Kushtet e Jetesës dhe Pabarazia në Shqipëri - INSTAT
Kushtet e Jetesës dhe Pabarazia në Shqipëri - INSTAT Kushtet e Jetesës dhe Pabarazia në Shqipëri - INSTAT
Përshkrimi i Varfërisë në ShqipëriTabela 1.3.1-1 Të ardhurat reale për frymë (në lekë)Me gjithë suksesin e arritur në ngushtimin edallimeve ndërmjet zonave fshatare eVitiGjithsejnë %(1960=100)Qytetnë %(1960=100)Fshatnë %(1960=100)qytetare, si edhe ndërmjet zonave fushore emalore, ato asnjëherë nuk u zhdukën krejt.1960 2155 100 2840 100 1738 1001970 2684 124.5 3395 119.5 2193 126.21975 3074 142.6 3691 130 2642 1521980 3191 148.1 3932 138.4 2672 153.71985 3305 153.4 4090 144 2736 156.81990 3640 168.9 4277 150.6 3120 179.5Shënim: Viti 1960 është marrë si bazë (100).Burimi: Vjetari statistikor i Shqipërisë 1991, f. 131Fig. 1.3.1-1 Ndryshimet në përqindjen e të ardhurave reale për frymë200180160140120100801960 1970 1975 1980 1985 1990Gjithsej Qytet FshatFig. 1.3.1-1 dhe tabela 1.3.1-1 (Gjonça, A.2001) na tregojnë se të ardhurat reale gjithsejpër frymë gjatë viteve 1970-1975 janë rritur14,5%, ndërsa për punonjësit e fshatit u rritën20,5 % në krahasim me vetëm 8,7% përpunonjësit e qytetit. Është e qartë se kjopolitikë synonte të zvogëlohej dallimindërmjet zonave rurale e urbane, si dhendërmjet profesioneve. Zbatimi i të gjithakëtyre masave e bëri Shqipërinë vendin meshpërndarjen më të barabartë të të ardhurave.Duke e marrë së bashku me gjithë masat etjera, kjo pati ndikim mbi gjendjenshëndetësore të popullsisë, sidomos nëzonat fshatare. Ngritja e nivelit të jetesës nëzonat rurale ishte me shumë rëndësi për njëvend me 75% të popullsisë në fshat dhe qëpo dilte nga një e kaluar gjysmë feudale.1.3.2 Pabarazitë në shëndetësi:Përdorimi i shërbimeveshëndetësore; gjendja shëndetësoree popullsisëShteti komunist shqiptar që nga viti 1950 ederi më 1990, e kishte në plan të parëpërmirësimin e gjendjes shëndetësore tëpopullsisë: “Shëndeti i popullit (i krahut tëpunës) është në qendër të politikës së shtetit”.(P.H. 8 Nëntori, 1982). Kur e morën komunistëtnë duar pushtetin më 1945, shëndeti ipopullsisë dhe sistemi shëndetësor shqiptarishin në gjendje të mjerë. Para vitit 1940sistemi shëndetësor përbëhej vetëm prej 10spitalesh shtetërore dhe Instituti i Higjienës, ingritur më 1938 në Tiranë. Numri i mjekëveishte shumë i ulët: vetëm 102 mjekë shqiptarëdhe një numër i vogël mjekësh të huaj. Kështunumri i mjekëve (doktorë e dentistë) për10.000 banorë ishte vetëm 1,17, ndërsa numrii shtretërve për 1.000 banorë ishte vetëm 0,98(Tabela 1.3.2-1). Në të gjitha bashkitë kishteambulanca dhe nëpunës të shëndetësisë,ndërsa punonjës shëndetësie kalonin nëpërfshatra për të bërë ekzaminime të nxënësve.Pjesa e shpenzimeve për shëndetësinëpërbënte vetëm 1% të buxhetit të shtetit, qësot mund të krahasohet me shumicën evendeve në zhvillim. Për më tepër, gjendja ubë më e keqe gjatë Luftës II Botërore.Aty nga viti 1947, duke i vënë vetes si synim tapërmirësonte gjendjen, shteti mori masa nëshkallë të gjerë për sigurimet shoqërore eshëndetësore. Pjesa më e madhe emjekimeve (ndonëse jo të gjitha ilaçet)jepeshin falas. U miratuan ligje për të mbrojturnënën e fëmijën dhe u krijua sistemi ipensioneve, si dhe u vunë në zbatim rregullapër kushtet sanitare e për kontrollet, si dhe10 REGJISTRIMI I POPULLSISË DHE I BANESAVE 2001
