KLLAPIA E TESAVVUFIT - El-Hikmeh

96 Kllapia e TesavufitGojëdhëna për ekzistimin e varrit të Sari Salltëkut në shumë visetë Evropës, nga një aspekt i tregon aktivitetet e sufijve të parë tëcilët kanë depërtuar në viset ballkanike para ardhjes së ShtetitOsman. Emri i Sari Salltëkut do të ketë përmbledhur në veteaktivitetin e një numri të madh të sufijve dhe misionarëveislamë, të cilët kanë vepruar në këtë periudhë në vise tëndryshme të Evropës.Përveç dy faktorëve të rëndësishëm, bogomilëve dhe sufijveudhëtues, në depërtimin dhe vendosjen e Islamit dhe ShtetitOsman në viset e Evropës rol të rëndësishëm kanë luajtur edhefiset paraosmane turke të vendosura në viset e Ballkanit siavarët, peçenegët, kipçakët, kumanët etj. Gjithashtu paraqitja eanarkisë shoqërore me dobësimin e Bizantit në shekujt XIII dheXIV, do të ndikojë që popullata vendase ballkanike të kërkojëndihmë prej Shtetit Osman i cili me një hov të madh ishte dukeu përhapur në të katër anët e botës së asaj kohe. 282Omer Lutfi Barkani duke u bazuar në shumë dokumentearkivore, pohon se një numër i madh i këtyre sufijve në vendetku kanë propaguar fenë islame kanë ndërtuar edhe teqetë e tyre.Në rrethin e teqeve ata e kanë punuar tokën dhe kanë ngriturvendbanime të reja. Sa për ilustrim mund ta përmendim fshatin eJegan Reisit në Mallkara. Ky fshat është ngritur përreth teqesësë Shejhut Ahi Isa dhe pasardhësve të tij, vend të cilin sulltanMurati I ia ka dhuruar Jegan Reisit. 283 Në vitet vijuese teqe tëngjashme janë ndërtuar në Shumnu, Varnë, Dobruxhë,Dimetokë, Serez etj. 2841.3. Tesavvufi në Shtetin Osman (Anadoli dhe Ballkan) deri nëshekullin XVIIINëse dëshirojmë që objektivisht t’i analizojmë sukseset e ShtetitOsman, i cili një kohë të gjatë ka sunduar me një pjesë të madhe282283284Dogustan Gunumuze Buyuk Islam Tarihi, Komision, Stamboll, X,146.Barkan, Omer Lutfi, “Osmanli imparatorlugunda bir iskan vekolonizasjon metodu olarak Vakiflar ve temlikler”, në “VakiflarDergisi”, I, 279-353.Yilmaz, Kamil, Aziz Mahmud Hudayi, Hayati-Eserleri-Tarikati,Stamboll 1990, f.13