KLLAPIA E TESAVVUFIT - El-Hikmeh

Zhvillimi historik i Tesavvufit 75shpirtërore në shoqëritë muslimane. Ndërsa më vonë disa prejtyre duke u bazuar vetëm në anën folklorike të traditave, dokevedhe ritualeve kanë zhvilluar një psikologji të dëmshme tëimitimit të verbër dhe kanë mundësuar një praktikë heterodoksee cila nuk është aspak në korelacion me parimet islame. 237Tarikatet në bazë të metodologjisë së tyre ndahen në tre grupe:1. Tarik-i ahjar - rrugë shpirtërore në të cilën përparohet vetëmnëpërmjet namazit, agjërimit, leximit të Kur’anit, haxhxhitdhe xhihadit të pandërprerë. Personat që e ndjekin këtë rrugëkanë nevojë për më tepër përpjekje se sa dy grupet e tjera.2. Tariki-i ebrar - rrugë shpirtërore në të cilën përparohetnëpërmjet përpjekjes (muxhadele) dhe stërvitjes kuptimore(rijadat). Përpjekja dhe stërvitja në këtë rrugë kanë përqëllim që personi të largohet prej sjelljeve të liga dhe tëfurnizohet me më të mirat.3. Tarik-i shuttar - është rruga e shkrirjes, ekstazës (fena,vexhd), përkushtimit (teslimijjet), meditimit (tefekkur) dhefalënderimit (shukr). Personat që ecin në këtë rrugë (salik)përpiqen që ta pastrojnë unin e tyre dhe të ngrihen sa mëlartë shpirtërisht. 238Ndërsa në bazë të metodave të edukimit dhe arsimimit mistik,tarikatet ndahen në dy grupe dhe atë tarikate shpirtërore dhe të“unit”.1) Tarikatet shpirtërore (ruhanijje) - Këto tarikate bazë tësistemit të tyre e kanë shpirtin dhe nëpërmjet kryerjes sëfarzeve, sunneteve, ibadeteve nafile, përkujtimit të237238Aq sa është i gabuar mendimi i qasjes heterodokse ndaj parimeve islame,aq është i dëmshëm edhe përqëndrimi i vrojtimit në praktikën e shejhëvetë caktuar dhe në bazë të tyre përfundimi rreth çështjeve të rëndësishmetë Tesavvufit islam. Tesavvufi dhe tarikatet si botëkuptim dhe institucionkanë qenë pjesë përbërëse e jetës së një numri të madh të dijetarëve, tëcilët konsiderohen autoritete në disiplina të ndryshme shkencore, siHasan el-Basri, Seid b. Musejjeb, Imam Gazali, Xhelaluddin Sujuti,Ismail Hakki Bursevi, etj., dhe një qasje kategorike negative do t’i lintejashtë analizës së qytetërimit islam jo vetëm mistikët muslimanë poredhe një numër të madh të dijetarëve të tjerë në lëmenjtë e ndryshëm tëshoqërisë muslimane gjatë historisë.Eraydin, Selçuk, Tesavvufi dhe Tarikatet, f. 24..