Varfëria <strong>dhe</strong> Pabarazitë <strong>në</strong> ArsimTabela 3.2-2. Arsyet për mosregjistrimin <strong>në</strong> shkollë (<strong>në</strong> përqindje)Arsyet për mosndjekjen e shkollës Qyteti Fshati Meshkuj Femra Tetevjecarja E mesme Univers. GjithsejShumë shtrenjte 2.9 4.4 4 3.8 3.2 9.1 0 3.9S'ka ineter 75 47.5 59.8 53.5 54.9 57.4 50.9 56.5Puna <strong>në</strong> bujqësi 0.5 21.5 15.1 14.3 17.7 6.2 0 14.7Pu<strong>në</strong> tjetër 8.4 7.6 10 6 6.4 10.8 36 7.9Shkolla larg 0 7.5 3.3 6.7 6.8 0.4 0 5Martuar 5.2 6.6 2.5 9.4 5 10.5 7.6 6.1Të tjera 8 4.8 5.3 6.4 6 5.6 5.5 5.9Gjithsej 100 100 100 100 100 100 100 100mosfrekuentimit prej 2,94 për qind, krahasuarme zonat rurale me normë te 0,81 për qind. Kymodel është i vështirë të shpjegohet.Megjithatë, një arsye shpjeguese për këtëmodel mund të jetë, se mundësitë për të gjeturpu<strong>në</strong> të përhershme <strong>dhe</strong> të përkohshme <strong>në</strong>veçanti <strong>në</strong> zo<strong>në</strong>n urbane ja<strong>në</strong> më të larta se<strong>në</strong> zo<strong>në</strong>n rurale. Duhet mbajtur parasysh, serezultate të tjera <strong>në</strong> nivel lokal paraqesin njëmodel të ndryshëm, <strong>në</strong> të cilin mosfrekuentimii shkollës është dukuri kryesisht rurale <strong>dhe</strong>prek <strong>në</strong> pjesën më të ma<strong>dhe</strong> arsimintetëvjeçar, krahasur me të tjerët. Shumica enjerëzve që nuk shkoj<strong>në</strong> <strong>në</strong> shkollë ja<strong>në</strong>meshkuj <strong>dhe</strong> arsyeja kryesore që jepet ështëpër shkaqe ekonomike (HDPC, 2003).Shumica e atyre që nuk e ndjekin shkollënja<strong>në</strong> të arsimit tetëvjeçar, me rreth 82 për qindtë njerëzve që e braktisin shkollën tetëvjeçare.Tabela 3.2-1 paraqet normat e braktisjes përnivele të ndryshme arsimi. Është e qartë senorma e braktisjes është më e lartë përmeshkujt sesa për femrat <strong>në</strong> arsimin tetëvjeçare të mesëm. Kështu, normat e arsimittetëvjeçar ja<strong>në</strong> 2,02 për qind për meshkujt <strong>dhe</strong>1,75 për femrat. Në nivelin e shkollës sëmesme hendeku meshkuj-femra shtohet <strong>dhe</strong>meshkujt e ka<strong>në</strong> normën 2,85 për qind, ndërsafemrat 1,59 për qind. Nuk ndodh kështu <strong>në</strong>nivelin e universitetit. Një nga arsyet që mundta shpjegonte normën e lartë tëmosfrekuentimit <strong>në</strong> nivel universitar për femratmund të jetë fakti, që për femrat e moshësuniversitare (ndërmjet 18-22 vjeç) kjo mundtë jetë e<strong>dhe</strong> mosha mesatare për martesën eparë. Martesat e shtuara me njerëz të emigruargjithashtu mund të je<strong>në</strong> një shpjegim përnormën e lartë të mosfrekuentimit <strong>në</strong> niveluniversiteti për femrat.Për të zbuluar, përse grupe të veçanta tëpopullsisë ose nuk e ndjekin, ose e braktisinshkollën, MMSJ u ka bërë pyetje të anketuarvepër arsyet pse nuk e ndjekin shkollën ose eka<strong>në</strong> braktisur gjatë vitit shkollor. Tabela 3.2-2tregon rezultatet, kur njerëzit ja<strong>në</strong> pyetur përarsyet e mosndjekjes së shkollës këtë vitshkollor. Më shumë se gjysma e njerëzve qënuk e ndjekin shkollën (56,5 për qind) e ka<strong>në</strong>humbur interesin për shkollë. Arsyeja e dytë,që jepet për mosndjekjen e shkollës, ështëpuna ose <strong>në</strong> bujqësi (14,7 për qind), ose <strong>në</strong>një pu<strong>në</strong> tjetër (7,9 për qind). Kjo del e qartëkur vështrohet arsyeja e dhë<strong>në</strong> nga njerëzit ezonave rurale, ku e<strong>dhe</strong> puna bujqësoreTabela 3.2-3. Arsyet e dhëna për largimin nga shkolla (<strong>në</strong> përqindje)Arsyet për braktisjen e shkollës Qytet Fshat Meshkuj Femra GjithsejPuna 0 15.9 3.2 9.4 6Mjediset e këqija 0 11.5 0 9.4 4.3Martuar 4 0 0 5.4 2.5Të tjera 96 72.6 96.8 75.8 87.2Gjithsej 100 100 100 100 10036 REGJISTRIMI I POPULLSISË DHE I BANESAVE 2001
