KLLAPIA E TESAVVUFIT - El-Hikmeh

190 Kllapia e TesavufitKrahas botëkuptimit të melametit si parim i përbashkët përpërvojën sufike në tërësi, disa prej sufive atë e kanë marrë përbazë të Tesavvufit të tyre dhe e kanë sistematizuar dheinstitucionalizuar në trajtë të tarikatit.Duke filluar prej shekullit VIII e deri në fund të shekullit XIXmelamijjen e hasim në tri periudha kryesore, edhe atë:1. Melamijja e periudhës së parë ose Kassarijja. Ky tarikat ështëthemeluar nga ana e Ebu Salih Hamdun b. Ahmed el-Kassaritdhe është paraqitur si reagim ndaj jetës luksoze të shoqatavesufike-zejtare në periudhën e pushtetit të Abbasidëve. HamdunKassari dhe ithtarët e tij kanë parapëlqyer largimin prej të gjithanevojave të kësaj bote, nënçmimin e vetes, prezentimin eligësive personale vetëm me qëllim që Allahut xh.sh. t’i afrohensa më të pastër. 5672. Melamijja e periudhës së dytë ose Bajrami-Melamijje. Ështëthemeluar si një degë e Tarikatit Bajrami të Haxhi BajramVeliut, nga ana e muridit të tij Dede Omer Sikkiniut(v.880/1745). Dede Omer Sikkiniu ka refuzuar çdo trajtë tëritualit të tarikatit, çdo formë dhe mënyrë të veshjes së posaçmesufike dhe në vend të manifestimeve të sistematizuara kapërvetësuar bisedën si metodë të tarikatit të vet. Ai me këtë kahedhë edhe themelet e periudhës së dytë të melamive. DedeOmer Sikkiniu dhe ithtarët e tij janë larguar prej të gjithamomenteve të cilat e ngrenë unin e njeriut, por në anën tjetërrëndësi të posaçme i kanë kushtuar organizimit administrativ tëtarikatit të tyre. Dede Omer Sikkiniu është kutub 568 i parë,ndërsa pas tij në këtë post do të ulen Bunjamin Ajjashi, Pir AliAksaraji, Ismail Mashukiu, Ahmed Sarbaniu, HusameddinAnkaraviu, Hamza Baliu, Hasan Kabaduzi etj. Shumica eshejhëve melami janë kundërshtuar me administratën e Shtetit567568Isin, “Melamilik”, DBIA, V, 380.Termi “Kutup” në Tesavvuf d.t.th., shejh më i madh, ndërsa në TarikatinMelami ka kuptim pak më specifik dhe d.t.th. autoritet shpirtëror i cili kamarrë përsipër udhëheqjen e këtij organizmi mistik dhe i cili kavazhdimësinë historike. Përafërsisht janë në statut të njëjtë si edheKryegjyshët e bektashive.