Prezentacija i komunikacija

RAZVIVAWE VE[TINI NA NVOiPrezentacija i komunikacijaREGIONALEN CENTAR ZA ZA©TITA NA ∂IVOTNATAsredina za Centralna i Isto~na Evropa

RAZVIVAWE VE[TINI NA NVOiPrezentacija i komunikacijaAvtorAndreja ToncUredniciIldiko Simon i Cerasela StancuREGIONALEN CENTAR ZA ZA©TITA NA ∂IVOTNATAsredina za Centralna i Isto~na Evropa

za RECRegionalniot centar za za{tita na ìvotnata sredina za Centralna i Isto~na Evropa(REC) e neprofitna–ilna organizacija so misija za re{avawe na problemite od oblasta naìvotnata sredina vo Centralna i Isto~na Evropa (CIE). Regionalniot centar ja ispolnuvasvojata misija preku pottiknuvawe na sorabotka me|u nevladinite organizacii, vladitei biznis sektorot po pat na slobodna razmena na informacii i promovirawe na u~estovotona javnosta vo procesot na donesuvawe odluki za pra{awa koi se odnesuvaat na ìvotnatasredina.REC beπe osnovan vo 1990 godina od strana na vladite na Soedinetite AmerikanskiDràvi, na R. Ungarija i Evropskata Komisija i Ungarija. Denes, REC pravno se zasnova naStatut potpi{an od strana na dvaeset i sedum dràvi i Evropskata Komisija i na Me|unarodenDogovor so vladata na R. Ungarija.Sedi{teto na REC e vo Sentendre, Ungarija i ima kancelarii vo sekoja od petnaecettezemji korisni~ki od Centralna i Isto~na Evropa: Albanija, Bosna i Hercegovina, Bugarija,Hrvatska, ê{ka, Estonija, Ungarija, Letonija, Litvanija, Makedonija, Polska, Romanija,Slova~ka i Srbija i Crna Gora.Dosega{hi donori na REC se Evropskata Komisija i vladite na Holandia, Danska,Soedinetite Amerikanski Dràvi, Japonija, Norve{ka, Albanija, Belgija, Bosna i Hercegovina,Bugarija, Kanada, ê{ka, Estonija, Finska, Germanija, Ungarija, Italija, Letonija,Makedonija, Polska, Slovenija, [vedska, Litvanija, Holandija, [vajcarija, Velika Britanijai Srbija i Crna Gora kako i drugi vladini organizacii i privatni institucii.Celata sodrìna na ovaa publikacija e avtorsko pravo2002 Regionalen centar za za{tita na ìvotnata sredina za Centralna iIsto~na EvropaNitu eden del od ovaa publikacija ne moè da bide prodaden vo bilo koja forma ilireproduciran za proda`ba bez prethodna pismena soglasnost od imatelot na avtorskotopravo.ISBN: 963 9424 75 7Izdava~:Regionalen centar za za{tita na ìvotnata sredina za Centralna i Isto~na EvropaAdy Endre ut 9-11, 2000 Szentendre, HungaryTel: (36-26) 504-000. faks: (36-26) 311 294e-mail: info@rec.org, veb strana: www.rec.orgUrednik: Steven Graning, Dizajn: Sylvia Magyar, Ilustracii: Laszlo FalvayOvaa i site drugi publikacii na REC se pe~ateni na reciklirana hartija ili hartijaproizvedena bez upotreba na hlor ili hemikalii na baza na hlor.

SODRÆINATematski materijal 5Voved 7Podgotveni za obuka 8Zbirka alatki za obuka 21Alatka 1: Obraten potpis 23Alatka 2: Ogledalo 24Alatka 3: Vodewe na slepi 25Alatka 4: Grupna skulptura 26Alatka 5: Da se bide dobar slu{atel 27Alatka 6: Nepoznat predmet 29Alatka 7: Parafrazirawe 30Alatka 8: Povratni informacii (fidbek) 31Alatka 9: Ti i jas poraki 32Alatka 10: Pra{aweto zo{to 33Alatka 11: Dali sum toa navistina jas 34Alatka 12: Pomo{ni sredstva za prezentacija 35Primer na plan za rabotilnica 39PREZENTACIJA I KOMUNIKACIJA 3

4PREZENTACIJA I KOMUNIKACIJA

Tematski materijalPREZENTACIJA I KOMUNIKACIJA 5


TEMATSKI MATERIJALPregledVovedNeprofitnite lideri i aktivisti moàt zna~itelno da ja podobrat efektivnostana nivnata organizacija so podobruvawe na nivnata vnatre{na inadvore{na komunikacija. Edna organizacija mora jasno da se pretstavi konnadvore{niot svet, pa taka i zdrava rabotna sredina - eden rezultat na uspe{nanadvore{na komunikacija e pridobivka za rakovoditelite, vrabotenite ivolonterite.Nadvore{nata komunikacija pretstavuva balans na informacii i zabava, kakoi kompromis pome|u postignuvaweto na celite i ograni~uvaweto so vreme iresursi. Poznavaweto na efektivni metodi na prezentacija moè zna~itelno daja podobri ekikasnosta na va{ata organizacija. Ve{tinite spomenati vo ovojprira~nik moè da se koristat sekojdnevno, kako i vo situacii koga podgotvuvameporaki za {iroka upotreba. Vrednosta na ubeduvawe ne moè da seprenaglasi.Komunikacija e delewe ili razmena na informacii, idei ili ~uvstva. Toa nee ednonaso~en proces bidej}i porakata mora da se primi za da dojde komunikacija.Prezentacija e strukturna komunikacija koja se potpira vrz konkretnipotrebi na publikata so cel da se postigne odredena cel vo dadena vremenskaramka, kade {to glavnite celi se obezbeduvawe na informacii i promovirawena idei.Prezentacijata e vid na komunikacija i dokolku moème da komunicirameefektivno, toga{ prezentacijata ne treba da ni pretstavuva pote{kotija.Me|utoa, prezentacijata ne e ednostavna komunikacija i ~estopati bara dopolnitelnive{tini na ubeduvawe i vlijanie.Cel na ovoj prira~nikCelta na ovoj prira~nik e da ve navede da razmisluvate za vas. Kako komunicirateso samite sebe, so lu|eto okolu vas, so prijatelite, so kolegite na rabota,so delovnite partneri i so donatorite? Ovoj prira~nik nudi korisni ve{tinina komunikacija i prezentirawe/pretstavuvawe, informacii i primeri kako dase podobrat ovie ve{tini, kako da se ve`baat na vas i kako da se pretstavat nadrugite.Ovoj prira~nik isto taka nudi primenliva sodrìna i prakti~ni alatki zalideri i aktivisti koi sakaat da gi razvijat svoite ve{tini na komunikacija iprezentirawe.Ovoj prira~nik }e mu ovozmoì na korisnikot da:• gi navede u~esnicite da go naso~at nivniot potencijal kon razvivawe natehniki na komunikacija i prezentacija;• ja opredeli komunikaciskata vrska i pre~kite pri komunikacija so cel dase podobri vrskata so sogovornikot:• postigne zaedni~ko razbirawe pome|u ispra}a~ot i prima~ot na porakata;• gi zajakne komunikaciskite alatki so cel tie da bidat poefektivni i pravedenivo razli~ni rabotni situacii;• go razbere odnosot pome|u neverbalnata i verbalnata komunikacija.Ve{tini {to treba da se razvijatOvoj prira~nik sodrì lesno primenlivi alatki za razvoj na sekojdnevnatakomunikacija, izbegnuvawe na konflikti i podgotovka i odrùvawe naprezentacija za malubrojna ili {iroka, poznata ili nepoznata publika.PREZENTACIJA I KOMUNIKACIJA 7