k a p i t u l l i n j ëTabela 1.3.2-1. Treguesit e shëndetit në Shqipëri1938 1950 1960 1970 1980 19901. Mjekë për 10.000 banorë 1.1 1.1 3 7.4 16.8 17.12. Shtretër për 1000 banorë 0.98 4.4 5.4 4.1 6.5 5.93. Shpenzimet për shëndetësinë në %të shpenzimeve shtetërore gjithsej 1 4.9 5.9 5.3 5.3 6.64. Konsultime të përgjithshme për 1000 banorë 614 1220 2223 2970 33995. Zgjatja mesatare e jetës (të dy gjinitë) 51.6 62 66.5 68 70.76. Vdekshmëria foshnjore (si probabilitet i vdekjes gjatë foshnjërisë - për1000) 143.1 96.6 89.1 74.1 45.4Shënim: Shifra e shpenzimeve për shëndetësinë i përket vitit 1952.Burimi: Arkivi Shtetëror i Shqipërisë, Vjetari Statistikor i Shqipërisë.për trajtimin e sëmundjeve ngjitëse.Përmirësimet më të mëdha u bënë gjatë viteve1960-1970, duke ngritur me shpejtësiinfrastrukturën dhe me anë të programeve tëkualifikimit. U vunë nën kontroll një vargsëmundjesh endemike (Gjonça, A., Wilson,C. dhe Falikngham, J.C.,1997, Gjonça, A.2001), duke përfshirë malarien, tuberkulozine sifilizin. Rreth viteve 1980 spitali kishte 6,5shtretër për një mijë banorë, krahasuar mevetëm 0,98 më 1938 dhe me 4,4 më 1950. Nëvitin 1990 mesatarja kishte rënë te 5,9 shtretërpër një mijë banorë. Kjo ulje vinte për shkak tëshembjes së sistemit shëndetësor nëShqipëri.Përpjesëtimi i mjekëve e i dentistëve nga 1,1për një mijë banorë më 1938 e 1950 u rrit në16,8 dhe 17,1 përkatësisht më 1980 e 1990.Shtimi i ndjeshëm i infermiereve dhe i mamivenë vitet 1980 pasqyronte përparësinë që i ishtedhënë shërbimit shëndetësor parësor ngaana e shtetit: një zgjidhje me frytshmëri ngaana e kostos për një vend, i cili kishte burimeaq të pakta. Shteti i shtoi shpenzimet përshëndetësinë nga 1% më 1939 te 6,6 më1990. Në të vërtetë kjo ishte një rritje mjaft emadhe, po të mbahet parasysh se atoshpenzime bëheshin kryesisht për kujdesinshëndetësor parësor. Mund të themi seinvestimet e shtetit për kujdesin shëndetësorparësor ishin një parakusht për përmirësimine treguesit të vdekshmërisë në Shqipëri. Më1980 kishte rreth 800 institucione mjekësore,të përhapura në mbarë vendin, kurse shumicae qendrave urbane kishin më shumë se njëspital dhe numri i vizitave të përgjithshme përnjë mijë banorë u shtua nga 153 dhe 614 më1938 e 1950, te 3399 më 1990.Një ngadrejtimet kryesore të politikës shtetërore ishtedërgimi i personelit mjekësor në zonat më tëlargëta të vendit. Tashmë më 1971 thuhej seçdo fshat kishte qendrën e vet shëndetësore.Në fshatra gjendeshin më se 80% tëinstitucioneve mjekësore e shëndetësore.Këto masa qenë jetike për një popullsi, e cilabanonte 75% në fshat (Hall, D. 1994, f. 71).Politikat shëndetësore të regjimit komunistshëndetin e nënës dhe fëmijës ekonsideronin si çeshtje prioritare. Kjo lidhejmbase dhe me shkallën e lartë tëvdekshmërisë foshnjore dhe të vdekshmërisësë nënës që Shqipëria trashëgoi nga Lufta eDytë Botërore. Në vitin 1950 vdekshmëriafoshnjore