KLLAPIA E TESAVVUFIT - El-Hikmeh

Tesavvufi në Ballkan 95Personaliteti i Sari Salltëkut më vonë është përvetësuar nga anae tarikatit bektashi, mirëpo nuk është e saktë nëse ai ështëbektashi ose jo. Në bazë të përcjelljeve të “Salltuknames” dhe“Sejahatnames” së Evlija Çelebiut, Sari Salltëku ishte një sunnii vërtetë dhe një muxhahid i cili e kishte propaguar Islamin nëviset joislame. 278Përveç shtatë mbretërive të përmendura nga ana e EvlijaÇelebiut dhe në përcjellje prej tij nga Haslucku 279 , gjurmët ekëtij personaliteti të shquar hasen edhe në trojet shqiptare. Edhepse gojëdhëna hagjiografike e Sari Salltëkut në origjinë ështëanadoliane, në mesin e shqiptarëve ajo ka shumë tipare dhenuanca folklorike shqiptare. 280Brenda trojeve shqiptare në gjurmët e Sari Salltëkut haset nëMalin e Sari Salltëkut 600 metra sipër Krujës, ku gjendet edheTeqeja e Sari Salltëkut. Aty gjenden “gjurmët e këmbës” së tij.Gjurmë identike, për të cilat mendohet se janë të Sari Salltëkut,ka edhe në vendin Guricaj pranë Durrësit, në vendin e quajturGjerman në rrethin e Opojës, në Fushën e Zejnel Agës nëperiferi të Pejës, në fshatin Prilep të Deçanit etj. 281278279280281Bektash Veliut, i cili ka ardhur në pallatin e Sulltan Orhanit dhe me 70ithtarë të vet është dërguar në Evropë. Në udhëtimin e tij ai i ka vizituarKrimenë, Moskën, Poloninë etj. Në Gdanjsk ka vrarë Shën Nikollën dheduke u veshur me petkun e tij ka kthyer në Islam një numër të madh tënjerëzve.... Para se të vdiste është bërë i shenjtë (evlija) dhe ka porositurqë kufoma e tij të vihet në shtatë tabutë. Ai e dinte se shtatë mbretëri dotë dëshirojnë që ta kenë tabutin e tij. Ajo që porositi vërtetë edhe u bë.Çdo mbret mori njërin prej tabuteve dhe kur i hapën panë se në secilinprej tyre kishte nga një kufomë”. Hasluck, F.W., Anadolu ve BalkanlardaBektasilik, Stamboll 1995; Evlija Çelebi, Seyahatname, II,137.Okiç, Tayyib, Sari Saltuk’a Ait bir Fetva, në AUIFD, I, 51, Stamboll1957.Shtatë mbretëritë pronare të tabutit të Sari Salltëkut janë: Moska,Polonia, Bohemia, Suedia. Edreneja, Moldavia dhe Dobruxha.Tirta, Mark, Prania e kulturës arabo-islame në mite, rite e besimepopullore shqiptare, në “Feja, kultura, tradita islame ndër shqiptarët”,Prishtinë 1995.Në lidhje me praninë e Sari Salltëkut në mesin e shqiptarëve për më gjerëshih: Kaleshi, Hasan, Legjendat shqiptare për Sari Salltukun,“Përparimi”, 1/1967, f. 86-103; Tirta, Mark, po aty; Ibrahimi, Nexhat,Islami në trojet iliro-shqiptare në periudhën paraosmane, Shkup 1997..