KLLAPIA E TESAVVUFIT - El-Hikmeh

92 Kllapia e TesavufitRoli vendimtar i tarikateve dhe teqeve në pranimin dhevendosjen e Islamit në viset ballkanike, shihet edhe nga fakti sepothuajse në të gjitha qendrat dhe udhëkryqet brenda hapësirësballkanike kanë ekzistuar teqe dhe zavije. 265 Teqetë nëaktivitetet e tyre ekonomike dhe shoqërore, në masë të madhenuk kanë bërë ndarje të popullatës në bazë të etnicitetit, fesë dhegjuhës, prandaj edhe kanë qenë të vizituara nga ana e shtresavetë gjera të popullatës vendase. Dervishët duke u përzier me tëgjitha shtresat e shoqërisë kanë arritur që ata t’i njoftojnë meparimet thelbësore islame dhe që është më me rëndësi, t’i flakinparagjykimet ndaj Islamit të inicuara nga ana e institucionevekishtare. Përreth teqeve të themeluara nga ana e dervishëve, mekalimin e kohës janë themeluar fshatra dhe qytete dhe teqetëjanë shndërruar në qendra fetare, kulturore dheartistike.Vendbanimet e themeluara përreth teqeve në tëshumtën e rasteve janë emërtuar me emrin e dervishëvethemelues të teqeve në ato vise, si p.sh., Lagjja e Shehlerëve 266 ,Fshati i Dervishëve 267 , Lagjja e Teqes 268 etj. Në bazë të tëdhënave të prezentuara në defterët e regjistrimit të popullsisë(tahrir) në periudhën osmane, shihet se përreth këtyre teqevedhe zavijeve janë vendosur edhe individë jomuslimanë, të cilëtmë vonë e kanë pranuar Islamin dhe në defterë janë regjistruar si“Filani biri i Abdullahut”. 269265266267268269Një pjesë e këtyre teqeve me kalimin e kohës janë rrënuar, ndërsa disa tëtjera me qëllim janë rrënuar nga ana e sistemeve komuniste osenacionaliste të shteteve ballkanike. Mirëpo një numër i konsiderueshëm ityre kanë mbetur deri në ditët tona. Si p.sh. Teqeja Harabati Baba nëTetovë, Teqeja Halvetiane e Blagajit, Teqeja Halveti-Hajati në Strugëdhe Ohër, Teqeja Halvetiane në Prizren, Teqeja Bektashiane në Gjakovë,Teqeja Bektashiane e Krujës etj.Një lagje e katundit Vrutok të Gostivarit e mban këtë emër. Ndërsa tëngjashme ka në tërë territorin e përfshirë nga ana e Shtetit Osman.Katund rreth katër-pesë kilometra larg qytetit Pazarxhik të Bullgarisë.Lagjja ku gjendet kompleksi Harabati Baba Teqe në Tetovë.Në administratën osmane disa herë emrat e baballarëve të personave tëcilët e kanë pranuar Islamin nuk janë shkruar si emra të krishterë porështë përdorur emri Abdullah që d.t.th. Rob i Allahut. Shih: Barkan, poaty, f. 303