KLLAPIA E TESAVVUFIT - El-Hikmeh

Zhvillimi historik i Tesavvufit 59e) Havf (Frika)Frika në terminologjinë e Tesavvufit ëshrë emërtuar në disamënyra. Disa prej këtyre termave që i cilësojnë trajtat endryshme të frikës janë: havf (frikë), kabd (shtrëngim), hashje(frikë e tepërt), hejbe (dridhje nga frika), vera (frikërespekt),takva (devotshmëri) etj. Kur’ani a.sh., këta terma i ka përdorursi sinonime të frikës, mirëpo në kontekst të ajeteve ku gjendenato përfaqësojnë edhe gjendje të ndryshme psikologjike dhemetafizike. P.sh., Havf - është përdorur në kuptim të shqetësimittë zemrës prej diçkaje që do të ndodh në të ardhmen dhe nuk dotë jetë sipas dëshirës së njeriut 200 : “Ta keni të ditur se tëdashurit e Allahut (evlijatë) nuk kanë as frikë e as brengosje”;kabd - është përdorë në kuptim të shtrëngimit dhe shqetësimit tëzemrës së njeriut për shkak të largësisë së madhe të tij që ka meKrijuesin 201 : “...Allahu shtrëngon dhe çliron dhe kthimi i juajështë vetëm tek Ai”. 202 Vera - largim prej gjërave të dyshimtanga frika se mos zhytet në të ndaluarat, mosdhunim edhe i tëdrejtave më të vogla të njerëzve të tjerë. Gjithashtu ka kuptiminedhe të largimit prej gjërave që nuk e interesojnë personin 203 etj.Rëndësia e frikës në disiplinën e Tesavvufit shihet edhe nga vetëqëndrimet e sufijve të lartë rreth kësaj çështjeje. Fjala e shokuttë Pejgamberit a.s., Muadh b. Xhebelit: “Zemra e besimtarit nukqetësohet derisa ta lë pas shpine frikën prej xhehennemit” 204 , kaqenë udhërrëfyese për sufijtë në çështjen e frikës ngamosrespektimi me përpikëri i urdhrave të Allahut xh.sh.Xhunejd el-Bagdadiu thotë: “Në çdo frymëmarrje e përjetojgjendjen e frikës se mos po ndëshkohem nga ana e Allahutxh.sh.”. Ebu Sulejman Daraniu pohon se nëse frika largohet prejnjë zemre atëherë ajo zemër është e mjerë, ndërsa Dhunnun el-Misriu thotë se përderisa frika nuk e lagë zemrën e njeriut, ainuk mund të pijë prej gotës së dashurisë. 205200201202203204205Serraxh, po aty, f. 58; Mustafa Kara, “Havf”, në EIDT, XVI, 529.Uludag, Sulejman, Tasavvuf Terimleri Sozlugu, f. 291.Kur’an, 2:245Serraxh, po aty, f. 70-71.Kushejri, po aty, f. 265.Suhreverdi,po aty, f. 619..