Kushtet e Jetesës dhe Pabarazia në Shqipëri - INSTAT
Kushtet e Jetesës dhe Pabarazia në Shqipëri - INSTAT Kushtet e Jetesës dhe Pabarazia në Shqipëri - INSTAT
Përshkrimi i Varfërisë në Shqipëri1.3.4 Pabarazitë në kushtet ebanimit e të jetesësKushtet e banimit e të strehimit në Shqipërigjithmonë kanë qenë të papërshtatshme.Kurdoherë sektori publik dhe infrastrukturabazë kanë qenë të pamjaftueshme. Përparase të vinin në pushtet komunistët sistemi ikullimit ishte i dobët dhe furnizimi me ujëkufizohej në disa pjesë të vendit, por madjeedhe atje vetëm për disa shtëpi, kryesisht dukeu mbështetur te puset dhe depozitat private.Këtë gjendje e shoqëronin ndërtimet e këqijatë banesave, gjendja tejet e keqe e higjienëse sanitetit jo vetëm në zonat fshatare, por edhenë vendbanimet e pakta qytetare. Këto rrethanae detyruan shtetin komunist ta vinte në qendërtë politikës pas luftës jo thjesht pakësimin edallimeve shoqërore-ekonomike brendavendit, por edhe përmirësimin e kushteve tëstrehimit e të mjediseve brenda vendit.Menjëherë pas Luftës së Dytë Botërore shtetii shtoi përpjekjet për të rindërtuar 62.000shtëpitë e shkatërruara nga lufta, si dhe për tëndërtuar apartamente e banesa të reja që tëpërballohej rritja e shpejtë e popullsisë.Kështu tashmë në vitin 1970 ishin ndërtuar185.000 apartamente e banesa të reja me njënormë prej 7.400 hyrjesh në vit (Hall, 1994, f.95). Me gjithë këto përpjekje, shtimi i banesavenuk e përballonte normën e lartë të shtimit tëpopullsisë, që shkonte duke u ngritur në këtëperiudhë me më tepër se 3 për qind në vit.Pas viteve 1970 rënia e shtimit të popullsisëdhe shtimi i qëndrueshëm i numrit tëbanesave të reja, e zbuti pak trysninë përkërkesat e strehimit. Me gjithë ndërtimet e reja,asnjëherë nuk u bë riparimi i shtëpive të vjetraekzistuese, të cilat në disa zona të vendit ubraktisën nga familjet.Gjendja e shërbimeve dhe e pajisjeveafatgjate nuk ishte shumë e ndryshme. Ngafundi i viteve 1980 gjysma e popullsisëfshatare nuk kishte ujë të rrjedhshëm. Gjendjaishte edhe më e rëndë për ngrohjen. Përngrohje përdorej vetëm lëndë djegëse engurtë, kryesisht drutë. Në pjesën më të madhetë banesave e të shtëpive në vend nuk kishtengrohje qendrore. Përjashtim bënin zonat afërburimeve të gazit ose të naftës. Po edhe atjefurnizimi ishte i papërshtatshëm. I vetmi“sukses” i shtetit komunist, me të cilinkrenohej, ishte elektrifikimi i gjithë vendit nëvitin 1970. Nga mesi i viteve 1990 pabaraziakryesore në sigurimin e shërbimeve bazëshihej ndërmjet zonave fshatare e qytetare,duke qenë këto të fundit më mirë. Kushtet ejetesës në zonat fshatare ishin tëpapërshtatshme në rastin më të mirë,sidomos lidhur me ujin e rrjedhshëm dhepraninë e pajisjeve të tualetit brenda shtëpive.Me gjithë rritjen e numrit të banesave gjatëviteve të kaluara përpara vitit 1990, në mbarëShqipërinë ndeshej mbipopullimi i banesave.Shumica e hyrjeve të sapondërtuaramesatarisht kishin dy dhoma e një kuzhinëdhe ishin të mbipopulluara. Mëse dy të tretat ebanesave dalin të mbipopulluara edhe nga tëdhënat e vitit 2001. Gjendja duket më e mirënë qytetet kryesore, si Tiranë dhe Durrës.1.4 Nivelet dhe modelet e varfërisë etë pabarazisëVlerësimet për nivelin e varfërisë në Shqipëri,të mbështetura në të dhënat e MMSJ-së, janëbërë nga Banka Botërore dhe INSTAT-i (2003).Janë njehsuar nivele të ndryshme të varfërisë,duke u mbështetur në llogaritjen e konsumittë përgjithshëm të popullsisë shqiptare. Dymë të rëndësishmet prej tyre, që i kemipërdorur në këtë punim, janë niveli i varfërisëushqimore dhe niveli i varfërisë së plotë. Nivelii varfërisë ushqimore është niveli i tëardhurave për frymë në muaj, tëdomosdoshme që një shqiptar të marrëminimumin e sasisë së kalorive. Ky nivelllogaritet në 3.047 lekë. I dyti, niveli më irëndësishëm i varfërisë është niveli i plotë ivarfërisë, që përfshin edhe konsumin eprodukteve joushqimore, llogaritet të jetë 4.89116 REGJISTRIMI I POPULLSISË DHE I BANESAVE 2001
