KLLAPIA E TESAVVUFIT - El-Hikmeh

Tesavvufi në Ballkan 111Tarikati Mirganijje i themeluar nga ana e Muhammed Osman el-Mirganiut (v.1269/1853) është përhapur dhe e ka përcjellurIslamin në Somali, Eritre dhe Sudan. 333Këto tarikate që kanë vepruar në këto vite jashtë Shtetit Osmanme autoritetet e tyre materiale dhe shpirtërore kanë ndikuar nëbashkimin dhe organizimin e popullatës islame e cila kishtembetur në mëshirën e forcave imperialiste. Udhëheqësit e këtyretarikateve nuk kanë qenë vetëm shejhlerë, por njëkohësisht edhemësues, gjykatës mes palëve të kacafytyra, mjekë, komandantëushtarakë, etj. Me një fjalë, ata ishin epiqendra e veprimit tëshoqërive të tyre. Pothuajse të gjitha këto tarikate dheudhëheqësit e tyre kanë qenë të lidhur ngushtë për parimet eSheriatit dhe në shoqëritë e tyre aspak nuk kanë lejuar që ithtarëte tarikatit të ndjekin heterodoksinë.Rol sintetizues dhe katalizator në mesin e fiseve të Irakut Veriordhe Anadolisë Lindore ka luajtur shejhu i njohur i TarikatitNakshibendi, Mevlana Halid Bagdadiu (v.1242/1827). Ai dhehalifet e tij popullatën kozmopolite të këtij nënqielli e kanëtubuar rreth ombrellës së tarikatit të vet dhe nëpërmjet shejhëvetë ngritur intelektualisht ka arritur që të pajtojë gjaqet, të bëjëndarjen e trashëgimisë ashtu siç duhet dhe të zgjidhë një numërtë madh të çështjeve problematike. Për një kohë të shkurtër degaHalidijje e Tarikatit Nakshibendi është përhapur në të gjithaviset e Shtetit Osman dhe është shndërruar në njërin prejtarikateve më të parapëlqyera nga shteti dhe popullata. 334Në shekullin XIX në viset ballkanike, si në Serbi, Bullgari,Greqi etj., kanë filluar kryengritjet kundër Shtetit Osman dhe mekëtë pozita e tarikateve dhe teqeve në këto vise dallohet ngaviset e tjera. Shumica e shejhëve së bashku me ithtarët e tyrekanë filluar të largohen prej këtyre viseve së bashku me ushtrinëosmane, pasi që popullata joislame vendase ka treguar njëagresivitet të paparë ndaj tyre. Kështu një numër i madh i teqevekanë mbetur të zbrazura dhe në disa prej tyre janë vendosurshejhë të pakualifikuar të cilët të shkëputur nga qendra, në të333334Martin, B.G., po aty, f. 231-233.Memis, Abdurrahman, Halid-i Bagdadi ve Andolu’da Halidilik, Stamboll1999, f. 94-97..