KLLAPIA E TESAVVUFIT - El-Hikmeh

Tesavvufi në Ballkan 159Abdu’l-Kadir Gejlaniu në letërsinë e Tesavvufit pranohet sishejh më i madh (gavth, kutub). Ai është edhe sejjid edhesherif. 481 Pas ardhjes në Bagdad ka mësuar fikhun dhe hadithinpara dijetarëve me famë të asaj kohe si Ebu Zekerijja et-Tebrizidhe Ebu Bekr el-Muzaffer. Më vonë e zgjodhi rrugën eTesavvufit dhe u tërhoq në vetmi (halvet) përreth njëzet e pesëvjet. Më vonë edhe ka marrë dorë (intisab) prej sufiut të njohurtë asaj kohe Ebu’l-Hajr Muhammed b. Muslim ed-Debbas(v.525/1130).Abdu’l-Kadir Gejlaniu ka ligjëruar në teqe dhe në xhami dhe nëmesin e dëgjuesve të tij ka patur edhe jomuslimanë, të cilët mëvonë të ndikuar prej ligjëratave të tij e kanë pranuar Islamin.Thuhet që ka ndodhur që xhamia të mos i nxë njerëzit dheshejhu të ligjërojë nën qiell të hapur. 482Pas Abdu’l-Kadir Gejlaniut mendimet dhe praktikën e tij nëmasë të madhe në viset e ndryshme të botës islame i kanë barturbijtë dhe nipat e tij. Në mesin e tyre më i njohuri është Ibrahimi(v.592/1195).Abdu’l-Kadir Gejlaniu çështjeve sufike u është afruar në trajtëpraktike. Ai nuk thellohet tepër në prapavijën filozofike, nukdiskuton anët deskriptive të çështjeve por më tepër ndalet nëbazat dhe rezultatet e tyre. Ai në vete i ka ngërthyer të gjithacilësitë që duhet t’i ketë një udhërrëfyes i përsosur (murshid-ikamil). Ja disa cilësi të nxjerra prej bisedave dhe fjalimeve të tij:1. Ai është në rrugën e Pejgamberit a.s. E ka ndjekur atë nëhaje, pije dhe sjellje.481482numrat prej 1-100, ashtu që prej 1-9 është sistemi tek, ndërsa prej 10-100sistemi çift. Gjegjësisht pas numrit 10 vazhdon 20, 30, 40, ..... Kur arrihetnë numrin 100 vazhdohet me 200, 300, 400..... Numri i fundit është1000.Sejjid d.t.th. i ndershëm. Në terminologjinë islame përdoret për personatqë janë të gjenealogjisë së Huseinit r.a.; ndërsa sherif d.t.th. i ndershëmdhe përdoret për personat gjenealogjia e të cilëve rrjedh nga Hasani r.a.Abdu’l-Kadir Gejlaniu nga i ati ka qenë gjeneaolgjia e Huseinit r.a.,ndërsa nga e ëma nga gjenealogjia e Hasanit r.a..Ligjëratat e tij më vonë janë përmbledhur në veprën e tij el-Fethu’r-Rabbani..