KLLAPIA E TESAVVUFIT - El-Hikmeh

Zhvillimi historik i Tesavvufit 63posedojë karakteristikat dhe veçoritë e saj dalluese. Filozofiasufike dallohet në atë se ajo nuk është vetëm njohje teorike eveçuar vetëm për vete, por është ngushtë dhe fort e lidhur përjetën dhe përvojën e brendshme të sufijve të caktuar. Nëkorpusin e çështjeve të filozofisë së Tesavvufit është diskutuarpërpjekja integrative për afrim me Fuqinë Krijuese(muxhahede), zbulimin metakozmik të realitetit ekzistues(keshf), prezentimin e gjendjeve të jashtëzakonshme (qeramet),fjalët e pamatura, vërshuese të sufijve në gjendje të ekstazës(shatahat) si dhe çështja e dijes dhe njohjes sufike (ilm ve’lma’rife)dhe çështja e njëshmërisë së ekzistencës (Vahdet-ivuxhud). Ne këtu do të ndalemi vetëm në dy çështjet e fundit.a) Dija dhe Njohja Sufike (ilm ve’l-ma’rife)Çështja e dijes dhe njohjes është diskutuar nga ana e shumëmendimtarëve në historinë e mendimit njerëzor. Si në shumëdisiplina të tjera shkencore edhe në tesavvuf dija dhe njohja janëprej karakteristikave bazë të pikëvështrimit të tyre ndaj realitetitekzistues. Mendimtarët sufijë, si pjesëtarë të Islamit të cilëtveten ia kanë përkushtuar kultivimit me theks të posaçëm tëanës shpirtërore të fesë, në vend se të merren me rezultatet epjesërishme të arritura nga përkapja dhe intuita, janëpërqëndruar në kuptimin e tërësishëm të thelbit të gjërave. Për taarritur këtë dije dhe njohje, sufijtë kanë zhvilluar metoda dheteknika të posaçme. Dija dhe njohja sufike në masë të madhedallohen nga disiplinat tjera në aspektin e vendit të diturisë nëarritjen e arsimit cilësor. Përderisa në disiplinat tjera dëshirohetqë nëpërmjet dijes të arrihen sjellje të caktuara pozitive, nëtesavvuf qëllimi është që nëpërmjet sjelljeve pozitive të arrihendija dhe njohja e vërtetë. 215 Thënë shkurt, te të parat dija emotivon sjelljen, ndërsa te e dyta sjellja e motivon dijen.Tesavvufi në kontekst të dijes përdorë dy terma kryesorë: ilmdhe ma’rifet.Termi ilm rrjedh prej rrënjës arabe “a-l-m” që d.t.th., dije,mësim, përkapje e realitetit të gjësë, kuptim, njohje, vërtetim i të215Fidan, Nurettin, Okulda Ogrenme ve Ogretme, Ankara 1986, f. 3.