KLLAPIA E TESAVVUFIT - El-Hikmeh

Marëdhëniet shoqërore të tarikateve... 205dhe fise të ndryshme dhe në këtë mënyrë janë ndërtuar qytete tëreja. Qendrat sufike duke i kushtuar rëndësi të posaçme sjelljessë mirë, komplimentit, dashurisë ndërnjerëzore, urtisë, artit kanëndikuar që përreth teqeve të tyre të vendosen njerëz prej feve,etnikumeve dhe statuseve të ndryshme shoqërore.Në bazë të regjistrimit të vitit 1455 Sarajeva quhej Trgovishtedhe kishte vetëm 59 familje. Në Sarajevë ka dy epitafe të cilat itakojnë kësaj periudhe, epitafet e Ajni dhe Shemsi Dedeut. Sirrjedhim mund të thuhet se në këtë periudhë në Sarajevë kapatur teqe të cilën e kanë udhëhequr këta dy shejhë. Përveç sajnë shekullin XV është themeluar edhe Teqeja Mevlevite e IsaBeut. Më vonë përreth këtyre teqeve do të ndërtohet qendra evilajetit të Bosnjës, Sarajeva.Shembuj të ngjashëm të ndërtimit dhe zhvillimit të qyteteve pasndërtimit të teqeve kemi edhe në qytetin e Rogaticës, Visokos,Zvornikut, Skendervakufit, etj. 608Rolin e teqeve në themelimin, ngritjen dhe zhvillimin e qytetevee shohim edhe në rastin e teqeve sinanije-halvetijje në Shkupdhe Prizren, në Teqenë Harabati Baba në Tetovë, në TeqenëXhelvetijje në Berat, në aktivitetin e ahikadirijve në Elbasan, nëteqetë halveti-hajati në Kërçovë, Strugë dhe Ohër etj.4. SUFIJTË DHE POPULLATASufijtë dhe tarikatet e tyre janë zgjeruar në shumë fusha të jetësshoqërore të viseve ballkanike dhe kanë ndikuar në formiminshoqëror të shtresave të ndryshme të shoqërisë ballkanike.Sufijtë kanë qenë në marrëdhënie të mira me dijetarët dheadministruesit, por asnjëherë nuk e kanë mbajtur veten largbrengave të popullatës së rëndomtë.Teqetë, të njohura në popullatë si vende të dervishëve, kanëqenë vende ku është sendërtuar edukimi i unit njerëzor. Përveç608Hand`i}, Adem, “O ulozi dervi{a u formiranjugradskih naselja u Bosni u XV stolje}u”, në “Prilozi”,XXXI, Sarajevë 1981, 172..