KLLAPIA E TESAVVUFIT - El-Hikmeh

Tesavvufi në Ballkan 133mijëvjeçarit të dytë (muxhedid-i elf-i thani), ka ndikuar dukshëmnë kthimin e parimeve islame në udhëheqjen e shtetit Babur nëIndi. Udhëheqja e këtij shteti kishte filluar një përpjekjesinkretizuese për bashkimin e disa feve të Gadishullit Indian nënjë fe të vetme, mirëpo veprimtaria dhe aktiviteti i palodhshëm iImam Rabbaniut dhe muridëve të tij do të depërtojë deri nëparinë udhëheqëse dhe do të arrijë që ta pengojë këtë përpjekjetë tyre.Shejhu i fundit Nakshibendi me ndikim të madh në botën islameështë Mevlana Halid Bagdadiu (v.1241/1826). Mevlana HalidBagdadiu ka arritur që mësimet e Tarikatit Nakshibendi t’ipërhapë në Siri, viset kurde të Irakut, të Anadolisë, më vonëedhe në tërë Shtetin Osman. Muridët e Mevlana HalidBagdadiut të cilët do të emërtohen si Nakshi-Halidi, me stafin egjerë të intelektualëve fetarë në shekullin XIX do të arrijnë që tëluajnë rol vendimtar në mbrojtjen e parimeve islame brendaqarqeve sufike dhe me plot të drejtë do të emërtohen nga ana eorientalistëve si tarikat më ortodoks islam.Modeli jocentralist i këtij tarikati dhe strukturimi në baza lokalete Tarikati Nakshibendi kanë mundësuar që ky tarikat tëdepërtojë edhe në shumë pjesë të Ballkanit.Në shekullin XVIII dhe XIX Tarikati Nakshibendi në visetballkanike më tepër ka qenë i përfaqësuar në Bosnjë dheHercegovinë. 387387Më gjerë në lidhje me Nakshibendijtë shih: Lamii Çelebi, NefahatTercumesi, Stamboll 1289; Sari Abdullah, Themeratu’l-fuad fi’l-mebdeive’l-mead, Stamboll 1288, f. 127-133; Mehmet Esad Erbili, Mektubat,Stamboll 1338 (1920); Husein Vassaf, Sefinetu’l-Evlija, II,1-240; SeyyidAbdulhakim Arvasi, Rabita-i Serife, Stamboll 1342; Algar, H. “Silentand vocal dhikr in the Nakshibandi Order”, në “Ahten des VII.Kongresses fur Arabistik und Islamwissenchaft”, Gottingen 1974, f. 39-46; po ai, “Bibliographical Notes on the Naqshibendi Tariqat”, në“Essay on Islamic Philosophy and Science”, Albany 1975; po ai, “TheNaqshibendi Order: A Preliminary Study of its History au Significance”,në “Studia Islamica”, XVIV (1976), f. 123-152; Damvel, W. David,“The Spread of Naqshbandy Politic Throught in the Islamic World”, në“Naqshibandis”, Stamboll-Paris 1990, f. 269-287; Isin, “Naksibendilik”,DBIA, VI, 31-39; ^ehaji}, D`., po aty, f. 34-78; Hafizovi},R., po aty, f. 425-430..