TEMATSKI MATERIJALAktivno slu{awe zna~i obid na slu{atelot da pomogne sebesi i na sogovornikotso cel podobro razbirawe na ispratenite i dobienite poraki. So drugizborovi, porakite se ~estopati neprecizni i apstraktni, no govornikot toa nego ~uvstvuva. Isto taka, se slu~uva govornicite da ne se sigurni za toa {to sakaatda go kaàt. Osnoven princip na aktivno slu{awe e potpra{awa i t.n. indireknipra{awa. Taka direknite pra{awa za ~uvstvitelni i li~ni temi moè dapredizvika neudobnost, da ne zavede kon negativni ili odbrambeni reakcii,nedoverba pa duri i celosno povlekuvawe na sogovornikot i prekinuvawe nakomunikacijata. Taka, pri sloènite situacii koga ne e jasno {to saka ili {to~uvstvuva odredeno lice koristime indirekna komunikacija ili so drugizborovi parafrazirawe ili rezimirawe.Aktivnoto slu{awe zna~i deka ste go slu{nale ne samo toa {to go kaàlgovornikot, tuku i ste gi razbrale negovite/nejzinite ~uvstva, potrebi io~ekuvawa. De{ifrirawe na porakata e ve{tina za razbirawe na sogovornikot.Postavuvawe pra{awaPostavuvawe pra{awa pridonesuva kon efektivna komunikacija i vnesuvadoverba kaj partnerot so koj razgovarate. Zatoa, va`no e da se razberat razli~nividovi na pra{awa i drugi karakteristiki.Otvoreni pra{awaRe~enicata po~nuva so pra{alno zbor~e (Zo{to, Koj, [to, itn) i mu dopu{tana sogovornikot slobodno da odgovori. Toa ovozmoùva izrazuvawe na mislewe ipromislena poraka. Na pr. Kako se ~uvstvuva{?Zatvoreni pra{awaOdgovorot na zatvoreno pra{awe e da ili ne. Tie go naveduvaat govornikot daodgovori spored na{ite o~ekuvawa.Vode~ki pra{awaOvie pra{awa nalikuvat na otvoreni, no misleweto na govornicite e vmetnatovo pra{aweto. Govornikot pove}e se soo~uva so pokana da se sloì ili neotkolku interes za informacija ili mislewe. Vode~koto pra{awe moè da sesmeta i za izjava. Na pr: Neli smeta{ deka cenata na benzinot e previsoka?Vnimavajte so ZO[TO pra{awataObi~no lu|eto nemaat odgovor na pra{aweto ZO[TO?Ova pra{awe predizvikuva sekakvi odbrani, racionalizacija ili nepravilnonabrojuvawe na pri~inite. Koga gi postavuvate ZO[TO pra{awata, treba daizrazite qubopitnost i provokacija.Koristete pra{awa kako [TO i KAKO i tie }e vi pomognat vo:• Podobro re{avawe na situacijata (Kako ja gledate situacijata?)• Da go ras~lenite problemot ([to ve povreduva vo ovaa situacija?)• Redefinirawe na problemot ([to e vsu{nost problemot vo ovaa situacija?Moè li da go objasnite na drug na~in?)• Iznao|awe na li~ni o~ekuvawa ([to o~ekuvate od vas vo ovaa situacija? Kakobi sakale da ja re{ite vakvata situacija?)• Ocenuvawe na podgotvenosta za li~no u~estvuvawe (Kako vakvata situacija inejzinoto re{avawe vlijae vrz vas i va{eto odnesuvawe?)PREZENTACIJA I KOMUNIKACIJA 11

