KLLAPIA E TESAVVUFIT - El-Hikmeh

Tesavvufi në Ballkan 109Rusia në vitin 1783 e ka pushtuar Krimenë dhe është nisur përt’i pushtuar viset e Kaukazit, mirëpo aty është ballafaquar merezistencën e ithtarëve të tarikatit Nakshibendi. 323 Lufta kundërrusëve e filluar nga ana e shejhut Nakshibendi Shejh Mansurit(v.1208/1793) ka qenë e drejtuar nga ana e shejhëveNakshibendi Halidi. Më vonë Shejh Shamili njëzet vjet sëbashku me muridët e vet i është kundërvënë pushtimit rus tëDagestanit dhe Çeçenisë. 324Themelues i Xhemijjetu’l-Ensarit në Indi dhe organizatori imuslimanëve kundër kolonizatorëve anglezë është Shejhu’l-Hind Mahmud Hasan Dijobendi (1851-1920), i cili ka qenëmurid i shejhut të njohur të Tarikatit Çishtijje, Shejh HaxheImadullah Taheneviut (1817-1899). 325Prej gjysmës së dytë të shekullit XVIII, tarikatet Nakshibendi,Kadiri, Halveti, Rifai dhe Shazili janë shtrirë edhe në Indonezi,Sumatër, Malajzi dhe në vendet e tjera të Azisë Juglindore dhepopullatën e këtyre vendeve e kanë njoftuar me parimet islame.Ndërsa në shekullin XIX po këto tarikate kanë qenë bartëse tërezistencës kundër kolonizimit hollandez dhe anglez. Në mesin esufijve të njohur të kësaj periudhe në këtë territor janë HaxhiSheriatullahi (v.1840) dhe Titu Miri (v.1831). 326Kryengritjet e njëpasnjëshme në krahinën Sinkjang të Kinës nëgjysmën e parë të shekullit XIX, kanë qenë të udhëhequra ngaana e sufijve të njohur të kësaj krahine. Në mesin e tyre është injohur emri i Haxhe Nakshibendi Xhihangirit. 327Historia islame e shekullit XIX në Kontinentin e Afrikës ështëpërplot me ngjarje sufike. Tarikatet dhe rrymat sufike në Afrikë323324325326327Shih: Benningsen, Aleksander, Mystics and Commissars, Sufism in theSoviet Union, Berkli 1985; Gokçe Cemal, Kafkasya ve OsmanliImparatorlugunun Kafkasya Siyaseti, Stamboll 1979; Baddeley, J.F.,Ruslarin Kafkasyayi Istilasi ve Seyh Samil, Stamboll 1989.Gammer, Moshe, Muslim Resistance to the Star: Shamil and theConquest of Chechenia and Daghestan, f. 39-46.S.A.a.Rivgi, A History of Sufizm in India, Nju-Delhi 1978.Gursoy, I. Hakki, “Endonezyada Islamiyet”, në “Enciklopedia Islame eDijanetit”, II,198-199.Fletcher, Joseph, “Çinde Islam Tarikatleri”, përkth në turq. OsmanTurer, në “AUIFD Erzurum”, no. 9, Erzurum 1990, f. 304-320..