KLLAPIA E TESAVVUFIT - El-Hikmeh

Tesavvufi në Ballkan 143Gazi Husref Beu si edhe shumë udhëheqës dhe administratorëvendorë të asaj kohe, kanë qenë të ndikuar prej Tarikatit Halvetipër shkak se ky tarikat me përpikëri i ka ndjekur parimet esheriatit islam, por edhe për atë se shejhët e këtij tarikati kanëqenë shumë të afërt me Portën e Lartë. Në këtë periudhë nëpushtet ishte Sulltan Sulejman Kanuniu i cili kishte marrëdhënieshumë të afërta me shejhët e Tarikatit Halveti. Ai ka ndihmuarnga buxheti shtetëror ndërtimin e disa teqeve, si p.sh. Teqesë sëIbrahim Ummi Sinanit (v.976/1568), njëri prej shejhëve tëmëdhenj halveti dhe themelues i degës Sinanijje në Topkapi tëStambollit; dervishët dhe teqetë kanë qenë të liruara prej tëgjitha tatimeve; atyre u është dhënë rrogë nga buxheti shtetëror,si p.sh., Shejh Hasan Zarifiu (v.977/1569-70), shejh i degësGulshenijje të Tarikatit Halveti; numër i konsiderueshëm ishejhëve kanë qenë të obliguar me punë edhe brenda sarajit tëSulltanit, p.sh., shejhu i Tarikatit Sadijje, Sadi b. Is’hak Çelebiu(v.947/1540) ka qenë njëri prej këshilltarëve kryesorë të SulltanSulejmanit. Po ashtu kur Sulltan Sulejmani është nisur në luftë,ai me vete ka marrë shejhë të caktuar që ta ngrenë moralin eushtrisë së tij, p.sh., kur është nisur në luftën e tij të parë për taçliruar Beogradin (927/1521), me vete e ka marrë JorganxhiEmir Efendiun (v.977/1569), në luftën e Sigetvarit (1566) mevete e ka marrë shejhun halveti Nureddinzade Efendiun(v.981/1574); disa prej shejhëve kanë qenë shokë të ngushtë meSulltan Sulejmanin, si p.sh., shejhu Sinani Merkez Efendiu(v.959/1552). 417Duke filluar prej gjysmës së dytë të shekullit XIX, ndikimi iTarikatit Halveti është dobësuar dhe Teqeja Halvetiane e GaziHusref Beut ka kaluar në duart e shejhëve Nakshibendi. 418417418Raportet e Sulltan Sulejmanit me shejhët e ndryshëm i argumentojnëedhe beratët dhe fermanët e shumtë të tij që i ka lëshuar në favor tëshejhëve. Shih: Basbakanlik Osmanli Arsivi 735 numarali Tapu TahrirDefteri; Topkapi Sarayi Muzesi Osmanli Saray Arsivi Katalogu:Hukumler-Beratlar, fash. II, no. E.I-12476, Ankara 1988, f. 156: Barkan,po aty, f. 307, 309, 314, 319, 325.Tradita e ndërrimit të shejhëve të tarikateve të ndryshme është traditë eteqeve në trojet ballkanike. Pikërisht për këtë edhe është pothuajse epamundur që me saktësi të tregohet përkatësia e teqeve të caktuara në.