k a p i t u l l i n j ëlekë për frymë në muaj. Rezultatet tregojnë sesipas vlerësimit 25,4 për qind e shqiptarëve(ose rreth 780.000 shqiptarë) jetojnë poshtënivelit të varfërisë së plotë. Kjo shifër, qëpërfshin një të katërtën e popullsisë shqiptare,është e lartë në krahasim me vendet e tjera tëEuropës Juglindore, por është e ngjashmeme vendet e Azisë Qendrore. Ndërsa pjesa enjerëzve që jetojnë nën vijën e varfërisë sëplotë është e lartë në Shqipëri, përqindja ejetesës nën nivelin e varfërisë ushqimoreështë relativisht e ulët, me vetëm 4,7 për qindtë shqiptarëve, që jetojnë në varfërinë eskajshme (BB dhe INSTAT, 2003).Zonat fshatare të Shqipërisë vijojnë të mbetenpjesa më e varfër e gjithë vendit. Kjo për faktinse pothuaj gjysma e popullsisë shqiptare endeështë fshatare dhe bujqësia ende përbën njënga sektorët kryesorë të ekonomisë. 29,6 përqind e popullsisë fshatare jeton nën vijën evarfërisë, në krahasim me 20,1 për qind tëpopullsisë së qyteteve dhe 17,8 për qind tëpopullsisë së Tiranës. Tabloja e dallimevendërmjet zonave urbane e rurale nuk tregondallime të mëdha, kur merret në shqyrtim vijae varfërisë ushqimore me 5,2 për qind tëpopullsisë fshatare që jeton nën varfërinë eskajshme, ndërsa vetëm 4,8 për qind epopullsisë urbane dhe 2,3 për qind epopullsisë së Tiranës jeton nën këtë vijë tëvarfërisë së skajshme.Siç e kemi përmendur më sipër, MMSJ-ja endan Shqipërinë në Rajonin Verilindor,Shqipërinë Qendrore, Rajonin Juglindor dheTiranën. Nga rezultatet e analizave del qartë,se rrethet malore të verilindjes së vendit janëmë të varfra, me 46 për qind të të varfërve, qëbanojnë në këtë rajon, kurse vetëm 8 për qinde popullsisë së varfër banon në Tiranë.Pothuaj gjysma e popullsisë në zonënverilindore jeton nën vijën e varfërisë me mëshumë se 25 për qind prej tyre, që jetojnë nënvijën e varfërisë së skajshme. Po ashtu si medallimet fshat-qytet, niveli i varfërisë (i tëardhurave) shfaq të njëjtat dallime rajonale sidhe në dhjetëvjeçarët e kaluar. Është merëndësi të nënvizohet, se deri më sot kanëmunguar politikat për t’i zvogëluar pabarazitënë zhvillimin ekonomik rajonal. Me gjithëpërpjekjet gjatë regjimit të kaluar komunist përt’i zvogëluar këto pabarazi, ato ende janë tëpranishme. Madje, janë edhe më të theksuarasot në krahasim me të kaluarën jo sepsethjesht mungojnë politikat për t’i ngushtuarkëto pabarazi, por edhe sepse janë pasojë elëvizjeve migratore, që kanë pasur ndikim nëzhvillimin e disa rajoneve.1.5 Karakteristikat demografiketë të varfërve në ShqipëriVarfëria në këtë fillim shekulli në Shqipëri kaprekur kryesisht moshën e re. Ajo mbizotëronmë shumë në popullsinë fshatare, në familjetme shumë anëtarë dhe me numër të lartëfëmijësh, si dhe mbizotëron te të papunët dhenjerëzit me arsimin më të ulët.Shtresa më e varfër në Shqipëri janë të rinjtë.Më shumë se 55 për qind e popullsisë sëvarfër është nën moshën 25 vjeç, ndërsa kjogrupmoshë përfshin vetëm 33 për qind tëpopullsisë gjithsej. Kjo është në kundërshtimme perceptimin