KLLAPIA E TESAVVUFIT - El-Hikmeh

74 Kllapia e Tesavufitndryshme e jetësimit të vlerave shtesë (nafile) dhe sistematizimii tyre në trajtë të rregullave (adab) dhe ritualeve (erkan) ka bërëqë të paraqiten një numër i madh i tarikateve, degëve dhenëndegëve të tyre.Tarikat është fjalë arabe e cila d.t.th. rrugë të cilës duhet ecur,metodë e cila duhet të ndiqet, gjendje dhe pozitë. Në fillimtarikati kishte kuptim të largimit prej dynjasë për ta fituarahiretin dhe të rrugës e cila do të ndiqej në edukimin e fuqiveshpirtërore, kontrollimin e shtytësve të unit dhe të karakteritnjerëzor. Ndërsa më vonë, me tarikat nënkuptohej tërësia erregullave dhe parimeve etike-sociale të ndjekura nga ana epersonave që marrin edukatë shpirtërore nën kontrollin e njëshejhu dhe brenda një teqeje të caktuar. 235Qëllimi i tarikatit është që t’i nxjerrë në pah vlerat shpirtëroreme origjinë hyjnore të fshehura në brendinë e ithtarit të tarikatit(murid) dhe t’ju ndihmojë atyre ta gjejnë Allahun xh.sh. Mënyrae kësaj qasjeje kryesisht është marrë prej jetës së shokëve tëPejgamberit a.s., kurse në veçanti sjelljet dhe botëkuptimet ekatër halifeve të drejtë. Pikërisht për këtë edhe zinxhiri ishejhëve, që në tarikat është i domosdoshëm për personin i cili eudhëheqë një institucion sufik, ka vazhduar deri te njëri prej dyhalifeve, te Ebu Bekri ose Aliu r.a., dhe tarikatet në bazë tëhallkës së parë në zinxhirin e tyre janë emërtuar si Bekrijje oseAlijje. 236Tarikatet si institucione të edukimit dhe arsimimit të hapur dhetë përgjithshëm, shpeshherë kanë depërtuar edhe deri nëinstancat më të larta shtetërore dhe kanë qenë katalizatorë mespopullatës dhe administratës. Pothuajse të gjithë shejhët kanëqenë të diplomuar në institucionet e larta arsimore (medresetë)të shoqërisë islame dhe kanë pasur njohuri të larta në lëmenjtë endryshëm të shkencave islame.Në periudhat e para të themelimit të tarikateve shejhët emëdhenj sufikë janë konsideruar si autoritete të larta të shoqërisëislame dhe mendimet e tyre janë konsideruar si bazë e jetës235236Gunduz, Irfan, Osmanlilarda Devlet/Tekke Munasebetleri, Stamboll1989, f. 15.Eraydin, Selçuk, Tesavvufi dhe Tarikatet, f. 314-315.