KLLAPIA E TESAVVUFIT - El-Hikmeh

Tesavvufi në Ballkan 141Proporcionalisht me zhvillimin dhe ngritjen e gradave të unit,ngrihen dhe zhvillohen edhe stërvitjet (rijada), ekzorcizmat(evrad), procesi edukativ (suluk), platforma ontologjike(mertebe-i vuxhud), gjendja shpirtërore (hal), drita (nur) etj.Disa sufij janë të mendimit se ndërmjet Allahut dhe njeriut kashtatëdhjetë mijë perde, disa prej drite e disa të errëta. Secilaprej shtatë gradëve përkon me nga dhjetë mijë perde dhe në fundtë procesit edukativ sufik, muridi arrin të shkrihet nënjëshmërinë e Allahut xh.sh. dhe të ekzistojë vetëm me të (fenafil-lah ve beka bil-lah).Rituali i dhikrit me zë i cili bëhet në ditë të caktuara në teqetëhalvetiane është i emërtuar si darb-i esma. Përveç përkujtimit nëteqe, muridët halveti kanë edhe përkujtime dhe ekzorcizmaindividuale që i praktikojnë në çdo moment të jetës së tyre. 413Parimet e sipërpërmendura kanë qenë dhe janë pjesë përbërësetë Tarikatit Halveti dhe degëve e nëndegëve të tij në të gjithaviset deri ku është shtrirë. Edhe popujt dhe viset e Ballkanit sipjesë përbërëse të mozaikut bukur përfshirës të Halvetijve në412413Për më gjerë për gradat e nefsit shih: Yilmaz, H.Kamil, Hyrje nëTesavvuf, përkth. Metin Izeti, f. 195-196.Për më gjerë në lidhje me Tarikatin Halveti shih: Sari Abdullah,Themeratu’l-Fuad, f. 138-148; Mahmud Xhemaleddin el-Hulvi,Lemezat-i Hulvijje ez Lemezat-i Ulvijje, përg. Mehmet Serhan Taysi,Stamboll 1993, f. 345-350; Kemaleddin Haririzade, Tibjanu’l-Vesaili’l-Hakaik fi Bejani selasili’t-Taraik, I-III, Bibl. Sulejmanijje, Fatih, no.430-432, I, fl. 344a; Huseyin Vassaf, Sefine, III, 93-94; Yazici, T.,“Fetihten Sonra Stamboll’da Ilk Halveti Seyhleri - Çelebi MuhammedCemaleddin, Sunbul Sinan ve Merkez Efendi”, në “Istanbul EnstitusuDergisi”, II (1956), f. 87-113; Trimingham, John, S., The Sufi Orders inIslam, Oxford 1998, f. 74-79; Araz, N., Anadolu Evlijalari, Stamboll1972; f. 56-61, 262-275, 292-301, 432-436; Erajdin S., Tesavvufi dheTarikatet; Serin, R. Islam Tasavvufunda Halvetilik ve Halvetiler,Stamboll 1984; Kara Mustafa, Tasavvuf ve Tarikatlar Tarihi, f. 288-289;Yilmaz, H.Kamil, Hyrje në Tesavvuf; Tanman, “Halvetilik”, DBIA, III,533-535; Uludag, Sulejman, “Halvetiyye”, EID, XV, 392-395; OngorenResat, Osmanlilarda Tasavvuf (XVI), f. 27-110; Yilmaz, Necdet, OsmanliToplumunda Tasavvuf (XVII), f. 53-249;Muslu Ramazan, OsmanliToplumunda Tasavvuf (XVIII), f. 63-221; Yucer, Hur Mahmut, OsmanliToplumunda Tasavvuf (XIX), f. 125-240..