ishte 143.1%. Për këtë arsyekonsultoret e Nënës dhe Fëmijës u ngritën sinë zonat urbane ashtu dhe rurale. Shëndeti inënës ndiqej periodikisht gjatë dhe mbaslindjes. Çerdhet dhe kopshtet u ngritën në tëgjithë vendin për të lehtësuar punën e punës,por dhe për të siguruar kujdes parësor përfëmijët (Cikuli, Z. 1982).Gjatë viteve 1990 sistemi i kujdesitshëndetësor kishte si tipar kryesor standardine ulët të infrastrukturës dhe cilësinë e dobëttë kujdesit ndaj tyre. Shumë ndërtesa tëkushtet e jetesës dhe pabarazia në shqipëri 11
- Page 1: KUSHTET E JETESËS DHEPABARAZIA NË
- Page 4 and 5: 1 PËRSHKRIMI I VARFËRISË NË SHQ
- Page 6 and 7: Figura 1.3.1-1: Ndryshimet në Për
- Page 8 and 9: Përshkrimi i Varfërisë në Shqip
- Page 12 and 13: Përshkrimi i Varfërisë në Shqip
- Page 14 and 15: Përshkrimi i Varfërisë në Shqip
- Page 16 and 17: Përshkrimi i Varfërisë në Shqip
- Page 18 and 19: Përshkrimi i Varfërisë në Shqip
- Page 20 and 21: Varfëria dhe Pabarazitë në Shën
- Page 22 and 23: Varfëria dhe Pabarazitë në Shën
- Page 24 and 25: Varfëria dhe Pabarazitë në Shën
- Page 26 and 27: Varfëria dhe Pabarazitë në Shën
- Page 28 and 29: Varfëria dhe Pabarazitë në Shën
- Page 30 and 31: Varfëria dhe Pabarazitë në Shën
- Page 32 and 33: Varfëria dhe Pabarazitë në Shën
- Page 34 and 35: Varfëria dhe Pabarazitë në Arsim
- Page 36 and 37: Varfëria dhe Pabarazitë në Arsim
- Page 38 and 39: Varfëria dhe Pabarazitë në Arsim
- Page 40 and 41: Varfëria dhe Pabarazitë në Arsim
- Page 42 and 43: Kushtet e Banimit dhe Pabaraziaqind
- Page 44 and 45: Kushtet e Banimit dhe Pabaraziatë
- Page 46 and 47: Kushtet e Banimit dhe Pabarazia46 R
- Page 48 and 49: Keefe et al. 1971. Area Handbook fo
- Page 50: CIP Katalogimi në botim BK Tiranë
k a p i t u l l i n j ëTabela 1.3.2-1. Treguesit e shëndetit <strong>në</strong> <strong>Shqipëri</strong>1938 1950 1960 1970 1980 19901. Mjekë për 10.000 banorë 1.1 1.1 3 7.4 16.8 17.12. Shtretër për 1000 banorë 0.98 4.4 5.4 4.1 6.5 5.93. Shpenzimet për shëndetësi<strong>në</strong> <strong>në</strong> %të shpenzimeve shtetërore gjithsej 1 4.9 5.9 5.3 5.3 6.64. Konsultime të përgjithshme për 1000 banorë 614 1220 2223 2970 33995. Zgjatja mesatare e jetës (të dy gjinitë) 51.6 62 66.5 68 70.76. Vdekshmëria foshnjore (si probabilitet i vdekjes gjatë foshnjërisë - për1000) 143.1 96.6 89.1 74.1 45.4Shënim: Shifra e shpenzimeve për shëndetësi<strong>në</strong> i përket vitit 1952.Burimi: Arkivi Shtetëror i <strong>Shqipëri</strong>së, Vjetari Statistikor i <strong>Shqipëri</strong>së.për trajtimin e sëmundjeve ngjitëse.Përmirësimet më të mëdha u bë<strong>në</strong> gjatë viteve1960-1970, duke ngritur me shpejtësiinfrastrukturën <strong>dhe</strong> me a<strong>në</strong> të programeve tëkualifikimit. U vu<strong>në</strong> <strong>në</strong>n kontroll një vargsëmundjesh endemike (Gjonça, A., Wilson,C. <strong>dhe</strong> Falikngham, J.C.,1997, Gjonça, A.2001), duke përfshirë malarien, tuberkulozine sifilizin. Rreth viteve 1980 spitali kishte 6,5shtretër për një mijë banorë, krahasuar mevetëm 0,98 më 1938 <strong>dhe</strong> me 