KLLAPIA E TESAVVUFIT - El-Hikmeh

70 Kllapia e TesavufitParimin e njëshmërisë së qenësisë Ibn Arabiu dhe një numër ikonsiderueshëm i sufijve tjerë, e përdorin jo vetëm në aspekt tëtë qënit por edhe në aspekt të të njohurit dhe dijes, gjegjësishtontologjia dhe epistemo-gnoseologjia e tyre ec në trajtëparalele. 230Sufijtë pohojnë se tevhidi i vërtetë mund të sendërtohet vetëmnëse Zoti pranohet si “I adhuruar” (Ma’bud), “Veprues” (Fail)dhe “Qenësi” (Vuxhud) i vetëm. Në çështjen e adhurimit tëgjithë dijetarët islamë janë të mendimit se askush nuk mund tashoqërojë Zotin në adhurim. Ndërsa në çështjen e të qënit tëZotit si Veprues i vetëm ka mendime të ndryshme në mesin edijetarëve muslimanë, por që në nuanca të vogla dallohen mesvete. Nëse merret parsysh parimi se asgjë nuk ka mundësi takufizojë dëshirën dhe fuqinë e Allahut, nuk mbetet asgjë tjetërqë edhe si Veprues i vetëm të pranohet vetëm Allahu xh.sh.Edhe pse në shikim të parë duket se rezultati i dy çështjeve tëpara automatikisht e lindë pasojën logjike të njëshmërisë sëqenësisë, për shkak të prekshmërisë së çështjes dhe vështirësisëshprehëse dijetarët islamë nuk janë ndalur në këtë çështje,ndërsa në mesin e sufijve kësaj çështjeje i është rrekur vetëm230se Realiteti Hyjnor është thelb që prezentohet në të gjitha nivelet eqenësisë, i kapërcen kufijtë e piedestaleve ontologjike nëpërmjettranscedencës shembullore të Tij. Termi vahdet-i vuxhud nuk ështëpërdorur nga ana e Ibn Arabiut. Dr. Suad Hakim është shkencëtar i cili ika analizuar veprat e Ibn Arabiut dhe ai pohon se në veprat e shkruaranga ana e tij nuk mund të haset në këtë term. Por, këtë term për sistemine Ibn Arabiut e kanë përdorur mendimtarët e mëvonshëm ose, thënë mëmirë, dijetarët që e kanë ndjekur sistemin e tij, si p.sh., SadreddinKoneviu në veprën e tij Miftahu’l-Gajb. Për më gjerë shih: Dr. SuadHakim, el-Mu’xhemu’s-sufi, el-hikme fi hududi’l-kelime,Bejrut 1981, f.1154; Chodkiewitz, Michel, Epitre sur l’Unicite Absolue, Paris 1982; f.25; Ahmet Avni Konuk, Fususu’l-Hikem Tercume ve Serhi, përgatiturpër shtyp nga Mustafa Tahrali dhe Selçuk Eraydin,Stamboll 1999, I, 47.Shih: Muhjuddin ibn Arabi, Fususu’l-Hikem, Kajro 1309; Affi, Ebu’l-A’la, Fususu’l-Hikem ve’t-Ta’likatu alejh, Kajro 1946; A. Avni Konuk,po aty; Burkhardt, Titus (Ibrahim), La Sagesse des Prophetes, Paris1955; Ismail Fenni, Vahdet-i Vucud ve Muhyiddin Arabi, Stamboll 1928;Hafizovi}, Re{id, po aty; Eraydin Selçuk, Tesavvufi dheTarikatet.