KLLAPIA E TESAVVUFIT - El-Hikmeh

Zhvillimi historik i Tesavvufit 51Klasikët e Tesavvufit kanë bërë klasifikime ku makamet dhehalet janë përmendur në grupe nga dhjetë terma, ose nga shtatë,madje në disa raste edhe në shifra shumë më të mëdha. 155 Nekëtu do të përmendim vetëm disa nga më të rëndësishmet:a) Dhikri (Përkujtimi)Dhikri është e kundërta e harresës dhe në aspekt gjuhësor d.t.th.,të përkujtosh diçka, nder, këshillë, namaz, lutje, lëvdatë, rrjedhjee diçkasë nga gjuha, përhershmëri, mbrojtje e gjërave tëmemorizuara, përmendje e Allahut etj. 156Në terminologjinë e Tesavvufit me dhikr nënkuptohet përkujtimii Allahut, moslargimi i Tij nga kujtesa dhe përmendja epandërprerë e Allahut xh.sh. Në praktikën sufike me dhikrnënkuptohet shprehja e fjalëve ose teksteve të caktuara në numërdhe vende të caktuara, në grup ose individualisht, me ose pa zë,nga ana e ithtarëve të tarikatit.Dhikri është trajta më e përsosur e veprimit të brendshëm, ështëthelbi i ibadetit dhe i fesë, dhe si i tillë është i pranishëm në tëgjitha sistemet mistike. Ai gjithashtu bën pjesë në mesin etemave për të cilat flitet në shumë vende të Kur’anit a.sh. Ja disaprej ajeteve kur’anore që flasin për dhikrin:“Pra ju më kujtoni Mua, Unë ju kujtoj juve...” 157 , “O ju qëbesuat, përkujtoni Allahun sa më shpesh” 158 , “E, besimtarë tëvërtetë janë vetëm ata, të cilëve kur përmendet Allahu urrëqethen zemrat...” 159 , “Për ata që Allahun e përmendin mepërkujtim kur janë në këmbë, kur janë ulur, kur janë të shtrirëdhe thellohen në mendime rreth krijimit të qiejve dhetokës...” 160 , “... e ti përmende Zotin tënd shumë dhe madhëroje155156157158159160Serraxh, po aty, f. 43-52, 53-68; Ruzbihan el-Bakli, Kitab Meshrebu’l-Ervah, Stamboll 1974. Në këtë vepër makamet sufike janë të prezentuarasi 1001.Halil b. Ahmed, po aty, I,236-237; Ibn Faris, po aty, II,358-359; Ragibel-Isfahani, po aty, f. 179; Ibn Manzur, po aty, II,1507-1509.Kur’an, 2:152.Kur’an, 33:41.Kur’an, 8:2.Kur’an, 3:191..