TEMATSKI MATERIJAL• Prepoznavaweto na li~nata odgovornost na problemot (Kolku vakvatasituacija i nejzinoto re{avawe zavisi od vas i od va{eto odnesuvawe?)• Realizacija na drugiot na~in na re{avawe na situacijata (Kako drugitegledaat na ovaa situacija? [to bi rekol nekoj koj go po~ituvate za vakvatasituacija?Upatstvo za aktivnoslu{awe• Predadete se na slu{aweto iposvetete go va{eto celosno vnimaniekon govornikot• Gledajte vo o~ite na sogovornikot• Ne go prekinuvajte (Ne pra{uvajteZo{to, ili ne velete I jas)• Parafrazirajte (zapo~nnete jare~enicata so zborovite: Akoravilno ve razbrav, vie....)ParafraziraweParafraziraweto e reformulirawe na ona {to se kaàloza podobro razbirawe. Toa se koristi so cel da mu dadememo`nost na govornikot da potvrdi ili da go ispravi ona {toslu{atelot go slu{nal i kako toj ili taa toa go razbral.Parafraziraweto zapo~nuva so zborovite: So drugi zborovi,ili Zna~i veli{ deka... ili sli~no. Pokraj razbiraweto nafakti, va`no e da se pokaè razbirawe na emociite nagovornikot, pa taka ja po~nuvame na{ata re~enica so slednitezborovi: “Mi izgleda deka smetate.... poradi toa {to....”.Aktivnoto slu{awe mu sluì na liceto vo li~nata potraga pore{enija za negovite ili nejzinite problemi.Koga aktivno go slu{ate drugoto lice, mu gi ispra}ateslednite poraki:• Go slu{am tvojot problem.• Gledam kako se ~uvstvuva{ poradi problemot.• ]e ti pomognam okolu problemot i }e ti pomognam pri obidot da najde{drugi re{enija.• Veruvam vo tebe i veruvam deka }e uspee{ da najde{ i drugi dobri re{enija.Na primer: Ivan veli: Marko mi isturi voda na moeto stol~e i sega se smee.]e mu ja iskinam slikata. U~itelkata parafrazira: “Ti si lut na Marko zatoa{to povtorno treba da raboti{ na tvojata slika. Da vidime do kaj si soslikata....”. Davawe drug kontekst na istiot tekst moè da go smeni negovotozna~ewe.PotvrduvawePotvrduvaweto e davawe na povratna informacija na drugite bez kritikuvawena nivnata li~nost, no preku izrazuvawe na na{eto nezadovolstvo za odredenoodnesuvawe ili situacija.Fidbek (povratna informacija) e analiza na aktivnosti ili odnesuvawe {tonabquduva~ot gi dava za da mu pomogne na sogovornikot.Efektivnosta na informacijata na fidbekot zavisi od nejzinata formulacijai od vrskata pome|u dvata ~lena na timot i nivnite o~ekuvawa.Fidbekot moè da se dade vo vid na ocenuvawe za odredeno odnesuvawe, {tozna~i TI-poraki (primer Ne e vo red {to docni{ povtorno) ili opis na iskustvo ireakcija na govornikot za odredeno odnesuvawe, {to zna~i JAS-poraki (primerKoga po~na za toa da zboruva{, se upla{iv). Iskustvoto ni kaùva deka ocenuvawe nafidbekot predizvikuva lutina kaj prima~ot ili potreba da se odbrani sebesi.Opisniot fidbek mu pomaga na prima~ot da ja zapoznae podobro okolinata isebesi i da go izmeni svoeto iskustvo vo soglasnost so odnosite {to toj/taa sakada gi razviva so drugite lu|e.Vo sekojdnevieto, lu|eto ne se dobro obu~eni za komunikaciski ve{tini itie davaat fidbek na indirekten na~in, koristej}i TI-poraki. Na primer,~estopati slu{ame: Me nervira{. Te{ko e da se kaè {to vsu{nost iskusuva12PREZENTACIJA I KOMUNIKACIJA

TEMATSKI MATERIJALKorisni bev stranici• www.idebate.org• www.ukans.edu/cwis/units/coms2/vpa/vpa.htm• www.public-speaking.org/• www.mts.net/~infopak/PAGE4.HTMLVe{tini na prezentacijaI pokraj toa {to prezentacijata na svoj ednostaven na~in e sekoeizrazuvawe na misla ili emocija na prima~ot na porakata, taa zna~ipretstavuvawe na koncept na grupa lu|e koi se zainteresirani zaodredena tema.Klu~nite elementi na uspe{na prezentacija se predmet, vreme, celi publika.PredmetPrezentacija moè da se fokusira na pogolem broj na temi, pra{awai oblasti. Prezenterot i publikata imaat razli~en odnos kon odredenatema poradi bezbroj pri~ini. Postojat 3 situacii povrzani so nivoto na znaewena prezenterot i publikata za odredena tema:• Prezenterot e zapoznat, no publikata e pomalku informirana.• Publikata e zapoznata, no prezenterot e pomalku informiran.• Publikata i prezenterot se ednakvo informirani.VremeVremenskata ramka na prezentacijata e ~estopati odredena od publikata iliod nadvore{no lice (na primer. rakovodstvo, organizator na konferencijata).Strukturata na prezentacijata treba da se obmisli na takov na~in {to klu~niteporaki na prezentacijata moè da se prenesat za razli~en vremenski interval.CelPrezentacijata ima dve razli~ni celi: manifestna i skriena. Manifestnatacel e jasno izrazena: [to sakame da postigneme preku prezentacijata (na primer:PRIKAZ 1Pravila za formulirawe na efektiven fidbek• Opisen: Koga go opi{uvame na{eto iskustvoim davame mo`nost na drugite lica danau~at ne{to za niv i za drugite. Kogadavame sud ili se obiduvame da interpretiramene{to ja zgolemuvame potrebata zaodbrambeno odnesuvawe.• Konkreten. Se odnesuva na odredeno iskustvo{to ne moè da se opi{e kako op{to odnesuvawena liceto.• Ograni~en i uramnoteèn. Koga se imaat vopredvid mo`nostite i potrebite naprima~ot.• Korisen. Koga fidbekot e povrzan so odnesuvawekoe moè da e promeni. Ne e efikasnoda se opi{e iskustvo koe kaj nas }e predizvikaodnesuvawa koi ne moè da se promenat,na primer pelte~ewe.• To~en. Fidbekot e poefektiven koga e direknopovrzan so odredeno odnesuvawe. Toa seslu~uva ako pokratko vreme pominalo pome|uodnesuvaweto i efektite {to vakvoto odnesuvawegi ima vrz drugite.• Posakuvan. Fidbekot e navistina efektivenako prima~ot saka da go slu{ne. Tie senajefektivni koga prima~ot, sam gi formulirapra{awata, koi ja proveruvaat efektnostana odredeno odnesuvawe.• Proveren. Vo timot va`no e ispra}a~ot iprima~ot na informacijata od fidbekot damoàt da ja proverat sodrìnata na porakata.Ova moè da se postigne dokolkuprima~ot povtori so svoi zborovi kako jarazbral porakata. Vo ovoj slu~aj go izbegnuvamenedorazbiraweto i vo ovoj proces moèda u~estvuvaat i drugi ~lenovi od timot.14PREZENTACIJA I KOMUNIKACIJA