popullor se pjesa më e prekurnga varfëria në vend janë më të moshuarit.Përkundrazi, vetëm 10 për qind e popullsisësë varfër janë të moshës 60 vjeç e lart. Në tëkundërt me popullsinë e të rinjve, që ose ështëe papunë (shih pjesën për papunësinë), osevaret prej familjes, pensionistët kanë të paktënnjë të ardhur minimale (pension të garantuarnga shteti), që vjen si rrjedhim i politikës sëpunësimit të plotë gjatë viteve të kaluara tëkomunizmit për të dyja gjinitë. Ndonëse këtopensione nuk janë të larta, përsëri nëshumicën e rasteve janë mbi nivelin e varfërisësë plotë prej 4.891 lekë për frymë në muaj.Një faktor tjetër që mund ta ketë ndihmuarpërqindjen e ulët të të moshuarve që jetojnënën nivelin e varfërisë mund të jetë norma ekushtet e jetesës dhe pabarazia në shqipëri 17
- Page 1: KUSHTET E JETESËS DHEPABARAZIA NË
- Page 4 and 5: 1 PËRSHKRIMI I VARFËRISË NË SHQ
- Page 6 and 7: Figura 1.3.1-1: Ndryshimet në Për
- Page 8 and 9: Përshkrimi i Varfërisë në Shqip
- Page 10 and 11: Përshkrimi i Varfërisë në Shqip
- Page 12 and 13: Përshkrimi i Varfërisë në Shqip
- Page 14 and 15: Përshkrimi i Varfërisë në Shqip
- Page 18 and 19: Përshkrimi i Varfërisë në Shqip
- Page 20 and 21: Varfëria dhe Pabarazitë në Shën
- Page 22 and 23: Varfëria dhe Pabarazitë në Shën
- Page 24 and 25: Varfëria dhe Pabarazitë në Shën
- Page 26 and 27: Varfëria dhe Pabarazitë në Shën
- Page 28 and 29: Varfëria dhe Pabarazitë në Shën
- Page 30 and 31: Varfëria dhe Pabarazitë në Shën
- Page 32 and 33: Varfëria dhe Pabarazitë në Shën
- Page 34 and 35: Varfëria dhe Pabarazitë në Arsim
- Page 36 and 37: Varfëria dhe Pabarazitë në Arsim
- Page 38 and 39: Varfëria dhe Pabarazitë në Arsim
- Page 40 and 41: Varfëria dhe Pabarazitë në Arsim
- Page 42 and 43: Kushtet e Banimit dhe Pabaraziaqind
- Page 44 and 45: Kushtet e Banimit dhe Pabaraziatë
- Page 46 and 47: Kushtet e Banimit dhe Pabarazia46 R
- Page 48 and 49: Keefe et al. 1971. Area Handbook fo
- Page 50: CIP Katalogimi në botim BK Tiranë
Përshkrimi i Varfërisë <strong>në</strong> <strong>Shqipëri</strong>1.3.4 Pabarazitë <strong>në</strong> kushtet ebanimit e të jetesës<strong>Kushtet</strong> e banimit e të strehimit <strong>në</strong> <strong>Shqipëri</strong>gjithmo<strong>në</strong> ka<strong>në</strong> qe<strong>në</strong> të papërshtatshme.Kurdoherë sektori publik <strong>dhe</strong> infrastrukturabazë ka<strong>në</strong> qe<strong>në</strong> të pamjaftueshme. Përparase të vinin <strong>në</strong> pushtet komunistët sistemi ikullimit ishte i dobët <strong>dhe</strong> furnizimi me ujëkufizohej <strong>në</strong> disa pjesë të vendit, por madjee<strong>dhe</strong> atje vetëm për disa shtëpi, kryesisht dukeu mbështetur te puset <strong>dhe</strong> depozitat private.Këtë gjendje e shoqëronin ndërtimet e këqijatë banesave, gjendja tejet e keqe e higjie<strong>në</strong>se sanitetit jo vetëm <strong>në</strong> zonat fshatare, por e<strong>dhe</strong><strong>në</strong> vendbanimet e pakta qytetare. Këto rrethanae detyruan shtetin komunist ta vinte <strong>në</strong> qendërtë politikës pas luftës jo thjesht pakësimin edallimeve shoqërore-ekonomike brendavendit, por e<strong>dhe</strong> përmirësimin e kushteve tëstrehimit e të mjediseve brenda vendit.Menjëherë pas Luftës së Dytë Botërore shtetii shtoi përpjekjet për të rindërtuar 62.000shtëpitë e shkatërruara nga lufta, si <strong>dhe</strong> për tëndërtuar apartamente e banesa të reja që tëpërballohej rritja