Kushtet e Jetesës dhe Pabarazia në Shqipëri - INSTAT

k a p i t u l l i n j ëreforma të tjera në sektorë të ndryshëm, siarsimi, shëndetësia, shërbimet sociale etj.Krahas një përmirësimi të dukshëm në disadrejtime sociale, që është arritur gjatëtranzicionit, ka dëshmi të qarta që tregojnë seekzistojnë pabarazi të ndjeshme në nivelin ejetesës të zonave të ndryshme, sidomos nëfshat. Shkalla e papunësisë, sidomos passituatave të krizave, është rritur menjëherë, siçndodhi në vitin 1993, kur arriti 29,0%. Më 2001ishte e punësuar 77,3 e krahut të punës dhe50,5% e popullsisë së punësuar endepunonte në bujqësi (INSTAT, 2003). Niveli ipapunësisë prej 22,7% është nga më të lartët,po të krahasohet me vendet e tjera të rajonit,kurse gjendja është edhe më e keqe për disarrethe (HDPC, 2002), në të cilat normat epapunësisë arrijnë më shumë se 40%. Nëfshat shkalla e papunësisë është e lartë dheshoqërohet me pabarazi të dukshme nga njërakrahinë në tjetrën. Ka edhe shërbime të tjerabazë, për të cilat shfaqen pabarazi të mëdhanë kushtet e jetesës së popullsisë ndërmjetzonave të ndryshme. Rezultatet e zbërthyeratë Treguesit të Zhvillimit Njerëzor në Shqipërizbulojnë dallime të ndjeshme në nivelin ezhvillimit njerëzor ndërmjet rajoneve tëndryshme të vendit dhe ndërmjet rretheve tëndryshme të po atij rajoni (HDPC, 2002).Paqëndrueshmëria politike në vend dhepasiguria mes shqiptarëve janë bërë pengesëpër zhvillimin e reformave dhe përmirësimine problemeve sociale, që janë në rend të ditës.Shumë prej ndryshimeve të viteve 1990 janëprekur prej kësaj gjendjeje. Nga të dhënatekzistuese është e vështirë të verifikohet lidhjeshkakësore ndërmjet paqëndrueshmërisëpolitike dhe situatës së pasigurisë tëpranishme në vend, megjithatë rezultatet endryshimeve shoqërore e në veçantipabarazia shoqërore në thelb e pasqyrojnëkëtë gjendje.1.3.1 Niveli i të ardhurave dhepabarazia: fshat-qytet; sektorëtekonomikë etj.Përpara viteve 1960 në Shqipëri shkalla epagave ishte e ngjashme me atë të vendevetë tjera komuniste të Europës Lindore.Mendohet se ka pasur diferenca për tëardhurat deri në 4:1 (Schnytzer, A. 1982, f. 113).Pas prishjes me Bashkimin Sovjetik u bënëpërpjekje për barazim, duke i ulur pagat më tëlarta. Synimi ishte të ngushtoheshin diferencatnë nivelin e jetesës ndërmjet zonave fshataree qytetare, si dhe ndërmjet shtresave tëndryshme shoqërore.Në muajin prill 1976 u miratua ligji i ri për“Uljen e pagave të larta, për disa përmirësimenë sistemin e pagave të punonjësve dhe përngushtimin e mëtejshëm të dallimevendërmjet fshatit e qytetit”. Ky ligj sillte dy gjëra:e para, “uljen e pagave të larta, duke bërëgjithashtu disa përmirësime në sistemin epagave dhe të shpërblimeve për punonjësit”.Së dyti, ai mbështeste “zvogëlimin e dallimevetë mëdha ndërmjet zonave fshatare dheqyteteve”. (P. H., “8 Nëntori”, 1982, f. 328).Reforma për barazimin e të ardhurave uvazhdua më tej, sidomos lidhur me dallimetndërmjet zonave fshatare e qyteteve dhezonave të veriut e të jugut. Si rrjedhim, raportindërmjet pagës mesatare të punonjësve dhetë drejtorit të një ndërmarrjeje u bë 1:1,7;raporti ndërmjet pagës mesatare tëpunëtorëve përgjithësisht dhe rrogës së njëdrejtori në ministri arriti 1:2, kurse raportindërmjet pagave më të larta e më të ulëta nënjë sektor të caktuar u bë rreth 1,5:1,65(Bollano, P. 1984, f. 21).kushtet e jetesës dhe pabarazia në shqipëri 9