TEMATSKI MATERIJALSoveti pripodgotvuvawe naflip~art• Naslovete go sekoj list hartija• Koristete debeli markeri;bukvite treba de se vidlivi od10 metri• Koristete golemi bukvi za efekt• Alternativni boi-edna linijacrveno, edna linija sino.• Ilustrirajte gi stranicite socrteì ili formi kako krugovi,kvadrati, itn.• Izbegnuvate ja upotrebata nare~enici.• Hartijata ne e elka- ne koristetese naedna{.• Integrirajte ja hartijata somaterijalite koi treba da gipodelite na u~esnicite• Koristete gi celosno hartiite socel da sozdadete atmosfera priprezentacijata• Ne koristete markeri koi serazlevaat• Napravete zabele{ki odnapredso moliv (slu{atelite toa nemada go zabeleàt)• Zboruvajte i napublikata/slu{atelite, a ne nahartijata• Pi{uvajte taka za da site moàtda vidat i pro~itaatStrani~niot prikaz nudi soveti za efektivno koristewe naflip~artot:ProektorProektorot e elektri~na verzija na tablata.Va`no:• pokaùvajte na slajdot od proektorot, a ne na ekranot;• Isklu~ete go proektorot {tom }e zavr{ite so slajdot;• isklu~ete go {tom }e zavr{ite so slajdot, no zapomnete dekapostojanoto isklu~uvawe i vklu~uvawe moè da predizvika pre~ki vorabotata.Materijali koi se razdeluvaat do u~esnicite(kopii)Za vreme na prezentaciite vakvite materijali igraat najrazli~niulogi. Tie se vizuelni pomagala za onie koi u~at preku “gledawe”. Poprezentacijata, vakvite materijali se potsetnik za sodrìnata iodredeni to~ki na predavaweto. Prikaz 4 dava podelba na materijalitevo zavisnost od ulogata i formatot.Se razbira deka ne postoi stroga podelba. Moè da postoi kombinacijana razli~ni materijali vo zavisnost od konceptot naprezentacijata i potrebata na u~esnicite.18PREZENTACIJA I KOMUNIKACIJA

TEMATSKI MATERIJALPRIKAZ 4Vidovi na materijali/kopii• Materijali za ve`bi. Ovie obi~no se davaatkako ramka za individualnata ili grupna rabotana u~esnicite. Popolnuvaweto e del odprocesot na u~ewe. Vo ovaa kategorija bi bilbuxetot, vnesuvawe na brojki, finansiskiotprofil na NVOi ili pra{alnik.• Naveduvawe na glavnite potto~ki. Vakvitematerijali sodràt spisok na pra{awa, temikoi se spomenuvaat za vreme na obukata.Vakvite materijali moàt da se povrzat sominatoto koga nekoi od to~kite se ve}edostaveni do u~esnicite i tie imaat mo`nostda gi dopolnat so svoi idei.• Materijali za diskusija. Vakvite materijaliovozmoùvaat diskusija vo grupata.Sodrìnata na ovie materijali ne dava potpolnainformacija. Tie moàt da bidat voforma na slika, {ema, plan, {to ja pottiknuvadiskusijata i rezultira vo u~ewe.• Materijali na mnemo tehnika. Raznolikost nanabrojuvawe. Koristewe na vakvi materijaliim ovozmoùva na u~esnicite da go nau~at ona{to e najva`no za niv.• Tekst. Vakvite materijali ja opi{uvaatsodrìnata na procesot na u~ewe. Vakvitematerijali moè da bidat zaseben del, koj nemora da e povrzan so obukata. Pove}e vakvimaterijali so~inuvaat kniga na odredenatema.• Materijali za poddr{ka. Vakvite materijali(kopii) ne se povrzani so sodrìnata no semnogu va`ni za u~esnicite. Ovie moè da giopi{uvaat ulogite pri igrite na ulogi,instrukcii za simulacii ili aktivnosti zazagrevawe i ocenuvawe.PREZENTACIJA I KOMUNIKACIJA 19


Zbirka alatkiPREZENTACIJA I KOMUNIKACIJA 21


ZBIRKA ALATKI: OBRATEN POTPISAlatka 1: Obraten potpisOpis: Otvorenost kon novi na~ini na komunikacijaU~esnici: Site u~esniciVremetraewe: 5 minutiMaterijali: Samoleplivi liv~iwa za ostavawe porakiProcedura:Podelete gi samoleplivite liv~iwa na celata grupa i pobarajte odu~esnicite da gi potpi{at svoite imiwa, no so rakata so koja obi~no ne sepotpi{uvaat.Diskusija:Dali ova be{e novo iskustvo za vas? Kako vi se ~ini? Dali nekoga{ stepi{uvale so sprotivnata raka? Dali moète da iznajdete na~ini na koi ovaiskustvo se povrzuva so komunikacijata? Dali ste se obidele da komunicirate nanovi na~ini?1PREZENTACIJA I KOMUNIKACIJA 23

ZBIRKA ALATKI: OGLEDALOAlatka 2: OgledaloOpis: Zgolemuvawe na svesta na na{ata neverbalnakomunikacija.U~esnici: Vo paroviVremetraewe: 20-30 minutiProcedura:1Podelete2Po3Otkakogi u~esnicite vo parovi i objasnete deka ovaa ve`ba }e impomogne da vidat {to pravat so svoeto telo dodeka razgovaraat so drugilu|e. Neka odlu~at koj }e bide ogledalo, a koj }e raskaùva prikazna (naprimer, ne{to se slu~ilo utroto).dve minuti dajte im znak da gi smenat ulogite. Objasnete im na“ogledalata” deka mora da davaat odraz na neverbalnite znaci na liceto {toja raskaùva prikaznatasite u~esnici }e gi smenat ulogite, sledi grupna diskusija.Diskusija:Po ve`bata mnogu e bitno da im dadete na u~esnicite mo`nost da kaàt kakose ~uvstvuvale vo tekot na ve`bata, {to zabeleàle i {to nau~ile. Bitno e dazboruvate i za dvete ulogi. Obu~uva~ot bi moèl toga{ da kaè ne{to zaprethodnoto iskustvo so ovaa ve`ba i da dade kus osvrt ili da podeli materijaliza neverbalna komunikacija. [to pravime dodeka zboruvame? Kakvi izrazina liceto pravime? [to pravime so racete i so ostatokot od teloto?224PREZENTACIJA I KOMUNIKACIJA

