KLLAPIA E TESAVVUFIT - El-Hikmeh

212 Kllapia e TesavufitBey hankāhı, Sırbistan’da Ujiçe Halvetî tekkesi, Kosova’daSaraçhâne Halvetî-Karâbâşî tekkesi, Makedonya’da OhriHalvetî Hayâtî tekkesi ve Arnavutluk’ta Tiran ve Đlbasan Halvetîtekkeleri Halvetîlik adına en çok faâliyet gösteren tekkelerdir.Bu dönemde Makedonya, Kosova ve Arnavutluk bölgelerine hasolan Hayâtîlik kolu ve Arnavutluk’a has olan Akbâşîlik kolukurulmuş ve günümüze kadar faâliyetlerine devam etmiştir.Çalışma konumuz olan bölgelerin dînî,sosyal ve kültürelhayâtında etkili bir tasavvuf akımı da Kādirîliktir. KādirîlikSaraybosna Hacı Sinan, Mitroviçe, Prizren, Yakova, Priştine,Đlbasan, Tiran, Peşkopeya Kādirî tekkelerinde temsil edilmiştir.Bu dönemlerde Arnavutluk’ta Kādirî tekkeleri Ahî merkezleriolarak da faâliyet göstermiş ve bir nevî Ahi-Kādirî birleşimiolarak hareket etmiştir.Rifâîlik, çalışma konumuzu teşkil eden bölgelerden Kosova,Makedonya ve Arnavutluk’ta faâliyet göstermiştir. Bu dönemdeRifâîlik adına ün yapan tekkeler arasında Yakova Rifâî tekkesi,Üsküp Rifâî tekkesi, Đlbasan ve Đşkodra Rifâî tekkeleri yeralmaktadır.XVIII. yüzyılda Şeyh Süleymân Âcizî Baba (ö.1150/1737-38)tarafından Kosova’nın Yakova ve Prizren şehirlerinde kurulanSa’dîliğin Âcizîlik kolu o yıllardan başlayarak günümüze kadarKosova başta olmak üzere Arnavutluk ve Makedonya’da da birhayli tekkede temsil edilmiştir.Arnavutların arasında epeyce mürîdi olan Bektâşîlik Arnavutluk,Kosova ve Makedonya’da XVIII. yüzyılın sonu ve XIX.yüzyılın başlarından îtîbâren, daha doğrusu bu dönemdedevletten bağımsız hareket etmek isteyen Tepedelenli MehmetAli Paşa, Kalkandelenli Recep ve Abdürrahman Beylerin büyükyardımları ve destekleri sâyesinde birçok bölgeye yayılmış vetekkeler kurmuştur. XIX. yüzyılın sonlarında birçok Bektâşîbabası ve dervişi Arnavut isyancı birliklerine katılarakOsmanlı’nın Balkanlardan uzaklaştırılması için tüm güçleriyleçaba sarfetmiştir.XIX. yüzyılda Makedonya’da kurulan diğer bir tarîkat iseMuhammed Nûru’l-Arabî’nin başlattığı Üçüncü Devre