Zagadnienia na sprawdzian antyk renes

Zagadnienia na sprawdzian (powtórki maturalne)ANTYK, RENESANSPodręcznik kl. 1 cz. 1.1 i 1.2Lektury (PP): Horacy, Sofokles, Jan Kochanowski, W. ShakespeareHoracy (liryka rzymska) i liryka grecka1. Wątki autobiograficzne w pieśni „Wybudowałem pomnik” i „Poeta ptak” (np. postać Mecenasa).2. Tyrteizm w twórczości Horacego („Do młodzieży”). Liryka patriotyczna (motyw – ojczyzna jako okręt).Wzór dobrego obywatela. Poeta jako moralizator. Dulce et decorum est pro patria mori. Sapere audi.3. Stoicyzm i epikureizm w twórczości Horacego. Motywy carpe diem, aurea mediocritas, koła Fortuny.Pojęcie cnoty.4. Poeta natchniony (motyw poeta ptak, symbol łabędzia, non omnis moriar, szał poetycki, związekfrazeologiczny „łabędzi śpiew”, laur poetycki, metafora pomnika).5. Filozofia umiaru czyli o co poeta prosi Apollina.6. Gatunki typowe dla Horacego: pieśń, oda.7. Horacy jako twórca „Listu do Pizonów” (poetyka).8. Horacjanizm. Motywy horacjańskie w literaturze innych epok.9. Anakreont i anakreontyki (epigramat). Liryka biesiadna. Erotyki.10. Safona i liryka miłosna (miłość sensualna). Strofa saficka.11. Tyrteusz i liryka obywatelska. Koncepcja pięknej śmierci. Tyrteizm.Sofokles „Król Edyp”1. Mit jako inspiracja – historia rodu Labdakidów (mity tebańskie).2. Tragedia antyczna (m.in. dialogi bohaterów i pieśni chóru, rola chóru, akcja dramatyczna – nieoczekiwanyzwrot akcji, rozpoznanie, cierpienie boh., tragizm, zasada trzech jedności).3. Fatum i koncepcja ludzkiego losu.4. Decorum, patos i katharsis w tragedii antycznej. Sposoby ich budowania i funkcje.5. Fabuła „Króla Edypa” a kompozycja utworu.6. Analiza i interpretacja stasimonu IV („O śmiertelnych pokolenia”).7. Tragizm transcendentny. Typy tragizmu – tragizm Antygony a tragizm Edypa.8. Wina tragiczna (hamatria), ironia tragiczna, tragizm. Realizacja w „Królu Edypie”.9. Pycha (hybris).10. Kompleks Edypa.11. Tyrezjasz, wyrocznia Apolla w Delfach i metaforyczne znaczenie zarazy w Tebach.„Makbet” William Shakespeare1. Tragedia antyczna a tragedia szekspirowska.2. Groteska w dramacie szekspirowskim.3. Tragizm immanentny. Zbrodnia z premedytacją.4. Przemiana Makbeta i Lady Makbet. Wzorce osobowe. Motyw lustra. Wpływ Lady Makbet na męża.5. Duncan jako ideał dobrego władcy i Makbet jako jego zaprzeczenie (machiawelizm, ambicja).6. Czarownice i świat fantastyczny – sposób ukształtowania, funkcje, znaczenie symboliczne. Charakterprzepowiedni.7. Unde malum? Szekspirowska koncepcja człowieka. Symbolika zła.8. Motyw zbrodni, motyw szaleństwa, motyw błazna i theatrum mundi.9. Motywy szekspirowskie w twórczości pisarzy różnych epok.10. Hamletyzm jako postawa.11. *„Król Edyp” i „Makbet” a konwencja powieści kryminalnej.12. * Sonety Szekspira.