ZBIRKA ALATKI: VODEWE NA SLEPIAlatka 3: Vodewe na slepiOpis: Ve`bawe na ve{tini za slu{awe i da razberete kakodrugite gi primaat signalite.U~esnici: paroviVremetraewe: 30-40 minutiMaterijali: Prazna soba i pre~ki (masa, stolici itn.)Procedura:1Podelete2Va`no3Obu~uva~otgi u~esnicite vo parovi. Objasnete deka ovaa ve`ba }e im pomogneda vidat kako gi primame signalite od drugite lu|e, kolku sme dobri vo toa,i kolku sme podgotveni da im veruvame na drugite dodeka ne vodat.e da se naglasi deka celata ve`ba se pravi vo celosna ti{ina. Verbalnatakomunikacija e zabraneta. Celata grupa u~estvuva vo parovi. Ednolice od parot }e go vodi drugoto-slepoto lice- a posle nekolku minuti }egi smenat ulogite. U~esnicite ne smeat da diskutiraat za nivnite tehnikipred da po~ne ve`bata.}e gi napravi rabotite u{te pote{ki stavaj}i prepreki napatot (stol~iwa, masi itn.). Voda~ot mora da gi izbegne ovie pre~ki dodekase griì za ,,slepiot”.Diskusija:Po zavr{uvaweto so ovaa ve`ba, neophodno e da zboruvate so u~esnicite zanivnoto iskustvo, i kako lider i kako slepo lice. Neka diskutiraat za ona {togo po~uvstuvale. Pra{ajte gi kako komunicirale. Kakvi vidovi signali koristelei kako?3PREZENTACIJA I KOMUNIKACIJA 25

ZBIRKA ALATKI: GRUPNA STKULPTURAAlatka 4: Grupna skulpturaOpis: Kako da se izrazuvaat ~uvstvata preku neverbalnakomunikacijaU~esncii: Grupi od ~etvorica ili petminaVremetraewe: 40- 50 minutiMaterijali: Lista na temi (sre}a, taga, lutina itn.)Procedura:1Podelete2Dajtegi u~esnicite vo grupi od ~etvorica ili petmina. Dajte na sekojagrupa tema vrz osnova na koja }e izgradat skulptura od svoite tela.im 20 minuti za ovaa zada~a. Sekoja grupa potoa ja prezentira svojataskulptura i ja objasnuva.Diskusija:Po sekoja diskusija neophodno e da se diskuritra za na~inot na koj bilaizgradena skulpturata. Kako napreduvaat razgovorite vo grupata? Dali imalekonkurentni idei? Ako da, kako izbrale edna od niv? Dali bilo premnogu te{koda se izvede ovaa ve`ba? [to nau~ile od nea?426PREZENTACIJA I KOMUNIKACIJA

ZBIRKA ALATKI: DA SE BIDE DOBAR SLU[ATELAlatka 5 : Da se bide dobarslu{atelOpis: Ispituvawe na tehnikite za slu{aweU~esnici: Grupi od trojcaMaterijali: Flip~art i markeriProcedura:1Po~nete2Dodeka3Nataka {to }e gi objasnite ulogite na sekoj ~len vo malite grupi.Eden e slu{atel koj se obiduva da go pottikne govornikot kolku {to moèpove}e. Vtoriot e govornik, ima pet minuti da objasni nekoj problem odsekojdnevnoto rabotewe. Tretiot e u~esnik, koj nabquduva kako i dalislu{atelot go pottiknuva govornikot. Dali neverbalnata komunikacija e odpomo{? Kakvi vidovi pra{awa se postavuvaat i kakvi re~enici sekaùvaat?govornikot zboruva, nabquduva~ot treba da go gleda slu{atelot i davidi na koj na~in toj ja pottiknuva konverzacijata. Posle nekolku minutisi gi menuvaat ulogite i slu{atelot stanuva gorovnik, Nabquduva~ot stanuvaslu{atel, a slu{atelot nabquduva~. Ulogite se menuvaat se dodeka sitene gi izigraat site ulogi.krajot na ve`bata sekoj ~len na grupata mora da kaè {to e ona {tozabeleàle deka go motiviralo nivniot partner. Na edna tabla, napi{etego sekoe odnesuvawe {to pottiknuva konverzacija, a potoa na druga tablanapravete lista na odnesuvawata i postapkite {to ja onevozmoùvaat konverzacijata.Prikaz5 sodrì lista na na~ini za pottiknuvawe i onevozmoùvawena konverzacijata.Diskusija:Dali neverbalnata komunikacija pomaga? Kakvi pra{awa bea postaveni ikakvi izjavi bea dadeni?5PREZENTACIJA I KOMUNIKACIJA 27

ZBIRKA ALATKI: DA SE BIDE DOBAR SLU[ATELPRIKAZ 5Vlijanija na konverzacijataPOTTIKNUVAWE NA USPE[NAKONVERZACIJA• Gledate vo govornikot• Go pottiknuvate govornikot (soklimawe, smeewe itn.)• Verbalno pottiknuvawe• So~ustvo, trpelivost iprifa}awe• Pokaùvawe interes• Postavuvawe na pra{awatataka {to }e barate objasnuvawe• Davawe dobri i konkretnisoveti• Dozvolete mu na sogovornikotda zboruva bez da go prekinuvate• Izbegnuvajte da davate kritikii ocenki• Steknuvawe doverba (na pr. sé{to }e kaè{ ostanuva strogodoverlivo)ONEVOZMO@UVAWE NAUSPE[NA KONVERZACIJA:• Ne gledate vo govornikot• Nedostatok na so~ustvo• Ne slu{ate {to bilo kaàno ipostavuvate pra{awa• Go kritikuvate i ocenuvate govornikot• Pravite ne{to drugo dodeka goslu{ate (listate nekoi hartii,gi gledate noktite)• Mu se ismevate na govornikot,ne go sfa}ate seriozno528PREZENTACIJA I KOMUNIKACIJA

ZBIRKA ALATKI: NEPOZNAT PREDMETAlatka 6: Nepoznat predmetOpis: Selektivno slu{awe i subjektivni percepciiU~esnici: Trojca volonteri i ostanatata grupaVremetraewe: 30 minutiProceduraObjasnete deka ovaa igra sluì za pogoduvawe na misteriozni raboti.Potrebni vi se trojca volonteri. Ovie lu|e treba da ja napu{tat sobata i daodlu~at koj misteriozen predmet }e im go opi{at na ostatokot od grupataGrupata }e se obide da go pogodi misteriozniot predmet, postavuvaj}i mu poedno pra{awe na sekoj volonter koga tie }e vlezat vo sobata, a sekoj volontermoè da dojde vo sobata ~etiri pati. Toa zna~i deka grupata vkupno moèda postavi 12 pra{awa.Diskusija:Pra{ajte gi volonterite kako se ~uvstuvale vo nivnite ulogi i koi pra{awagi dobile od grupata. Dali imalo dobri pra{awa koi grupata ne gi odgovorila?Koi odgovori im pomognale, a koi ne vo pogoduvaweto na misteriozniotpredmet?6PREZENTACIJA I KOMUNIKACIJA 29

