdığıhaqda çaşqınlıq mövcuddur. Hər kəs üçün Təhsilinhəyata keçirilməsi Təhsil Nazirliyi və İbtidai və KütləviTəhsil Nazirliyinin üzərinə düşdüyü halda, əlilliyi olanuşaqların təhsili Əhalinin Sosial Müdafiəsi Nazirliyininüzərinə düşür və, bir mənalı olaraq, insan hüquqlarıməsələsi kimi deyil bir xeyriyyə məsələsi kimi qəbuledilir. 92 2002-ci ildən başlayaraq əlilliyi və xüsusiehtiyacları olan uşaqlar Təhsil Nazirliyinin İbtidai Təhsilüzrə İnkişaf Proqramı 93 vasitəsilə ibtidai təhsilə daxiledilmişdir. Lakin, görmə qüsuru olan uşaqlar üçün inteqrasiyaedilmiş təhsil xidmətinin təminatı, o cümlədəneşitmə, görmə və əqli qüsurları olan uşaqlar üçün ibtidaiməktəblərin idarə edilməsi Əhalinin Sosial MüdafiəsiNazirliyinin məsuliyyəti olaraq qalır. 94Təhsil Nazirlikləri məktəb yaşlı bütün uşaqlarüçün məsuliyyət daşımağa həvəsləndirilməlidir.Tərəfdaşlar və digər maraqlı tərəflərlə koordinasiyanınolması bu prosesdə güclü dəstəkləyici rol oynayabilər. Banqladeşdə Əlilliyi olan İnsanlarla İşləyənTəşkilatların Milli Forumu hökumət və QHT-lərarasında şəbəkələrin qurulmasını təşviq edir. Bu forumhəmçinin təhsildə daha geniş inklüzivliyin olmasınıhəvəsləndirməkdə, o cümlədən nazirliklərin daşıdıqları362013-cü İL ÜZRƏ DÜNYA UŞAQLARININ VƏZİYYƏTİ: Əlı̇ llı̇ yı̇ olan Uşaqlar