KLLAPIA E TESAVVUFIT - El-Hikmeh

Tesavvufi në Ballkan 119Afjonkarahisar, Kajro, Algjer, Konjic, Sarajevë, Plovdiv, Kretë,ndërsa pas shekullit XVI edhe në Selanik, Shkup, Beograd,Halep, Nish, Serez, Vodin etj. 348Mevlevihanet (teqetë mevlevite) në aspekt të funksionit dhepërfshirjes së tyre ndahen në dy grupe. Grupin e parë e përbëjnëteqetë e mëdha në përbërjen e të cilave ka dhoma të vetmisë(çilehane), dhoma për zbatimin e vallëzimit mistik (semahane),tyrbe, mysafirhane dhe kuzhinë që emërtohen si asitane, ndërsagrupin e dytë e përbëjnë teqetë më të vogla që janë emërtuar sizavije. 349Botëkuptimi sufik i zhvilluar nga ana e Mevlana XhelaluddinRumiut (v.672/1273) themelet i ka patur në mendësinë asketiketë Belhit, në botëkuptimin e vahdet-i vuxhudit të Andaluzisë dhenë sintezën organike të tyre me dashurinë hyjnore të frazuar nëpoezinë teozofike të Horasanit. 350 Si rrjedhim i kësaj sinteze,Mevlana dhe ndjekësit e rrugës së tij i kanë rrokur tematuniversale dhe të përjetshme të mesazhit të cilin Islami ia kasjellë njerëzimit dhe me përjetimin aktiv të dashurisë hyjnoredhe transit meditues kanë ndihmuar përhapjen e fesë islame nëviset joislame. 351Tradita shpirtërore e Mevlanës është trajtësuar në idetë për fenëe dashurisë, për të Dashurin, në mallëngjimin e zemrës dhegëzimin e shpirtit, në shkëputjen prej unit, në mëshirën hyjnoreetj. Ai nëpërmjet dashurisë dëshiron t’i hapë dyert e botëvemahnitëse shpirtërore dhe njeriun ta bëjë të amshueshëm, ndërsajetën pa dashuri e konsideron vdekje më të madhe. 352Parimet e Tesavvufit islam si vahdet-i vuxhudi, rikrijimi ipërhershëm (halk-i xhedid), nënshtrimi para dëshirës sëAbsolutit, janë pjesë të pandara të mënyrës së adhurimit nëveprat e Mevlanës dhe në Tarikatin Mevlevi. Tarikati Mevlevidallohet prej tarikateve të tjera me mënyrën e përkujtimit të348349350351352Uzluk, Nafiz, “Mevlevi Hilafetnameleri”, në “Vakiflar Dergisi”, IX, 384-389; Golpinarli, po aty, f. 335.Yucer, Hur Mahmut, Osmanli Toplumunda Tasavvuf (XIX Yuzyil), f.272.Can, Sefik, Mevlana, Stamboll 1995, f. 31.Kara Mustafa, Tasavvuf ve Tarikatlar Tarihi., f. 294.Shih: Hafizovi}, Re{id, Temeljni Tokovi Sufizma, f. 413-414..