ZBIRKA ALATKI: PARAFRAZIRAWEAlatka 7: ParafraziraweOpis: Razgleduvawe na nedostatocite i pridobivkite odparafrazirawetoU~esnici: Vo paroviVremetraewe: 50 minutiProcedura:1Podelete2Potoaja grupata vo parovi. Sekoj od parovite treba me|usebe da si jaraskaè najubavata novogodi{na no} za pomalku od tri minuti. Otkako }eja ~ue prikaznata, drugoto lice treba da ja raskaè vo edna minuta.Obu~uva~ot }e vnimava na vremeto i }e plesne so dlankite koga }e iste~evremeto.slu{atelot ja raskaùva prikaznata na raskaùva~ot koj zabeleùva{to e ispu{teno ili gre{no dodadeno poradi parafraziraweto.DiskusijaVo tekot na diskusijata, bitno e da zboruvate kolku dobro grupata pravirezime na prikaznite. Dali rezimiwata bile to~ni ili nekoi raboti bilepromeneti? Bi bilo dobro ako nekoi u~esnici gi dadat svoite vpe~atoci, agrupata potoa dade komentari.730PREZENTACIJA I KOMUNIKACIJA

ZBIRKA ALATKI: POVRATNI INFORMACIIAlatka 8: Povratni informacii(fidbek)Opis: Kako da gi koristite povratnite informacii zapodobruvawe na atmosferata vo grupata.U~esnici: Vklu~eni se site u~esniciVremetraewe: 60-70 minutiMaterijali: Formular za personaliziran fidbek (prikaz 6)PRIKAZ 6Formular za personaliziran fidbekPoraka do________________________od _______________________________Po~ituvam, sakam _____________________________________________________Bi sakal slednovo da bide poinaku____________________________________________________________________________________________________________________________________________Procedura1Sekoj2Sekoj~len na grupata mu pi{uva na drug ~len od grupata na par~e hartija,opi{uvaj}i {to saka ili ne saka za toa li~nost i {to bi sakal taa li~nostda pravi poinaku.~len ja dobiva porakata koja e adresirana do nego. Sekoj ~len sepokanuva, no ne se prisiluva, da ja pro~ita sodrìnata na porakata.Obu~uva~ot moè da pomogne pri tolkuvawe na predlozite. Bitno eobu~uva~ot da naglasi vo tekot na ova ve`bata deka sekoja li~nost treba daodlu~i {to saka da napravi so ovaa poraka. Dali toa }e im go smeni odnesuvawetoili ne?DiskusijaKrajnata diskusija zavisi od toa kolku dobro obu~uva~ot dava instrukcii ipomaga na grupata da se ~uvstvuva prijatno poradi primenata poraka. Isto taka,bitno e dali obu~uva~ot uspe{no pomognal vo transformiraweto na nekoiporaki i dali toa go storil vo vistinski moment?8PREZENTACIJA I KOMUNIKACIJA 31

ZBIRKA ALATKI: TI I JAS PORAKIAlatka 9: Ti i jas porakiOpis: Transformirawe na porakite za da bidat pokonstruktivnii poprifatliviU~esnici: Celata grupaTraewe: 40 minutiProcedura:1Podelete2Partnerotja grupata vo parovi, no u~esnicite neka bidat vo par so lu|e sokoi nikoga{ ne rabotele prethodno ili pak rabotele samo malku.U~esnicite neka zapi{at na par~e hartija re~enica za situacijata koganekoj gi napadnal obvinil ili kritikuval, koristej}i ja ti-porakata za toa.Neka mu go dadat liv~eto na partnerot.potoa ja menuva porakata od ti vo jas poraka.DiskusijaNa krajot, sekoj ~len na grupata moè da ja podeli svojata re~enica so grupataza grupna diskusija. Bitno e da otkriete kako u~esnicite se ~uvstvuvale koga japrimile jas porakata. [to mislat za niv? Dali ovie poraki moàt da se koristatvo situacii koga gi primile ti-porakite? Moàt li da bidat efektivni?932PREZENTACIJA I KOMUNIKACIJA

ZBIRKA ALATKI: PRA[AWE ZO[TOAlatka 10: Pra{aweto zo{toOpis: Razbirawe na efektot na pra{aweto ,,zo{to ,,U~esnici: Vo parovi.Traewe: 50-60 minuti.Procedura:1Podelete2A3B4Sledi5Po6Poja grupata vo parovi i odlu~ete koj }e bide A a koj Bmu postavuva na B tri pra{awa so ,,zo{to”. B samo gi slu{a ovie pra{awa,a ne odgovara na niv.potoa mu postavuva na A tri pra{awa so zo{to. A samo gi slu{a bez daodgovori.diskusija vo koja sekoj par kaùva kako se ~uvstvuvale koga gislu{nale pra{awata. Dali sakale da gi odgovorat?diskusijata, obu~uva~ot objasnuva kako da go transformira pra{aweto sozo{to vo pra{awe {to po~nuva so ,, Dali?... Mi se ~ini deka.. [to misli{da..?”kusite predavawa i diskusii, A i B go postavuvaat istoto pra{awe, noovoj pat vo transformirani verzii. Sega e dozvoleno da se dadat odgovori,ako onoj {to gi dobiva saka da gi ~ue.Diskusija:Kako tranformiranite promeni go menuvaat ona {to go ~uvstvuvate? Dalividovte promeni kaj liceto {to gi postavuva{e pra{awata i kaj ona na koe mubea postavuvani?10PREZENTACIJA I KOMUNIKACIJA 33

ZBIRKA ALATKI: DALI SUM TOA NAVISTINA JAS?Alatka 11: Dali sum toanavistina jas?Opis: Razgleduvawe na tendenciite za zboruvawe iprezentiraweU~esnici: Idealno bi bilo celata grupa da u~estvuva vozavisnost od goleminata i preostanatoto vreme, no barem5 volonteri treba da napravat prezentirawe.Vremetraewe: Vo zavisnost od goleminata na grupataPodgotovka za prezentacijata: 15 minutiPrezentacija i snimawe film: 2 minuti za sekoj u~esnikGledawe na snimeniot materijal i diskusija: 5-7 minuti zaprezentacijaMaterijali: Podium za govor (ili ne{to sli~no), videorekorder, video kamera i TV.Procedura1Objasnete2Sekoja3Otkako4Ako5Nai na grupata deka sekoj treba da podgotvi prezentacija od najmnogudve minuti za ne{to {to e dobro poznato.prezentacija }e bide snimena.}e ja snimite, grupata ja gleda zaedno i komentira na ona {to bilonapraveno, a {to moè da se podobri.vremenskoto ograni~uvawe ovozmoùva da gi vidite site prezentacii,izberete volonter. Prezenterite moè da gi koristat site alatki {to giimaat za da ja podobrat prezentacijata.krajot celata grupa }e gi pregleda prezentaciite edna po edna i }eprodiskutira za niv.Diskusija:Otkako }e razgledate edna prezentacija, istiot prezenter }e ima vreme dakaè kako se ~uvstvuval, {to misli za kasetata, kako bi moèl da se podobri.Ostatokot od grupata potoa nudi svoi mislewa za ona {to go saka i ona {to treba11da se podobri. Na krajot na sekoja diskusija, obu~uva~ot nudi povratni informacii,mislewa i preporaki.34PREZENTACIJA I KOMUNIKACIJA

