KLLAPIA E TESAVVUFIT - El-Hikmeh

Tesavvufi në Ballkan 101edukative-arsimore, si forca për ruajtjen e rendit, institucioneshoqërore dhe si qendra artistike-shkencore.Në periudhën e sundimit të Sulltan Osmanit, Orhanit dheMuradit I shumë shejhë të tarikateve janë ngritur deri në postetmë të larta në administratën osmane. Ndër ta janë: ligjëruesi ihutbes në hapjen solemne të Ulu xhamisë në Bursë, HamiduddinAksaraji (v.815/1412), i njohur si “Somunxhu Baba”. 296 Nëkohën e sulltan Jilldirim Bajezidit prej Buhare në Bursë kaardhur Emir Buhariu. Ai në Bursë ka themeluar një teqe dheështë afruar shumë me dijetarët e Bursës. Atë Sulltani e kamartuar me të bijën dhe kjo martesë i ka afruar edhe më shumërelacionet ndërmjet shtetit dhe teqesë. Si rezultat i kësaj që u thanë shekullin XV në Shtetin Osman më tepër janë përhapurtarikatet Ekberijje, Bistamijje, Zejnijje, Halvetijje, Kadirijje,Rifaijje dhe Mevlevijje. 297Në periudhën e Sulltan Muradit II është tarikati Bajrami ithemeluar nga ana Haxhi Bajram Veliut (v. 833/1429). HaxhiBajram Veliu dhe halifet e tij Akshemsettini (v.863/1459), OmerDede Sikkini (v.880/1475), Akbijik Mexhzubi (v.860/1456),Jazixhioglu Mehmed (v.855/1451) dhe Ahmed Bixhani(v.858/1454) bëjnë pjesë në sufijtë më të shquar të shekullitXV. 298Në pjesën e dytë të shekullit XV Molla Abdullah Ilahi(v.896/1490) ka sjellur në Stamboll Tarikatin Nakshibendi. 299Tarikati Halveti në Shtetin Osman ka depërtuar nëpërmjethalifeve të themeluesit të dytë të këtij tarikati, Sejjid JahjaShirvaniut (v.869/1464), edhe atë: Xhemal Halvetiut(v.899/1493), Sunbul Sinanit (v.936/1529), Merkez MuslihuddinEfendiut (v.959/1552), Dede Omer Rusheniut (v.892/1486),Ibrahim Gulsheniut (v.840/1533) dhe Ummi Sinanit(v.958/1551). 300296297298299300Yilmaz, Kamil, po aty, f. 21.Bardakçi, M. N., po aty, f. 223.Cebecioglu Ethem, Haci Bayram Veli, Ankara 1994, f. 27-30.Bursali Mehmed Tahir, Osmanli Muellifleri, I,202.Tashkopruzade, Esh-Shekaiku’n-Numanijje, f. 162-164; Bursali MehmedTahir, Osmanli Muellifleri, I, 80..