4,4 më 1950. Nëvitin 1990 mesatarja kishte rë<strong>në</strong> te 5,9 shtretërpër një mijë banorë. Kjo ulje vinte për shkak tëshembjes së sistemit shëndetësor <strong>në</strong><strong>Shqipëri</strong>.Përpjesëtimi i mjekëve e i dentistëve nga 1,1për një mijë banorë më 1938 e 1950 u rrit <strong>në</strong>16,8 <strong>dhe</strong> 17,1 përkatësisht më 1980 e 1990.Shtimi i ndjeshëm i infermiereve <strong>dhe</strong> i mamive<strong>në</strong> vitet 1980 pasqyronte përparësi<strong>në</strong> që i ishtedhë<strong>në</strong> shërbimit shëndetësor parësor ngaana e shtetit: një zgjidhje me frytshmëri ngaana e kostos për një vend, i cili kishte burimeaq të pakta. Shteti i shtoi shpenzimet përshëndetësi<strong>në</strong> nga 1% më 1939 te 6,6 më1990. Në të vërtetë kjo ishte një rritje mjaft ema<strong>dhe</strong>, po të mbahet parasysh se atoshpenzime bëheshin kryesisht për kujdesinshëndetësor parësor. Mund të themi seinvestimet e shtetit për kujdesin shëndetësorparësor ishin një parakusht për përmirësimine treguesit të vdekshmërisë <strong>në</strong> <strong>Shqipëri</strong>. Më1980 kishte rreth 800 institucione mjekësore,të përhapura <strong>në</strong> mbarë vendin, kurse shumicae qendrave urbane kishin më shumë se njëspital <strong>dhe</strong> numri i vizitave të përgjithshme përnjë mijë banorë u shtua nga 153 <strong>dhe</strong> 614 më1938 e 1950, te 3399 më 1990.Një ngadrejtimet kryesore të politikës shtetërore ishtedërgimi i personelit mjekësor <strong>në</strong> zonat më tëlargëta të vendit. Tashmë më 1971 thuhej seçdo fshat kishte qendrën e vet shëndetësore.Në fshatra gjendeshin më se 80% tëinstitucioneve mjekësore e shëndetësore.Këto masa qe<strong>në</strong> jetike për një popullsi, e cilabanonte 75% <strong>në</strong> fshat (Hall, D. 1994, f. 71).Politikat shëndetësore të regjimit komunistshëndetin e <strong>në</strong><strong>në</strong>s <strong>dhe</strong> fëmijës ekonsideronin si çeshtje prioritare. Kjo li<strong>dhe</strong>jmbase <strong>dhe</strong> me shkallën e lartë tëvdekshmërisë foshnjore <strong>dhe</strong> të vdekshmërisësë <strong>në</strong><strong>në</strong>s që <strong>Shqipëri</strong>a trashëgoi nga Lufta eDytë Botërore. Në vitin 1950 vdekshmëriafoshnjore ishte 143.1%. Për këtë arsyekonsultoret e Në<strong>në</strong>s <strong>dhe</strong> Fëmijës u ngritën si<strong>në</strong> zonat urbane ashtu <strong>dhe</strong> rurale. Shëndeti i<strong>në</strong><strong>në</strong>s ndiqej periodikisht gjatë <strong>dhe</strong> mbaslindjes. Çer<strong>dhe</strong>t <strong>dhe</strong> kopshtet u ngritën <strong>në</strong> tëgjithë vendin për të lehtësuar pu<strong>në</strong>n e pu<strong>në</strong>s,por <strong>dhe</strong> për të siguruar kujdes parësor përfëmijët (Cikuli, Z. 1982).Gjatë viteve 1990 sistemi i kujdesitshëndetësor kishte si tipar kryesor standardine ulët të infrastrukturës <strong>dhe</strong> cilësi<strong>në</strong> e dobëttë kujdesit ndaj tyre. Shumë ndërtesa tëkushtet e jetesës <strong>dhe</strong> pabarazia <strong>në</strong> shqipëri 11
Change language