ZBIRKA ALATKI: POMO[NI SREDSTVA ZA PREZENTACIJAAlatka 12: Pomo{ni sredstva zaprezentacijaOpis: Odreduvawe na pomo{ta pri prezentirawetoU~esnici: Mali grupi od ~etiri ili pet lu|eVremetraewe: 60 minutiMaterijali: Podgotven flip~art so nabroeni vidovi pomo{za prezentacija, ~ist flip~art, markeri i kaseta.Procedura:Celta na ovaa ve`ba e da gi natera u~esnicite da mislat na rabotite {to moàtda gi pravat koga vr{at prezentacija. Na ovoj na~in u~esnicite se aktivnovklu~eni vo obukata preku kreirawe na li~ni materijali. Moème da ja izvr{imeve`bata na dva na~ina- so mali grupi i tehnika na poraki napi{ani na tabla.Rabota so mali grupi1Sekoja2Treba3Poslegrupa dobiva edna alatka koja moàt da ja koristat kako pomo{ priprezentacijata, na primer video kamera.da razgovaat za ovaa alatka, kako moàt da ja primenat, vo koi slu~ai,koi se prednostite, a koi se nedostatocite.sekoja diskusija treba da gi napi{at na flip~artot site idei ikomentari i da ja pretstavat svojata rabota na pogolema grupa.Tehnika na oglasna tabla1Obu~uva~ite2Na3Sekoja4Grupitetreba da podgotvat listovi hartija za flip~art i da ja stavatna nekolu mesta vo prostorijata.sekoj list treba da go ima imeto na alatkata za prezentacija (na primer, videokamera, slajdovi, proèktor itn.) Isto taka, hartijata treba da bide podelena nanekolku delovi kako na primer, del {to obajsnuva zo{to se koristi hartijata, del{to gi objasnuva prednostite i nedostatocite, i del {to dava preproraki itn.mala grupa go dava svoeto mislewe za sekoja alatka. Obu~uva~ot treba da dadesignal za da ja predupredi grupata deka treba da se premine na druga oglasna tabla.treba da pominat po pet minuti pred sekoja tabla i na krajot daprepora~aat najmalku pet oglasni tabli.Diskusija:Otkako }e zavr{i so nekoja od ovie tehniki, sekoja grupa treba da dade kratkaprezentacija za ona {to go dodale vo sekoja alatka. Po ova sledi kusaprezentacija i nabquduvawe od strana na obu~uva~ot. Ova pretstavuva mo`nost dase razjasnat site idei i da se dodadat informaciite {to bile ispu{teni.12PREZENTACIJA I KOMUNIKACIJA 35

DODATOKDodatok: Prednosti i nedostatoci na flip~artotPREDNOSTI:• Moè da se transportira. Hartijatamoè lesno da se zamota,drà~ot moè da se rasklopi iobete lesno da se nosat.• Ne e potrebna struja. Za razlikaod proektorot, proektorot soslajdovi, videoto, itn , za ovane e potrebno struja i ne e postoiopasnost na elektri~en spoj.• Prilagodlivo. Moè da seupotrebuva kako ~ist list hartijana koj }e se dodavaat elementi,ili kako podgotven listna koj sodrìnata moè da sepretstavi na razli~ni na~ini.• Se koristi sekakva hartija.Flip~art hartijata ne mora dabide komercijalna hartija;moè da se upotrebi bilo kakovgolem list;• Lesno za upotreba. Pokraj~itliv rakopis se baraat u{tesamo nekolku ve{tini.• Moète podocna da sepovikate na podatocite koipredhodno ste gi napi{ale.Sekoj list hartija moè da seiskine od metalniot drà~ i dase ~uva kako poster na yidovitevo salata• Ednostavno, eftino i baramala obuka. Osnovna prednoste obukata da sodrì ve{tini zajasno, krupno pi{uvawe i koristewena drugi tehniki za efekti upotreba.• Moè da se zaka~i nasekade.Hartijata A1 format moè da sezaka~i na yid, vrata, vo kabinet,pa duri i na zavesi, koristej}isuv, povtorno upotreblivlepak odnosno ìva guma (BlueTack).NEDOSTATOCI:• Dokolku flip~artot e lo{oizgotven, }e izgleda neprofesionalno.Lo{iot izgled }epredizvika odbivnost kajslu{atelite i pritoa moè dase namali doverbata na prezenterot.• Odredeno vremetraewe. Hartijataima od eredena granicana koristewe {to moè da janamali vrednosta na pomagalotoako e va`no da se za~uva ilipovtorno da se upotrebi.• Lesno se kine, se valka i segu`va. I pokraj toa {to e lesnaza nosewe, isto taka lesno e dase o{teti pri transport ilipri skladirawe.• Te{kotii pri odredeni tehniki.Postojat nekolku tehnikiva`ni za upotrebata na tabliteso hartii i seto ova moè dabara odredeni ve{tini i spretnost.Na primer, pristap pri kojse koristat dopolnitelni kartizalepeni so lepilo (ìva guma)ili spojnici ili postojanotopovikuvawe napred ili nazad; ipri dvete tehniki moè lesnoda dojde do zabuna.• Upotrebliv za mometno snimawe.Ne e potrebna nikakvaFlipchartsprezentacija ako taa izgleda naeden golem list hartija na koise nafrlani podatoci za vremena prezentacijata.36PREZENTACIJA I KOMUNIKACIJA

