KLLAPIA E TESAVVUFIT - El-Hikmeh

Tesavvufi në Ballkan 183aversion te populla e gjithmbarshme islame ndaj këtij tarikatidhe do të ndikojë në pakësimin e ithtarëve të këtij tarikati nëTetovë dhe më gjerë.Hulumtimet dhe dokumentet në lidhje me kohën e themelimit tëTeqesë Harabati Baba janë të ndryshme. Sipas disa burimeve, tëcilat duken si më të sakta, teqenë e ka themeluar Sersem AliDedeu 540 , ndërsa në kohën e Harabati Babait teqeja ështëshndërruar në kompleks dhe ka arritur kulmin e zhvillimit të saj.Disa të tjerë pohojnë se teqeja është themeluar në kohën eHarabati Babait, i cili në vendin ku është ndezur kandili iSersem Ali Dedeut e ka themeluar teqenë. Pikërisht për këtëedhe teqeja përmendet me dy emra: Sersem Ali Dede dheHarabati Baba. Është me rëndësi të theksohet se në ngritjen eteqesë Harabati Baba, kontribut të madh kanë dhënë baballarëtMehmet Harabati Baba, Ahmet Baba, Haxhi Emin Baba, BabaQazimi etj. 541Në Teqenë Harabati Baba të Tetovës përveç ritualeve fetarerëndësi e posaçme i është kushtuar artit, letërsisë, muzikës dhepikturës. Ky realitet më së miri shihet edhe nga mbishkrimetportale, epitafet, poezitë e shkruara dhe pikturat në muret eobjekteve të teqesë etj. 542Përveç Teqesë Harabati Baba në rrethin e Tetovës kanë vepruaredhe teqetë bektashiane të Javer Babës dhe Kojun Babës.540541542Sersem Ali Dedeu ka qenë tetovar dhe ka shërbyer si vezir në Portën eLartë në kohën e Sulltan Sulejmanit, i cili njëkohësisht edhe ka qenë imartuar me motrën e Sersem Ali Dedeut, Mahi Devranin. Mirëpo mëvonë ai është larguar prej detyrës dhe është tërhequr në teqenë kryesorebektashiane në Kirshehir, ku ka arritur deri në postin e Kryegjyshit. Shih:Noyan, B., po aty, f. 45.Emrat dhe veprimtarinë e baballarëve bektashi pas periudhës së shekullitXVIII, duke u bazuar në dorëshkrimet e Baba Qazim Bakallit, i ka dhënëz. Ali Vishkoja në monografinë e tij për Teqenë Harabati. Shih: HarabatiTeqe e Tetovës dhe veprimtaria në të në periudhën e kaluar, f. 35-38.Në lidhje me mbishkrimet dhe përkthimet e tyre në shqip shih, Vishko,Ali, po aty. Ndërsa në lidhje me muzikën fetare mistike në teqe shih:Jahja Abbas, Makedonya’da Tekkeler ve Tekke Musikisi (temë emagjistraturës e pabotuar), Stamboll 2001, f. 62-75..