Jan Kochanowski1. Liryka obywatelska. Wzór obywatela. Styl retoryczny (funkcja impresywna, kunsztowna budowa, funkcjadydaktyczna, wyraźne wartościowanie). Cnota jako wartość.2. Pieśń „Wy, którzy pospolitą rzeczą władacie” jako fragment tragedii „Odprawa posłów greckich” –kostium antyczny.3. Renesansowa koncepcja człowieka (neoplatonizm). Antropocentryzm.4. Humanizm.5. Jan Kochanowski jako poeta doctus. Autobiografizm w pieśniach i fraszkach.6. Poezja autotematyczna. Poeta o poezji.7. Klasycyzm jako inspiracja antykiem, jako koncepcja sztuki (piękno, harmonia, dydaktyzm, wzorce), jakonaśladownictwo (parafrazy, wzorce).8. Koncepcja Boga (stwórca, architekt, ojciec). Bóg a Fortuna.9. Theatrum mundi, motyw błazna, człowiek boże igrzysko.10. Człowiek a Fortuna, motyw życia jako żeglowania.11. Stoicyzm, epikureizm i neoplatonizm w twórczości J. Kochanowskiego.12. Horacjanizm (filozofia, motywy, gatunki, koncepcja poety) w twórczości J. Kochanowskiego.13. Renesansowa koncepcja świata. Czarnolas jako locus amoenus i Arkadia.14. Uniwersalizm.15. Sielanka i motywy idylliczne (faun, pasterze, przyroda).16. Czas cykliczny i jego funkcja w renesansowym obrazie świata.17. Wzorzec osobowy dobrego gospodarza.18. *Jan Kochanowski i liryka miłosna. Kochanowski jako twórca psalmów.19. Sylabizm (też średniówka, przerzutnie) i jego funkcje.20. Język staropolski.21. Typy liryki (ze względu na temat i sytuację komunikacyjną).„Treny” (prawie to samo, co na pierwszym sprawdzianie)1. Kompozycja cyklu jako kontekst do analizy.2. Określ znaczenie Trenu IX, T.X i T.XI w cyklu poetyckim Kochanowskiego.3. Określ znaczenie Trenu XIX w cyklu poetyckim Kochanowskiego.4. Wyjaśnij pojęcia: tren, sztafaż mitologiczny, ubi sunt? ubi est? (gdzie są? gdzie jest?), cykl poetycki,ironia, porte-parole, autobiografizm, platońska koncepcja zaświatów.5. Wymień innych niż Kochanowski twórców trenów (2). Podaj nazwę współczesnego cyklu poetyckiegonawiązującego do „Trenów” Kochanowskiego.6. Kim byli: Cyceron, Simonides, Heraklit, Safona, Niobe, Prozepina (Persefona), Orfeusz?7. W podanym utworze wskaż: przerzutnię, porównanie homeryckie, zdrobnienie, anaforę, apostrofę, epitet,wyliczenie, pytanie retoryczne, personifikację. Który z podanych środków artystycznych jestcharakterystyczny dla twórczości Kochanowskiego?8. Scharakteryzuj język „Trenów” Jana Kochanowskiego.9. Omów obraz śmierci przedstawiony w „Trenach” Jana Kochanowskiego.10. Omów znaczenie cytatów w kontekście całego cyklu). Wskaż motyw, który reprezentują.• „Cóż, prze Bóg żywy, nie jest prózno na świecie?/ Wszytko prózno!”;• „Orszulo moja wdzięczna, gdzieś mi się podziała?/ W którą stronę, w którąś się krainę udała?”;• „Gdzieśkolwiek jest, jesliś jest, lituj mej żałości”• „Fraszka cnota! --- powiedział Brutus porażony…”• „Żałości! co mi czynisz? Owa już oboje/ Mam stracić: i pociechę, i baczenie swoje?”• „Tego się, synu, trzymaj, a ludzkie przygody/ Ludzkie noś; jeden jest Pan smutku i nagrody.”• „Kupić by cię, Mądrości, za drogie pieniądze”11. Na czym polega kryzys światopoglądowy poety? Jakie systemy wartości zostają podważone w „Trenach”?Funkcja ironii w Trenach.12. Filozofia stoicka w trenach (pojęcie cnoty). Cycero jako stoik i symbol kryzysu wartości stoickich.13. Jan Kochanowski jako bohater „Trenów”.14. Wskaż różne sposoby nawiązywania do antyku w trenach J. Kochanowskiego.15. Wyjaśnij na czym polega nowatorstwo cyklu. Konwencjonalność żałoby w „Trenach”.16. Język emocjonalny i jego funkcje.17. Analiza i interpretacja „Trenów”.

Horacy, ur. 65 r., zm. 8 r. p.n.e., poeta rzymski; najwybitniejszy liryk rzymski, obok Wergiliusza. Działał w okresie najwspanialszegorozkwitu literatury rzymskiej za czasów Augusta. Syn wyzwolonego niewolnika. Kształcił się w Rzymie, od ok. 45 r. — w Atenach.Sojusznik republikanów, wraz z nimi walczył przeciw Augustowi. Po klęsce pod Filippi (42 r.), korzystając z amnestii, wrócił do Rzymu,gdzie zarabiał na życie jako sekretarz kwestora; jednocześnie dał się poznać jako poeta. Przyjaźni z Wergiliuszem zawdzięczał wejście (38r.) do koła przyjaciół Mecenasa, który z kolei przedstawił go Augustowi. Niewielka posiadłość w pobliżu miasta Tibur (obecnie Tivoli) wGórach Sabińskich, darowana Horacemu przez Mecenasa, uwolniła poetę od trosk materialnych i pozwoliła poświęcić się całkowicie pracyliterackiej. Mimo zależności materialnej od możnego protektora, potrafił jednak Horacy utrzymać niezależność osobistą, zachowując dokońca życia przyjaźń Mecenasa. Satyry zdobyły Horacemu uznanie współczesnych, lecz trwałą pozycję w literaturze rzymskiej inieśmiertelną sławę przyniosły poecie bogate w miary wierszowe pieśni (zwane odami), wzorowane głównie na poezji Safony, Pindara iAnakreonta. Pieśni to utwory o bardzo różnorodnej tematyce: erotycznej, biesiadnej, refleksyjnej, religijnej, panegirycznej iokolicznościowej. [...] List do Pizonów, znany także jako Sztuka poetycka — esej o poezji, dotyczący głównie dramatu, tłumaczony na wielejęzyków, który był podstawą poetyki europejskiej do początku XIX w. (H. Vida, J. Peletier, N. Boileau). Na pieśniach Horacego byławzorowana europejska liryka aż do końca XVIII w. (w Polsce naśladowali go m.in. J. Kochanowski i M.K. Sarbiewski).