KLLAPIA E TESAVVUFIT - El-Hikmeh

86 Kllapia e Tesavufitballkanikë (posaçërisht shqiptarët dhe boshnjakët) janë:Bogomilizmi dhe botëkuptimi mistik i bogomilëve dhedepërtimi i sufijve të parë paraosmanë.1.1. Bogomilizmi dhe botëkuptimet mistike të bogomilëveKisha katolike ose ajo ortodokse shekuj me radhë nuk kanëarritur të vendosin plotësisht hierarkinë kishtare në visetballkanike. Posaçërisht viset jugore dhe lindore të Ballkanit kanëpatur një krishterim tejet sipërfaqësor. Pikërisht për këtë edhedepërtimi i fraksioneve tjera krishtere ose ideologjive tjera nëkëto vise ka qenë më i lehtë. Në një gjendje të këtillë në njëpjesë të konsiderueshme të Ballkanit ka depërtuar dhe kandërtuar folenë një fraksion dualist i krishterë me ndikim tëmadh maniheist, i cili është emërtuar si Bogomilizëm. 252Një numër i madh i misionarëve me botëkuptime maniheiste dheariuse (monoteiste të krishtere) duke patur edhe mbështetjen eShtetit Sasanid-persian, kanë depërtuar në shoqëritë e krishtera2522) Gjendja tepër e vështirë ekonomike e popullatës dhe persekutimi ipandërprerë i tyre nga ana e feudalëve bizantinë, serbë dhe klerit tëkrishterë.3) Organizimi i dobët dhe i zbehur politik dhe administrativ.4) Struktura ushtarake e vendeve të Ballkanit dhe inkuadrimi i njerëzvenë mënyrë të pandërprerë në luftërat ndërmjet shteteve fqinje.5) Ekzistimi i disa fiseve turke të cilat shekuj më parë kishin ardhur sëbashku me sllavët dhe ishin vendosur në këto troje si p.sh., avarët,peçenegët, kumanët, etj.Shih: Oztuna Yilmaz, Osmanli Devleti Tarihi 2, Medeniyet Tarihi,Ankara 1998, f. 262; Ayverdi Samiha, Turk Tarihinde Osmanli Asirlari,f. 268; Dogustan Gunumuze Buyuk Islam Tarihi, X,315-16; Uzunçarsili,Ismail Hakki, Osmanli Tarihi, II,312. Kopanski Ataullah Bogdan,Osmanli Barisi ve “bati meselesi”, Ankara 200, f. 13. Imamovi},Mustafa, Historija Bo{njaka, Sarajevë f. 998, f. 113.Ideologjia dualiste që ishte bazë e bogomilëve me nuanca të vogladalluese ekzistonte edhe te albigenët, katharjenët etj. Shih: Mandi},O. Dominik, Bogomilska Crkva Bosanskih Krstjana,Çikago 1962; Dragojlovi}, Dragoljub, Bogomilstvona Balkanu i u Maloj Aziji i BogomilskiRodona~elnici, Beograd 1974; Ra~ki, Franjo,Bogumili i Patareni; Okiç, Tajib, Les Kristians(Bogomiles parafaits de Bosna).