KLLAPIA E TESAVVUFIT - El-Hikmeh

Tesavvufi në Ballkan 169qenë të përhapur në Kosovë dhe Maqedoni, shumë pak nëShqipëri dhe pothuajse aspak në Bosnjë dhe Serbi. 502Dega Sajjadijje e themeluar nga nipi i Ahmed er-Rifaiut,Izzeddin Ahmed es-Sajjad, i cili në shekullin XIX në Anadolidhe Stamboll është bartur nëpërmjet Ebu’l-Hudasë, ka luajtur roltë rëndësishëm në jetën shoqërore dhe fetare të Kosovës.Haxhi Shejh Musa Muslihuddin Bellanica është shejhu i parë irifaive në Kosovë. Ai ka lindur në Suharekë dhe pas përfitimit tëmësimeve të para në Prizren, shkollimin e ka vazhduar nëStamboll, ku edhe i është zotuar shejhut rifai të Stambollit,Mustafa Efendiut. 503 Pas kthimit në Kosovë ai është vendosur nëGjakovë dhe aty ka themeluar teqenë rifaijje. Teqeja rifaite eGjakovës ka luajtur rol të rëndësishëm në zhvillimin e kulturësnë Gjakovë dhe më gjerë. Themeluesi i teqesë, Shejh Musai, katë shkruara shumë ilahi dhe kaside. Pas Shejh Musait në postështë ulur Shejh Ademnuriu i cili ixhazetin për shejh e ka marrënga Shejh Xhemaleddini i Stambollit, kurse pas tij shejh ështëbërë Shejh Danjalli.Teqenë e dytë rifaite në Kosovë e ka ndërtuar halifeja i ShejhMusës, Shejh Xhemali në Rahovec. Nga fundi i shekullit XIXështë ndërtuar dhe ka vepruar edhe një teqe rifaite në Prizren.Teqeja është themeluar nga Shejh Hasan Hysni Rifaiu. Traditëne rifainjve në Prizren e ka vazhduar familja e Shejh Xhemalit.Përveç qyteteve të përmenduar teqe rifaite në Kosovë ka paturedhe në Mitrovicë, Pejë dhe Gjilan. 504502503504Aleksandër Popoviçi duke u bazuar në një artikull të Muderizoviçitpohon se në fillim të shekullit XX në Sarajevë ka patur një vend ku janëtubuar dervishët rifai. Shih: Popoviç, Alexandre, Un Ordre Derviches EnTerre D’Europe, Lausanne 1993, f. 61-74.Ky Mustafa Efendiu me gjasë është Sejjidu’l-Haxhxh Mustafa Efendiu,themeluesi i Teqesë Dugumlu Baba. Shih: Tanman, “Dugumlu BabaTekkesi”, DBIA, III, 107-108.Shih: ^ehaji}, po aty, f. 152; Rexhepagiqi, po aty, f. 189-194;Popoviç, Alexandre, po aty, f. 79; Ayverdi, po aty, III, 316-317;Halimi, Kadri, “Dervi{ki redovi i njihova kultnamesta na Kosovu i Metohiji”, në “Glasnik Muzeja Kosova iMetohije”, II, Prishtinë 1951, f. 199..