KLLAPIA E TESAVVUFIT - El-Hikmeh

Tesavvufi në Ballkan 131dhe globale dhe, si e fundit, harmonizimi i parimeve memjediset socio-kulturore dhe ndjesia e veçantë për ndryshimetdhe zhvillimet shoqërore, pa prekur në normat fundamentaleislame.Tarikati Nakshibendi emrin e ka marrë nga sufiu i njohur iBuharës në shekullin XIV Shejh Haxhe Bahauddin MuhammedNakshibend Buhariu (v.791/1389). Tarikati emrin e ka marrënga Shejh Bahauddin Nakshibendi, mirëpo shumica e studiuesveatë nuk e konsiderojnë si themelues të këtij tarikati dhe thonë seky tarikat, edhe pse nuk ishte i emërtuar me këtë emër,ekzistonte në botën islame me parimet dhe metodat e njëjta.Ndërsa Bahauddin Nakshibendiu ka kontribuar që tarikati tëmarrë trajtën e kristalizuar dhe të forcohet në krahasim metarikatet tjera ekzistuese në Azinë e Mesme.Janë dy sufijtë të cilët në historikun e këtij tarikati konsiderohensi hedhës të parë të themeleve të kësaj rruge sufike islame: i pariprej tyre është babai shpirtëror i Tarikatit Nakshibendi, ShejhJusuf Hemedani (v.1140), ndërsa i dyti është nxënësi kuptimor iHemedaniut dhe arkitekti i karakteristikave themelore, doktrinëssufike dhe praktikës mistike në Tarikatin Nakshibendi, ShejhAbdulhalik Guxhduvaniu (v.1220). Tetë prej njëmbëdhjetëparimeve kryesore të tarikatit të emërtuara si “Kelimet-ikudsijje” janë të konstatuara nga ana e Guxhduvaniut, 385 kursekarakteristika dalluese e këtij tarikati nga të tjerët, dhikri pa zë(dhikr-i hafi), për herë të parë është praktikuar nga ana eGuxhduvaniut. Guxhduvaniu pohon se është murid iHemedaniut, mirëpo dallimi kohor midis tyre tregon se aifizikisht nuk ka qenë murid i Hemedaniut, por kuptimisht oseshpirtërisht është lidhur për lartësinë kuptimore të tij. Lidhja përshpirtërinë e një shejhu të lartë i cili ka jetuar më herët në385Këto parime që origjinalin e kanë në persishte janë: 1. Vukuf-i Zamani -kujdes që koha të kursehet vetëm për Zotin, 2. Vukuf-i Adedi - kujdes nënumrin e përkujtimeve (dhikr), 3. Vukuf-i Kalbi - zgjuarsia e zemrës, 4.Hush der dem - kujdes gjatë frymëmarrjes, 5. Nazar ber kadem - Ulja eshikimeve, 6. Sefer der vatan - udhëtimi kuptimor, 7. Halvet derenxhumen - vetmi brenda shoqërisë, 8. Jad kerd - përkujtimi ndaj Zotit,9. Baz Gesht - Kthim kah Zoti, 10. Nigah Dasht - Mbrojtje ngapëshpërimat e unit, 11. Jad Dasht - përqëndrim në përmendjen e Zotit..