KONCERT – MazOwszE w KORONiE - Powiat Kozienice

HistoriaReferendum ludowe 30 czerwca 1946w powiecie kozienickimW poniższym artykule postaram się pokrótce zaprezentować przygotowania, przebieg (w tym i informacje o nadużyciachwładzy) i wyniki jednej z dwóch pierwszych powojennych batalii wyborczych w Polsce – referendum ludowego na tereniepowiatu kozienickiego. Opisywane wydarzenia stanowiły jeden z etapów wprowadzania stalinizmu w Polsce.www.kozienicepowiat.plReferendum ludowe z 30 czerwca1946r. było przedsięwzięciem, do któregoobóz popierany przez sowietów – mieniącysię nazwą „komuniści” i ich przeciwnicyzaprzęgli cały dostępny arsenał metodi środków. Uogólniając – ze strony stronnictwtzw. zblokowanych (Polska PartiaRobotnicza, Polska Partia Socjalistyczna,Stronnictwo Demokratyczne, StronnictwoLudowe), głównie jednak ze strony PPR,możemy mówić o szeroko zakrojonej akcjipropagandowo-agitacyjnej oraz dalekoposuniętych działaniach represyjnych wobecopozycji – tej uznanej za legalną czyliPolskiego Stronnictwa Ludowego jaki nielegalnej, podziemnej Wolność i Niezawisłośći innych organizacji poakowskich.PSL mające znaczne poparcie wśród ogółuspołeczeństwa, wobec narzuconych regułgry zmuszone było do przyjęcia postawdefensywnych, twardo stojąc na swojejplatformie ideologicznej i ograniczającsię do publicznej krytyki poczynań przeciwnika,w tym głównie terroru organówbezpieczeństwa.Jednym z zapisów konferencji jałtańskiejbyło postanowienie o przeprowadzeniumożliwie najprędzej wolnychi nieskrępowanych wyborów opartychna powszechnym i tajnym głosowaniu,w których będą miały prawo brać udziałi wystawiać kandydatów wszystkie partiedemokratyczne i antynazistowskie. Cytowanepostanowienia interpretowanew duchu demokratyzmu i dobrej woliw zasadzie doprowadzić powinny do marginalizacjiwpływów komunistów w Polsce.Przeprowadzenie mniej lub bardziejwolnych wyborów w Polsce w znacznejmierze zależało jednak od woli Stalina,który zdawał sobie sprawę z nikłegopoparcia społecznego okazywanego polskimkomunistom. Również członkowiekierownictwa PPR wiedzieli o niechęcinarodu do wprowadzanego ustroju, częstoprzechodzącej w jawnie wyrażanąnienawiść. Zdawali sobie sprawę, żewolne wybory oznaczają dla nich klęskę.Z tego powodu za wszelką cenę próbowaliprzesunąć ich termin i rozważali licznewarianty osiągnięcia sukcesu, z którychna czoło wysunęły się: przeprowadzeniewyborów z głosowaniem na jeden blokwyborczy, tudzież przeprowadzenie wyborów,których wyniki zostałyby odpowiedniospreparowane. Przywódcy PSLchcieli szybkiego przeprowadzenia wyborów,przy czym żądali również wycofaniaArmii Czerwonej z terytorium Polski,traktując ten fakt jako jeden z warunkównieskrępowanych wyborów.Przez pewien czas trwały rozmowymiędzy PSL, a przedstawicielami PPSi PPR, podczas których omawiano warunkiporozumienia, na podstawie którego realnymbyłoby utworzenie bloku. StanisławMikołajczyk nie widział jednak możliwościwstąpienia do bloku, pozostałe władzePSL również zdecydowanie negatywniewypowiedziały się o koncepcji bloku.Przywódca PSL, zdając sobie sprawęz realnego poparcia w społeczeństwie,zaproponował, że wyrazi akces do blokuwyborczego jedynie w momencie, jeśliprzedstawiciele wsi (PSL i SL) otrzymająłącznie 75% mandatów poselskich. Powyższapropozycja wywołała wściekłośćkomunistów.W marcu 1946 r. pojawiła się propozycjaodroczenia wyborów ze względu na zamiarprzeprowadzenia referendum ludowego.Trudno w rzeczywistości ustalić kto byłautorem tego pomysłu. Według prof. RomualdaTurkowskiego pomysł referendumpochodził od Mikołajczyka, który podczasrozmów z partiami Bloku wyraził myśl, abyw sprawie zmiany konstytucji odwołać siędo narodu. Prof. Krystyna Kersten stwierdza,że według relacji Osóbki Morawskiegoinicjatywa referendum wypłynęła z PPS,natomiast Jakub Berman podczas rozmowyz Teresą Torańską stwierdził, że to właśnieon był jego pomysłodawcą.Faktem niezaprzeczalnym jest, że pracenad pytaniami i ustawą o referendumbyły zdominowane przez kierownictwoPPR. Na posiedzeniu Sekretariatu KomitetuCentralnego PPR w dniu 21 marca1946 r. omawiano tę sprawę w następującymtonie: Referendum może stać sięorężem budowania jedności narodowejwbrew intencjom kierownictwa PSL.Przytoczony fragment protokołu pozwalastwierdzić, że pytania referendalne skonstruowanebyły w sposób trudny do odrzuceniai zakwestionowania poprzez oddaniegłosu na „nie”. Ostateczne brzmieniepytań zawarto w ustawie uchwalonejprzez Krajową Radę Narodową 27 kwietnia1946 r. Ich treść była następująca:1) czy jesteś za zniesieniem Senatu?,2) czy chcesz utrwalenia w przyszłejKonstytucji ustroju gospodarczego,zaprowadzonego przez reformę rolnąi unarodowienie podstawowych gałęzi gospodarkikrajowej, z zachowaniem ustawowychuprawnień inicjatywy prywatnej?3) czy chcesz zachowania zachodnich granicPaństwa Polskiego na Bałtyku, Odrzei Nysie Łużyckiej?Po ogłoszeniu treści pytań wewnątrzPSL trwały dyskusje w kwestii instrukcjio sposobie głosowania. Ostatecznie RadaNaczelna PSL w dniach 26 – 27 maja1946 r. zaleciła swoim członkom głosować„nie” na pierwsze pytanie, na pozostałepytania „tak”. Sprawę referendumpodjęto jako wyzwanie i próbę sił. Mikołajczykwyjaśniał, że głosowanie „nie”w sprawie zniesienia senatu nie oznaczaakceptacji istnienia tej instytucji w ówczesnejformie (PSL w swoim programiepostulował zniesienie tej izby parlamentu),poza tym oddanie głosu zgodniez instrukcją kierownictwa PSL było wyrażeniemdezaprobaty wobec formy rządówkomunistów.Organizacje podziemne w powieciekozienickim, skupione w winowskimZwiązku Zbrojnej Konspiracji nawoływały,żeby demonstracyjnie udzielać odmownejodpowiedzi na wszystkie pytania.Działacze ZZK z Franciszkiem Jaskól-Dokończenie na str. 8Nasz Powiat *