KLLAPIA E TESAVVUFIT - El-Hikmeh

Tesavvufi në Ballkan 107Gjithashtu edhe Tarikati Xhelveti në shekullin XVII ka qenëprej tarikateve i cili ka ndikuar në shoqërinë anadoliane dheballkanike në aspekte shoqërore, politike dhe ekonomike. Njënumër i konsiderueshëm i administratorëve periferikë të ShtetitOsman në këtë periudhë kanë qenë muridë të themeluesit të këtijtarikati, Aziz Mahmud Hudajiut. 317Thënë shkurt, shekulli XVII ka qenë periudha kur në të gjithaviset e Shtetit Osman me të madhe janë ndërtuar teqe halvetiane,është themeluar tarikati Xhelveti, Mevlevijtë janë shndërruar nëtarikat të shtetit dhe kur mendimet e Muhjuddin ibn Arabiut dheMevlana Xhelaluddin Rumiut kanë patur ndikim të madh nëshoqëri.2.1 Rrethanat sufike në shekullin XVIII dhe XIXShekulli XVIII është shekulli kur Shteti Osman ka filluar t’ipërjetojë humbjet dhe tërheqjet e para prej viseve ballkanike dhekur ka filluar periudha e ngecjes në këtë shtet. Me tërheqjen eautoritetit shtetëror edhe një numër i konsiderueshëm itarikateve ka qenë i detyruar të largohet prej këtyre viseve. Nëshekullin XVIII tërheqja është bërë prej disa krahinave tëHungarisë së sotme. Pas tërheqjes së Shtetit Osman të gjithamonumentet, objektet fetare dhe çdo gjë që përkujtonte ShtetinOsman dhe Islamin atje janë shkatërruar.Edhe në shekullin XVIII në Shtetin Osman tarikat më i përhapurka qenë Tarikati Halveti me degët dhe nëndegët e përmenduramë lartë dhe me një numër të madh të shejhëve, muridët e tëcilëve janë përhapur deri në viset më të largëta të Shtetit Osmandhe botës islame. Prej Tarikatit Nakshibendi në këtë periudhëkanë vepruar degët Ahrarijje dhe Kassanijje. 31831631731821-32, Sarajevë 1974; Kara Mustafa, “Abdullah Bosnevi”, në“Enciklopedia Islame e Dijanetit”, I, 87.Golpinarli, Abdulbaki, Melamilik ve Melamiler, f. 40-181.Në lidhje me Aziz Mahmud Hudajiun dhe Tarikatin Xhelveti shih:Yilmaz, Kamil, Aziz Mahmud Hudayi ve Celvetiyye Tarikati, Stamboll1982.Shih: Muslu Ramazan, Osmanli Toplumunda Tasavvuf (18 Yuzyil),Stamboll 2003..