e shpejtë e popullsisë.Kështu tashmë <strong>në</strong> vitin 1970 ishin ndërtuar185.000 apartamente e banesa të reja me njënormë prej 7.400 hyrjesh <strong>në</strong> vit (Hall, 1994, f.95). Me gjithë këto përpjekje, shtimi i banesavenuk e përballonte normën e lartë të shtimit tëpopullsisë, që shkonte duke u ngritur <strong>në</strong> këtëperiudhë me më tepër se 3 për qind <strong>në</strong> vit.Pas viteve 1970 rënia e shtimit të popullsisë<strong>dhe</strong> shtimi i qëndrueshëm i numrit tëbanesave të reja, e zbuti pak trysni<strong>në</strong> përkërkesat e strehimit. Me gjithë ndërtimet e reja,asnjëherë nuk u bë riparimi i shtëpive të vjetraekzistuese, të cilat <strong>në</strong> disa zona të vendit ubraktisën nga familjet.Gjendja e shërbimeve <strong>dhe</strong> e pajisjeveafatgjate nuk ishte shumë e ndryshme. Ngafundi i viteve 1980 gjysma e popullsisëfshatare nuk kishte ujë të rrjedhshëm. Gjendjaishte e<strong>dhe</strong> më e rëndë për ngrohjen. Përngrohje përdorej vetëm lëndë djegëse engurtë, kryesisht drutë. Në pjesën më të ma<strong>dhe</strong>të banesave e të shtëpive <strong>në</strong> vend nuk kishtengrohje qendrore. Përjashtim bënin zonat afërburimeve të gazit ose të naftës. Po e<strong>dhe</strong> atjefurnizimi ishte i papërshtatshëm. I vetmi“sukses” i shtetit komunist, me të cilinkrenohej, ishte elektrifikimi i gjithë vendit <strong>në</strong>vitin 1970. Nga mesi i viteve 1990 pabaraziakryesore <strong>në</strong> sigurimin e shërbimeve bazëshihej ndërmjet zonave fshatare e qytetare,duke qe<strong>në</strong> këto të fundit më mirë. <strong>Kushtet</strong> ejetesës <strong>në</strong> zonat fshatare ishin tëpapërshtatshme <strong>në</strong> rastin më të mirë,sidomos lidhur me ujin e rrjedhshëm <strong>dhe</strong>prani<strong>në</strong> e pajisjeve të tualetit brenda shtëpive.Me gjithë rritjen e numrit të banesave gjatëviteve të kaluara përpara vitit 1990, <strong>në</strong> mbarë<strong>Shqipëri</strong><strong>në</strong> ndeshej mbipopullimi i banesave.Shumica e hyrjeve të sapondërtuaramesatarisht kishin dy dhoma e një kuzhi<strong>në</strong><strong>dhe</strong> ishin të mbipopulluara. Mëse dy të tretat ebanesave dalin të mbipopulluara e<strong>dhe</strong> nga tëdhënat e vitit 2001. Gjendja duket më e mirë<strong>në</strong> qytetet kryesore, si Tira<strong>në</strong> <strong>dhe</strong> Durrës.1.4 Nivelet <strong>dhe</strong> modelet e varfërisë etë pabarazisëVlerësimet për nivelin e varfërisë <strong>në</strong> <strong>Shqipëri</strong>,të mbështetura <strong>në</strong> të dhënat e MMSJ-së, ja<strong>në</strong>bërë nga Banka Botërore <strong>dhe</strong> <strong>INSTAT</strong>-i (2003).Ja<strong>në</strong> njehsuar nivele të ndryshme të varfërisë,duke u mbështetur <strong>në</strong> llogaritjen e konsumittë përgjithshëm të popullsisë shqiptare. Dymë të rëndësishmet prej tyre, që i kemipërdorur <strong>në</strong> këtë punim, ja<strong>në</strong> niveli i varfërisëushqimore <strong>dhe</strong> niveli i varfërisë së plotë. Nivelii varfërisë ushqimore është niveli i tëardhurave për frymë <strong>në</strong> muaj, tëdomosdoshme që një shqiptar të marrëminimumin e sasisë së kalorive. Ky nivelllogaritet <strong>në</strong> 3.047 lekë. I dyti, niveli më irëndësishëm i varfërisë është niveli i plotë ivarfërisë, që përfshin e<strong>dhe</strong> konsumin eprodukteve joushqimore, llogaritet të jetë 4.89116 REGJISTRIMI I POPULLSISË DHE I BANESAVE 2001