KLLAPIA E TESAVVUFIT - El-Hikmeh

Zhvillimi historik i Tesavvufit 27ka pasur periudha dhe hapësira - siç ka edhe sot - që ithtarët eTesavvufit të largohen prej qëllimeve shembullore të sufijve tëparë dhe themeluesve të rrugëve mistike dhe t’i mbrojnë vetëmqasjet trajtësore dhe folklorike të Tesavvufit islam.Duke patur parasysh burimet themelore të Tesavvufit - Kur’anindhe Sunnetin 48 - dhe përvojën e një numri të madh të sufijve tëlartë si Muhasibiun, Ebu Talib Mekkiun, Dhunnun el-Misriun,Ibrahim b. Ed’hemin, Hasan el-Basriun, Rabia el-Adevijjen etj.,lirisht mund të thuhet se praktika e Tesavvufit është trajtathelbësore e përjetimit të të vërtetave fetare si në përmasën etyre të përbotshme ashtu edhe në përmasën metakozmike.b) Burimet e skruara të TesavvufitSi në çdo disiplinë tjetër shkencore islame ashtu edhe nëTesavvuf, për kuptimin e drejtë të mësimeve dhe parimeve të tijnevojitet diskutimi i hollësishëm i letërsisë së shkruar në këtëfushë, duke filluar prej periudhave të para të historisë islame pasPejgamberit a.s. Një pjesë e veprave të shkruara nga ana esufijve përmban dituri të përgjithshme për disiplinën eTesavvufit, një pjesë tjetër e tyre e diskuton filozofinë e tij,ndërsa një pjesë e tretë flet për jetën dhe legjendat hagjiografike(menkabe) të sufijve të mëdhenj të historisë islame. Ndërsa disaprej veprave sufike të shkruara në periudhën e fundit mund tëkonsiderohen edhe si enciklopedi sufike.Shekulli I dhe II pas hixhretit në historinë e Tesavvufit janëemërtuar si Periudhë e Zuhdit 49 , ndërsa veprat sufike të kësajperiudhe kryesisht kanë qenë kapitujt e emërtuar si Kitabu’z-4849Burimet themelore të besimit musliman, e me këtë edhe të sufijve, janëKur’ani dhe Sunneti. Hermeneutika ose ekzegjeza e Kur’anit dheHadithit (Sunnetit) te sufijtë njihet si tefsir es-sufi. Ata mendimet e tyremë tepër i kanë mbështetur mbi kuptimet alegorike të ajeteve të Zotit dheinterpretimin e tyre, që disa herë kanë qenë edhe larg burimeve gjuhësoredhe racionale të ekzegjezës kur’anore. Si tefsir më i njohur sufi ështëTefsir el-Kur’an el-Kerim i Muhjuddin el-Arabiut.Taftazani, Ebu’l-Vefa, Medhal ile’t-Tesavvufi’l-Islami, Kajro 1991, f. 59;Yilmaz, H. Kamil, Hyrje në Tesavvuf, përkth. Metin Izeti, f. 70..