KLLAPIA E TESAVVUFIT - El-Hikmeh

Tesavvufi në Ballkan 87ballkanike dhe aty kanë filluar ta përhapin idenë e tyre. 253 Nëfillim të shekullit X, prifti bullgar Bogumil i ndikuar nga ana ekulturës së vjetër lindore dhe idesë monoteiste ariuse themeloinjë fraksion të ri të krishterë, në të cilin Zoti ishte një, Isai a.s.ishte i dërguari i Tij, nuk kishte nevojë për kishë, në realitet erefuzonte në tërësi hierarkinë ekzistuese kishtare dhe kryqin ekonsideronte si simbol të besimit të gabuar. 254Bogomilizmi nuk është fe e posaçme e as lëvizje politike, porështë dukuri kritikuese e botëkuptimit fetar zyrtar të kishës.Thënë shkurt, është reagim ndaj teprimit dhe intrigave brendahierarkisë kishtare të asaj kohe. 255 Kjo ide është paraqitur si253254255Këtë rrezik e ka vërejtur edhe administrata romake ashtu që në vitin 296perandori Dioklecijanus ka dhënë urdhrin që duhet të pengohet sëmundjae cila vjen nga Lindja dhe e cila ka për qëllim ta çmendë popullin e qetëtë Romës. Shih: Petranovi}, B. Bogomili, CrkvaBosanska i Krstjani, Zarë 1876, f. 151, 171.Mandi}, Dominik, Bogomilska Crkva BosanskihKrstjana, f. 25. Pas kësaj bogomilët janë përhapur në Bullgari,Maqedoni, Serbi, Shqipëri dhe Bosnjë. Mendimet monoteiste dhesynimet refuzuese të hierarkisë kishtare në ideologjinë bogomile kanëndikuar që të shqetësohen kisha katolike dhe ajo ortodokse dhe tëkërkojnë prej udhëheqësve shtetërorë që të marrin masa ndëshkuese përithtarët e këtij fraksioni. Papa III Inonenci mbretit hungarez Emerik ishkruante: “...Vëllai i jonë i dashur, Bernardi ka përjashtuar prej Splitinumër të madh të Bogomilëve. Bogomilët të cilët kanë ikur prej Spliti ika pranuar trimi boshnjak Kulin Bani dhe u është bashkangjiturmendimeve të tyre”. Përveç tij letra deri te mbretërit ballkanikë kanëdërguar edhe Papa Grguri IX, Inonenci IV, Ivani XXII etj., origjinalet etë cilave ekzistojnë edhe sot. Mandi}, po aty, f. 37. Korrespondenca ezhvilluar ndërmjet priftërinjve katolikë dhe udhëheqësve shtetërorë nëlidhje me bogomilët është bartur edhe në Kishën ortodokse.Kryepeshkopi Teofilakt mbretit bullgar Petar (927-969) i ka thënë seaktivitetet katolike kundër bogomilëve janë pozitive dhe ka kërkuar që tënjëjtën gjë duhet ta bëjnë edhe ortodoksët. Shih: Petrovskij, N.M. “PismoPatrijarha Konstantinopolskoga Theofilakta carju Bulgarij Petru”, në“Izvestija Otdel Ruskoga i Slavenskoga Imper”. Akademija Nauka,XVIII, 3, St. Petersburg 1913, f. 361-68.Dukuri të tilla hasen në të gjitha shoqëritë, sidomos në rastet kurudhëheqja shtetërore dhe fetare largohen prej fundamenteve kryesore tëideologjisë gjegjëse. Paraqitja e lëvizjeve asketike (zuhdiane) në shekujte parë pas Pejgamberit a.s. ka qenë reagim ndaj jetës së shfrenuar të disa.