KLLAPIA E TESAVVUFIT - El-Hikmeh

108 Kllapia e TesavufitNë shekullin XVIII në shoqërinë osmane mjaft aktiv ka qenëTarikati Kadiri i përfaqësuar nëpërmjet degëve Eshrefijje,themeluar nga Eshrefoglu Rumi (v.874/1469) dhe Rumijje,themeluar nga ana e Ismail Rumiut (v.1041/1631). 319Tarikati Bektashi zhvillimin dhe depërtimin e tij masiv nëpërshtresat e shoqërisë osmane e ka filluar në shekullin XVIII.Tarikati Sadijje i themeluar nga ana e Saduddin Muhammed el-Xhibavi esh-Shejbaniut (v.700/1300) në Damask, në shoqërinëosmane ka depërtuar në shekullin XVIII edhe atë nëpërmjetdegëve Vefaijje, themeluar nga ana e Shejh Ebu’l-Vefa Shamiudhe Selamijje, themeluar nga Sejjid Abdusselam Shejbaniu(v.1165/1751-52). 320 Përveç këtyre degëve të Tarikatit Sadijje nëtrojet shqiptare ka vepruar edhe dega Axhizijje e themeluar ngaSulejman Efendi Shkodrani Axhizi Baba 321Edhe pse shekulli XVIII paraqet fillimin e rënies praktike tëShtetit Osman, Tesavvufi dhe tarikatet kanë luajtur rol tërëndësishëm në qetësimin e popullatës dhe kanë qenë sikatalizatorë ndërmjet shtetit dhe popullatës së shqetësuar. 322Fundi i shekullit XVIII dhe shekulli XIX është periudha kurshtetet e industrializuara të Perëndimit kanë bërë gara mes vetepër uzurpimin e kolonive të ndryshme. Përderisa evropianëtishin të orientuar në Afrikë, në veçanti Afrikën Veriore, Jemendhe Indi, Rusia ishte e interesuar për Kaukazin dhe Azinë eMesme. Shumica e këtyre vendeve të kolonizuara përbëhej prejpopullatës muslimane, fuqitë shtetërore të të cilave nuk duruangjatë përballë fuqive të modernizuara të shteteve të mëdha, porrezistenca e tyre vazhdoi dhe qendra kryesore organizative tëkëtyre vendeve u bënë teqetë. Madje në bazën e lëvizjeve përmëvetësi të shumicës së këtyre kolonive, qartë shihen elementete Tesavvufit dhe të institucioneve të tij. Pikërisht për këtë lirishtmund të thuhet se shekulli XIX ka qenë shekull i rezistencëssufike ndaj padrejtësive të shteteve kolonizuese.319320321322Po aty, f .298-308.Isin, “Sa’dilik”, DBIA, VI,391-392.Bursali, Mehmed Tahir, Osmanli Muellifleri, I,123-124.Gunduz, Irfan, Osmanlilarda Devlet-Tekke Munasebetleri, Stamboll1984, f. 142.