k a p i t u l l i t r epërbën 21,5 për qind të gjithë arsyeve përmosndjekjen e shkollës. Një arsye tjetër merëndësi, që jepet për mosndjekjen e shkollës,është ‘martesa’ (te 6,1 për qind). Kjo ështëe<strong>dhe</strong> më e theksuar mes femrave (9,4 përqind) <strong>në</strong> zonat rurale (6,6 për qind). Nuk kashumë dallime ndërmjet kategorive tëndryshme, kur është puna për mundësi<strong>në</strong> epërballimit të shpenzimeve për shkollë.Njerëzit që nuk e ka<strong>në</strong> ndjekur shkollën <strong>dhe</strong>që e shohin shkollën si shumë të shtrenjtëja<strong>në</strong> afër 3,9 për qind. Luhatja e shkollimit përtipin fshat-qytet nuk është shumë e lartë. Kurarsyetimet e dhëna vështrohen sipas tipit tëshkollimit, del e qartë se dallimi kryesor vjenprej pu<strong>në</strong>simit <strong>në</strong> pu<strong>në</strong> bujqësore <strong>dhe</strong> <strong>në</strong> llojetë tjera pu<strong>në</strong>sh, që prekin më shumë njerëz<strong>në</strong> arsimin tetëvjeçar e të mesëm. E<strong>dhe</strong>martesa është me rëndësi për nivelin eshkollës së mesme <strong>dhe</strong> universitetin, esidomos për femrat. Ky fakt mund të jetë njënga treguesit që përcakton shkallën lartë tëlargimit të femrave nga universiteti.Tabela 3.2-3 jep arsyet për largimin ngashkolla <strong>në</strong> vitin e kaluar përpara vitit 2002. Ngatë dhënat <strong>në</strong> këtë tabelë del e qartë se shumicae njerëzve shprehen që ka<strong>në</strong> pasur arsye tëndryshme të tjera, përse e ka<strong>në</strong> braktisurshkollën. Një gjë del fare e qartë <strong>dhe</strong> kjo ështëpuna <strong>në</strong> bashkësi<strong>në</strong> fshatare. Përqindja enjerëzve që braktisin shkollën për shkak tëpu<strong>në</strong>s është e lartë, te 15,9 për qind <strong>në</strong>bashkësi<strong>në</strong> rurale. Arsyeja e dytë për ngaparaqitja e rëndësisë është gjendja e keqe emjedisve shkollore <strong>në</strong> fshatra. Kur norma ebraktisjes së shkollës analizohet sipas gjinive,përqindja e femrave që e lë<strong>në</strong> shkollën përshkak të martesës është më e lartë <strong>në</strong>krahasim me meshkujt (që është pothuaj 0),duke e mbështetur dëshmi<strong>në</strong>, se martesamund të jetë një shpjegim për largimin ngashkolla të studenteve femra. Kur njerëzitpyeteshin <strong>në</strong>se kishin ndërmend tëktheheshin <strong>në</strong> shkollë, përqindja e atyre qënuk kishin ndërmend të ktheheshin ishteshumë e lartë, te rreth 87,2 për qind.3.3 Krahasimi ndërmjet arsimitpublik e privatPo ashtu si me sistemin shëndetësor,shqiptarët vazhdoj<strong>në</strong> të përdorin mjedisetpublike, me 98,4 për qind që ndjekin arsiminpublik. Vetëm 1,6 për qind e tyre shkoj<strong>në</strong> <strong>në</strong>shkolla private. Prej këtyre 0,7 për qindshkoj<strong>në</strong> <strong>në</strong> shkolla private fetare <strong>dhe</strong> 0,9 përqind <strong>në</strong> jofetare. Ashtu siç mund të pritej,shkollat private frekuentohen më tepër ngabanorët e zonave urbane (Tabela 3.3-1). Poashtu, e njëjta gjë ndodh <strong>dhe</strong> me Tira<strong>në</strong>n, ecila ka pjesën më të ma<strong>dhe</strong> të sistemit privatkrahasuar me pjesët e tjera të vendit. Përshkak se sistemi publik është pa pagesë,është e kuptueshme që do të kishte pakshkolla private <strong>në</strong> zonat më të pasura të vendit,siç është Tirana. Kjo pasqyrohet gjithashtu<strong>në</strong>se të dhënat paraqiten veçan për popullsi<strong>në</strong>e varfër <strong>dhe</strong> jo të varfër. Kështu, tabela 3.3-2 etregon qartë se njësoj si për sisteminshëndetësor, arsimi pasqyron të njëjtin modellidhur me varfëri<strong>në</strong>. Të varfrit nuk mund tapërballoj<strong>në</strong> shkollimin privat, rrjedhimisht 3,1për qind e tyre shkoj<strong>në</strong> <strong>në</strong> shkollat privatejofetare. Përqindja e nxë<strong>në</strong>sve <strong>në</strong> shkollatpublike, që ka<strong>në</strong> kujdestari private ende ështëmjaft e ulët, te rreth 8 për qind.Tabela 3.3-1. Ndjekja e shkollave publike e private sipas rajonevekryesore të venditRajonetNdjekja e shkollave publike <strong>dhe</strong> privatePublike Private-fetare Private jo fetareJugperëndimi 26.85 17.39 12.91Qendra 25.42 47.83 12.9Verilindja 34.69 17.39 6.45Tirana 13.04 17.39 67.74Gjithsej 100 100 100Tabela 3.3-2. Ndjekja e shkollës <strong>në</strong> shkollat publike e private sipasnivelit të varfërisëVija e varfërisëNdjekja <strong>në</strong> shkollat publike e privatePublike Private fetare Private jofetare GjithsejJo të varfër 72.2 80.6 96.8 72.5Të varfër 27.8 19.4 3.1 27.5Gjithsej 100 100 100 100kushtet e jetesës <strong>dhe</strong> pabarazia <strong>në</strong> shqipëri 37