KLLAPIA E TESAVVUFIT - El-Hikmeh

122 Kllapia e TesavufitBisedat dhe tubimet e këtilla do të bëhen praktikë e nënqiellitballkanik dhe do të organizohen në formë të “sërave” nga tëgjitha shtresat e shoqërisë. 358Evlija Çelebiu (1071/1659) pasi që përmend se në Sarajevë nëkohën e tij ka patur 47 teqe, flet për Teqenë e Isa Beut. Ai thotëse teqeja e Isa Beut ka një kopsht shumë të bukur, semahane tëgjerë, mejdan, 70-80 dervishë, ballkon për instrumentalistët dhekuzhinë për të varfërit. 359358359Kushanma d.t.th., ngjeshje e brezit dhe në vise të ndryshme të ShtetitOsman ka qenë emërtim i manifestimit për inkuadrimin e anëtarëve tërinj në shoqëritë sufike-zejtare të emërtuara si ahi. Trajta e ngjashme ekëtij manifestimi edhe në shoqërinë ballkanike tregon ecjen paralele tëshoqatave ahije me ato sufike në viset e Ballkanit. Tek ahijtë mjeshtriamanifestohej nëpërmjet ngjeshjes së brezit kandidatit të ri nga ana eshejhut të teqesë. Brezi i ngjeshur simbolizonte kujdesin që do ta tregojëmjeshtri në mbrojtjen e dorës së tij, epshit të tij dhe gjuhës së tij ngagjërat e ndaluara, që në literaturën e tarikatit është frazuar në moton“eline, beline, diline sahip ol”. Në fillim të manifestimit kandidati përmjeshtër para delegacionit të zgjedhur të mjeshtërve i ka paraqiturpunimet e tij. Delegacioni i ka analizuar dhe studiuar punimet e tij, mëpas i ka vënë në një trastë dhe ia ka mbyllur grykën. Pastaj kandidati sëbashku me një udhërrëfyes është nisur drejt delegacionit dhe kapërshëndetur me fjalët: Esselamu Alejkum ja ehli sheria, Esselamualejkum ja ehli tarika, Esselamu alejkum ja ehli hakika dhe Esselamualejkum ja ahli ma’rife. Kandidati pas përshëndetjes i puthte duart emjeshtërve më të vjetër dhe betohej me Kur’an se do të jetë i ndershëmnë mjeshtërinë e tij. Pastaj të pranishmëve u prezentoheshin punimet ekandidatit duke lexuar ilahi dhe kaside. Si p.sh. “Huu... Piri dhe mjeshtriynë... për dashuri të Pejgamberit dhe për hir të shpirtrave të gjithëmjeshtërve të kaluar me ashk huuu”. Kur kandidati ia puthte dorënzëvendësit të shejhut (Kahja), ai e vente dorën e vet mbi supin e djathtëtë kandidatit për mjeshtër dhe thoshte: “... bëhu durimtar, tolerant,mbështetu në Zotin, mos ha haram, mbaji të pastra duart dhe prehërin,mos zgjat dorë në pasurinë që s’është e ytja, mos harro të mirën që ta kabërë dikush, fal atë që të bën të keqe, ec Zoti të ndihmoftë...”. Pas kësajmjeshtrit të ri i ngjeshej brezi dhe në vesh i tregoheshin imtësitë e zanatit.Atëherë shejhu thoshte: “Me ashk për seften e parë” dhe mjeshtrit epranishëm i blenin me çmime të larta punimet e mjeshtrit të ri, ashtu qëai me paratë e tubuara të çelte punëtorinë e tij. Shih: Bayram Sadi,“Ahilige Genel Bir Bakis, Ahlak ve Hosgoru”, në “Erdem”, II, 587-88.Evlija Çelebiu përmend se në teqe ka patur edhe një dervish i cili i kafryer najit dhe ka patur shkrim shumë të bukur i cili është quajtur Hattat