KLLAPIA E TESAVVUFIT - El-Hikmeh

Tesavvufi në Ballkan 173Degët e Tarikatit Sadi: Vefaijje, Selamijje dhe Axhizijje, janëndikuar mjaft edhe prej nënqiellit sufik në Shtetin Osman dhe sipasojë në ritualet e dhikrit kanë përdorë edhe instrumentemuzikore mistike.Tarikati Sadi e preferon dhikrin në këmbë (kijami). Siç bëhet nëtarikatet tjera të cilat e preferojnë këtë lloj të dhikrit, edhe këtudervishët radhiten në radhë karshi njëri-tjetrit dhe duke elëkundur kokën djathtas-majtas sillen në rreth. Në fillim dukeqenë ulur Shejhu e fillon dhikrin me leximin e Fatihasë. Më paslexohet evradi sadi (ekzorcizma) e komponuar me komponim tëposaçëm, i cili dallohet nga ai Rifai. Pas kësaj lexohet Kelime-itevhidi dhe bëhet duaja e cila përfundon me leximin e Fatihasë.Më pas dervishët dhe Shejhu ngrihen në këmbë dhe fillon dhikri.Gjatë dhikrit përkujtohen emrat Hû, Hajj, Allah, Daim, Kajjum,etj. Pas përkujtimit të këtyre emrave kalohet në dhikrin e zemrës(dhikr-i kalbi) pa i përmendur emrat e Allahut veç e veç. Gjatëpërkujtimit të emrit Allah (Lafz-i Xhelal) përdoret zileja (halile).Dhakirët (dervishët) gjatë dhikrit lexojnë ilahije dhe kaside nëkoordinim me tempin e dhikrit. 518Ithtarët e Tarikatit Sadi në qendrën e këtij tarikati në Damask, nëxhaminë e njohur Emevijje, kanë organizuar ritual të dhikrit pasnamazit të xhumasë. Ndërsa në Stamboll ky ritual ështëorganizuar në xhaminë Ajasofja në Natën e Kadrit. 519Disa prej hulumtuesve të Tesavvufit kanë konsideruar seTarikati Sadi është degë e Tarikatit Rifai, por shumica janë tëmendimit se ai është tarikat në vete me veçori dalluese nga aiRifai. 520518519520Dhikri i sadive ka një veçori: në momentin kur fillohet me dhikrin ezemrës, atëherë në mejdanin e dhikrit futen të sëmurët dhe fëmijët evegjël, të cilët kanë kërkuar shërim prej shejhut për sëmundje tëndryshme psikosomatike. Shejhu edhe bën dhikër edhe sillet përreth tyredhe lutet. Kjo është emërtuar si devsije. Shih: Inançer, Tugrul, “Sadilik,Sadilikte Zikir Usulu ve Musiki”, DBIA, VII, 394.Po aty.Depponti, Copolani, Triminghami si dhe Çehajiçi të ndikuar prej tyrepohojnë se Tarikati Sadi është degë e Rifaive, mirëpo Browni,Margoliouthi dhe numri i madh i studiuesve muslimanë janë të mendimit.