KLLAPIA E TESAVVUFIT - El-Hikmeh

102 Kllapia e TesavufitShekulli XVI nga aspekti i ngjarjeve sufike është përplot meraste kundërthënëse ndërmjet grupeve sufike dhe atyreortodokse islame. Burimet që flasin për shekullin XVI kanëregjistruar se gjatë kësaj periudhe një numër i konsiderueshëm ishejhëve është përmbajtur nga ana e Shtetit Osman, ndërsa nëanën tjetër shteti ka ekzekutuar tre shejhë të mëdhenj të tarikatitMelami. Gjithashtu dijetarët e famshëm të kësaj periudhe, tëcilët kanë arritur të bëhen edhe shejhu’l-islam, si Ibn Kemali,Ebussuudi, në disa burime prezentohen si dashamirë tëTesavvufit, ndërsa në disa të tjera si kundërshtues të tij. 301Sufijtë e kësaj periudhe kanë qenë dijetarë me emër dhe njerëzme ndikim në shoqërinë osmane, prandaj edhe kanë marrë pjesënë të gjitha shtresat administrative, si qendrore ashtu edheperiferike të Shtetit Osman. Pothuajse çdo sulltan kishteparasysh që pranë vetes të ketë një shejh të ngritur.Duke patur parasysh ndikimin shpirtëror të shejhëve mbiushtarët, kur janë nisur sulltanët për në luftë me vete kanë marrëedhe një shejh me emër. 302 Kronologu i njohur i shekullit XVI,Latifiu, kështu e përshkruan Stambollin e kohës së tij: “Numri ixhamive dhe teqeve në Stamboll është shumë i madh. Në çdolagje ka dergjahe (teqe) të larta dhe zavije (teqe të vogla) tëbukura, ku të devotshmit dhe dervishët asketë e përkujtojnëemrin e Allahut dhe nëpërmjet dëshmisë largohen prej të gjithaformave të pazotësisë. Ata e pastrojnë unin e tyre, i shpërlajnëzemrat, shpirtit ia shtojnë shpirtërinë ndërsa zemrës dritën”. 303301302303Ongoren, Resat, Osmanlilarda Tasavvuf, Anadolu’da Sufiler, Devlet veUlema (XVI Yuzyil), Stamboll 2000, f. 14.Kur Javuz Sulltan Selimi është nisur ta pushtojë Egjiptin, me vete kapatur disa shejhë dhe rrugës e ka ndërtuar tyrben e Muhjuddin ibnArabiut në Damask. Sulltan Sulejman Kanuniu me vete e ka marrë ShejhMuslihuddin Efendiun në luftë kundër hungarezëve, Sulltan Mehmeti IIIe ka marrë Shemseddin Ahmed Sivasiun etj. Për më gjerë shih Ongoren,Resat, po aty, f. 267-273; Bardakçi, M.N., po aty, f. 237.Latifi, Evsaf-i Stamboll, përg. Nermin Summer-Pekin, Stamboll 1977, f.37. Në shekullin XVI në vilajetin e Anadolisë ka patur 623, në tëKaramanit 272, në të Rumelisë 205, në të Dijarbekrit 57, në Dhulkadrijje14, në Livanë e Pashasë 67, në të Silistrës 20, në Çirmen 4 teqe. Shih:Omer Lutfi Barkan - Ekrem Hakki Ayverdi, Stamboll Vakiflari TahrirDefterleri (943/1546 yillarina aid), Stamboll 1970; Faroghi, S. “Social