KLLAPIA E TESAVVUFIT - El-Hikmeh

Tesavvufi në Ballkan 105(v.922/1516), Muslihuddin Tavil, Abid Çelebi (v.902/1497,Lutfullah Uskubi 310 , Lamii Çelebi (v.974/1566) etj.Një tarikat tjetër me rëndësi i cili ka qenë mjaft aktiv nëshekullin XVI në Shtetin Osman është Tarikati Bajramijje ithemeluar nga ana e Haxhi Bajram Veliut (v.833/1430), sëbashku me nëndegët e tij: Shemsijje, Melamijje dheXhelvetijje. 311Shekulli XVII është periudha kur Shteti Osman ka qenë më izgjeruar dhe me autoritet në tre kontinente. Në këtë shekull nëShtetin Osman aktivitet më të vrullshëm kanë patur tarikatetHalvetijje, Mevlevijje, Bajramijje, Xhelvetijje, Nakshibendijje,Kadirijje dhe Bektashijje.Tarikati Halvetijje si tarikat ortodoks më i përshtatur përrrethanat e njeriut ballkanik në jetën shoqërore të Ballkanit,është prezentuar nëpërmjet katër degëve kryesore: Rushenijje,Xhemalijje, Ahmedijje dhe Shemsijje. 312310311312Është një dervish prej nxënësve të Molla Ilahiut në Vardar Jenixhe i cilimë vonë ka marrë mësim edhe prej Emir Ahmed Buhariut dhe më vonëështë kthyer në vendlindje në Shkup dhe aty ka themeluar teqenë e tij.Shih: Han, Abdulmexhid b. Muhammed, el-Hadaiku’l-verdijje fi hakaikiexhillai’n-Nakshibendijje, Kajro 1308; Hoxha Saduddin, Taxhu’t-Tevarih, Stamboll 1279-80, II,593.Bayramoglu Fuat-Azamat Nihat, “Bayramiyye”, në “EnciklopediaIslame e Dijanetit”, V,269-273.Degën Rushenijje e ka prezentuar nëndega Gulshenijje dhe shejhët enjohur Durmush Dedeu (v.1026/1617), Mahmud Xhemaleddin HulviEfendiu (v.1063/1654), Sinan Efendiu (v.1070/1659-60), Hasan Amidiu(v.1019/1620); dega Xhemalijje është përfaqësuar nëpërmjet nëndegëveKarabashijje dhe Nasuhijje dhe shejhët e njohur Nexhmeddin HasanEfendiu (v.1019/1610), Adli Hasan Efendiu (v.1026/1617), IsmailEfendiu (v.1097/1685/86); dega Ahmedijje është prezentuar nëpërmjet tënëndegëve Sinanijje e themeluar nga Ibrahim Ummi Sinan (v.976/1568),Ushshakijje e themeluar nga Hasan Husameddin Ushshaki(v.1001/1593), Xhahidijje e themeluar nga Ahmed Xhahidi Efendiu(v.1070/1660), Ramazanijje e themeluar nga Ramazan Mahfi Efendiu (v.1025/1616), Xherrahijje e themeluar nga ana e Nureddin XherrahiEfendiu (v.1131/1719) dhe Misrijje e themeluar nga Nijazi Misri Efendiu(v.1105/1694); dega Shemsijje e prezentuar nga ana e AbdulmexhidSivasiut (v.1049/1639). Në lidhje me Tarikatin Halveti në shekullin XVIInë Anadoli shih: Yilmaz, Necdet, Osmanli Toplumunda Tasavvuf, SufilerDevlet ve Ulema, Stamboll 2001..