KLLAPIA E TESAVVUFIT - El-Hikmeh

Zhvillimi historik i Tesavvufit 77g) Letaif-i kul-l (Shëmbëlltyra e tërësisë) - Është tërësia etrupit të njeriut dhe mashtrimi i organeve në ndjekjen edëshirave të epshit.Zotërimi i këtyre shkallëve dhe kapërcimi i tyre bëhet nëpërmjetekzorcizmave (vird) të posaçëm të emrave të Allahut xh.sh., dhesi rezultat arrihet në pastrimin e fundmë të shpirtit të njeriut ngatë gjitha njollat e kësaj bote dhe kthimin e tij në origjinalitetinparazanafillor.2) Tarikatet e unit (nefsanijje) - Janë tarikatet që bazë tësistemit të tyre e kanë unin dhe që kanë zhvilluar njëmetodologji të caktuar në luftën kundër pasioneve dhelakmive negative të unit njerëzor. Dhikri në këto tarikateështë me zë (xhehri). Zinxhiri i shejhëve të tyre arrin deri tePejgamberi a.s., nëpërmjet të Aliut r.a. Personi (saliku) i cilie zgjedhë këtë rrugë duhet që nëpërmjet shtatë pozitave tapastrojë unin e tij. Këto pozita (makame) janë:a) Nefs-i emmare - Është uni që e urdhëron të keqen dhezemrën e tërheq nga e liga. Saliku në këtë pozitë veten ekonsideron si më të ulët në qenësi dhe mundohet që t’iheshtë pëshpërimat e brendshme të epshit të tij.b) Nefs-i levvame - Është uni që pendohet për gabimet ebëra dhe që e fajëson veten. Herë pas here e urdhëron tëkeqen, por shpejt pendohet dhe kthehet e bën vepra tëmira.c) Nefs-i mulhime - Është uni që frymëzohet nga një intuitëe brendshme për të keqen si e keqe dhe për të mirën si emirë. Ai i kahëzon veprat e njeriut në bazë të këtijfrymëzimi, e kundërshton shejtanin dhe pasionet epshoretë paligjshme.d) Nefs-i mutmainne - Është uni i shndritur me dritën ezemrës, i pastruar prej cilësive të liga dhe me etikë tëpërsosur. Ai është i bindur se do të përgjigjet para Zotitpër veprat e bëra. Veprat e mira i bën me dashuri dhesinqeritet.e) Nefs-i radije - Është uni që tregon kënaqësi për të gjithagjendjet në këtë botë. Ai nuk ngren krye në asnjë.