KLLAPIA E TESAVVUFIT - El-Hikmeh

Marëdhëniet shoqërore të tarikateve... 201teqeve është vendosur në pjesët kufitare me shtetet e tjera dhe ikanë ndihmuar aktivitetet ushtarake të Shtetit Osman. 597Fjalët e fundit të themeluesit të Shtetit Osman, Osman Gaziutdrejtuar djalit të vet Orhan Gaziut para vdekjes, e tregojnë qartërëndësinë që udhëheqja osmane ia ka kushtuar rendeve sufikedhe udhëheqësve të tyre. Ai të birit i tha: “Për atë që nuk e dikonsultohu me ulemanë dhe mos u nis askund pa marrëmendimin e evlijave”. 598 Ky botëkuptim i sulltanëve të parë tëShtetit Osman, në masë të madhe ka vazhduar deri në periudhate fundit.Besimi dhe konsiderata që patën fituar sufijtë në sytë esulltanëve dhe administruesve të shtetit, bënë që pjesadërrmuese e udhëheqësve të inkuadrohen ose të zgjedhen ngamesi i sufijve dhe më pas ata të ndihmojnë materialisht dheshpirtërisht në përhapjen e Tesavvufit dhe tarikateve nëterritorin e çliruar dhe të udhëhequr nga ana e Shtetit Osman.Shumica e shtetarëve kanë ndërtuar teqe dhe zavije për sufijtë,herë pas here kanë shkuar në teqe dhe kanë kërkuar hajërduanë eshejhëve, i kanë konsultuar me ta disa prej çështjeve shtetëroreme rëndësi, e kështu me radhë. 599Qëllimi i përbashkët dhe unik i shtetit dhe teqesë ka ndikuar nëzhvillimin e marrëdhënieve pozitive të nduarnduarta ndërmjetShtetit Osman dhe organizmave sufike. Shteti organizmat sufikei ka konsideruar si element shoqëror i cili përveç përmasësreligjioze ka patur edhe përmasën e ruajtjes dhe konsolidimit tëadministratës osmane në viset periferike, ose thënë ndryshe,kanë shërbyer si katalizatorë mes shtetit dhe popullsisë. 600597598599600Shih: Barkan, Omer Lutfi, po aty, f. 288-289; Ongoren, Resat, po aty, f.10.Gunduz, Irfan, po aty, f. 16.Kara, Mustafa, po aty, f. 165-169; Gunduz, Irfan, po aty, f. 120.Në lidhje me këtë Sulltan Abdulhamiti II thotë: “Tradita osmane është qësulltani të informohet për gjendjen e popullatës së pari prejguvernatorëve dhe administruesve të tij, kurse më pas të njëjtat informatat’i marrë edhe prej teqeve të vendosura në të katër anët e shtetit dhe nëbazë të tyre të udhëheqë shtetin”. Bozdag, Ismet, Abdulhamitin NotDefteri, f. 81..