DODATOKPrednosti i nedostatoci pri koristeweto na proektorPREDNOSTI:• Golem vizuelen efekt poraditoa {to slikata se proèktirapreku svetlo, vizuelniot efektne moè da se sporedi so tablataso hartija.• Se koristi vo svetli prostorii.Za razlika odproèktorite za slajdovi i filmovi,prostorijata ne mora dabide temna, pa taka prezenterotmoè postojano da go odrì kontaktotso o~ite so slu{atelite.• Golema slika / pretstava.Slikata koja ja dava proektorotmoè da bide golema, vistinskataslika moè da se ograni~i samoporadi goleminata na ekranot,intenzitetot na svetloto naproektorot i vidot na le}i {to sekoristat.• Proèktorot e dostapen. Ovapomagalo e dostapno skoronasekade, isto kako i tablata sohartija. Dokolku go nema onamu kade{to e potrebno, lesen e za transport,osobeno portabl modelite koise dizajnirani za takvi celi.• Moè da se koristi pri sedeweili stoewe. Nekoi prezenteripretpo~itaat da sedat dodeka javr{at prezentacijata, nekoi pakpretpo~itaat da stojat/{etaat;Proektorot gi ovozmoùva i sitena~ini na upotreba, iako prvenstvenoe napraven za prezenterotda sedi pokraj nego.• Profesionalna produkcija.Slajdovite na proektorot moèda imaat mnogu profesionalenizgled, bez razlika dali senapraveni ra~no, so komercijalnifotografski tehniki ilinaj~esto so kompjuterska grafika.Overheads• Slajdovite se lesni za nosewe.Slajdovite koi se koristat zaproektorot, bilo vo uramenikarti ili vo transparentnipapki, moàt da se nosat vopapka, ~anta ili specijalna ~antaza slajdovi.NEDOSTATOCI:• Potrebno e elektri~na energija.Za razlika od tablite so hartija,za proektorot e potrebna elektri~naenergija. Vo najgolem brojna slu~ai ova ne pretstavuvaproblem, no se u{te se pojavuvaatproblemi so elekrti~nata energijakoga proektorot ne moè da sekoristi, ili koga postojat nesoodvetni{tekeri, a prezenterotnema specijalen adapter.• Starite modeli pravat vreva.Starite proektori (kako i noviteno poevtinite!) se ladat so ventilatorkoj bu~i pri rabota.• Promenlivi uslovi. Iako ve}espomenavme vo spisokot na prednostideka proektorot moè da sesretne na mnogu lokacii, sepakmnogu od toa se stari i upotrebuvanimodeli koi se vo lo{a sostojba.• Glavata na proektorot moè dase zatemni. Toa e delot na proektorot{to e agolno ogledalo navrvot na stolbot; ovaa glava moèda zatemni del od slikata odnekoi u~esnici vo grupata ako nese vnimava na mestewe nastol~iwata.• ,,Key stoning ,, Se javuva kogagorniot del na slikata e {irokohorizonalni postavena okoluosnovata {to e rezultat na mnoguprecisen agol na proekcijata.Efektot e isklu~uvawe koeponekoga{ ne moè da se popravi.• Prenatrupanost na slajdovite.Ponekoga{ prezenterot nanesuvapremnogu materijal na eden slajd.Najgolema prednost na proektorote negovata mo`nost za efekt.Prenatrupanosta ja namaluva vakvatamo`nost.PREZENTACIJA I KOMUNIKACIJA 37


Primer na plan zarabotilnicaPREZENTACIJA I KOMUNIKACIJA 39


PRIMER NA PLAN ZA RABOTILNICAKako da se realizira obukataOvoj primerok na plan za rabotilnica ima za cel da vi pomogne vonatamo{nata podgotvoka za obukata za prezentacija i komunikacija koristej}irazli~ni elementi od prira~nikot i zbirkata alatki. To~nata upotreba vokombinacija so drugite aktivnosti treba da se bazira vrz osnova na o~ekuvawatai iskustvoto na va{ite u~esnici, kako i vremeto potrebno za izveduvawe naodredena aktivnost. Pokraj temite na obukata, primerot predlaga aktivnosti{to }e pridonesat za interaktivnost vo tekot na obukata.Primer na plan za rabotilnicaDel 1 - VovedKATEGORIJA CEL PREDLO@ENIAKTIVNOSTIVoved Pretstavete im go treningot Vovedna u~esnicite i dozvoleteu~esnicite da se zapoznaatO~ekuvawa Izrazete i pojasnete gi Diskusijao~ekuvawataPregled na planot Objansete go planot i Predavawemetodite, povrzuvaj}i gi soo~ekuvawata na u~esniciteDel 2 - Komunikacijata e...KATEGORIJA CEL PREDLO@ENIAKTIVNOSTIVoved Pretstavete go pristapot Alatka 1: Obratenkon tematapotpisKomunikacijata e... Prezentirajte pokonkretni Predavaweinformacii za toa {to ekomunikacijaZavr{na aktivnost Objasnete gi klu~nite Diskusijaelementi od temataDel 3 - Verbalna i neverbalna komunikacijaKATEGORIJA CEL PREDLO@ENIAKTIVNOSTIVoved Objasnete gi glavnite Alatka 2: Ogledalorazliki me|u verbalnata i Alatka 3: Vodeweneverbalnata komunikacija na slepiVerbalna i neverbalna Dajte pregled na verbalnata Predavawekomunikacijai neverbalnata komunikacijaZavr{na aktivnost Ve`bajte gi sredstvata za Alatka 4: Grupnaneverbalna komunikacija skulpturaPREZENTACIJA I KOMUNIKACIJA 41

PRIMER NA PLAN ZA RABOTILNICAPrimer na plan za rabotilnicaDel 4 - Komunikaciski barieriKATEGORIJA CEL PREDLO@ENIAKTIVNOSTIVoved Prezentirajte gi Predavawekomunikaciskata vreva ipre~kiteZavr{na aktivnost Dozvolete im na u~esnicite Diskusijada razmenat iskustva zakomunikacijataDel 5 - Efektivna komunikacijaKATEGORIJA CEL PREDLO@ENIAKTIVNOSTIVoved Prezentirajte gi glavnite Kratka prezentacijaelemnti na efektivnakomunikacijaAktivno slu{awe Prikaète znaewe i ve{tini Alatka 5: Da se bideza aktivno slu{awedobar slu{atelAlatka 6: NepoznatpredmetAlatka 7:ParafraziraweFidbek Prikaète znaewe i ve{tini Alatka 8: Fidbekza fidbekTi i jas poraki Prikaète znaewe i ve{tini Alatka 9:za ti i jas porakiTi i jas porakiZavr{na aktivnost Diskutirajte za ve{tinite Diskusija{to sekoj od u~esnicite bisakal da gi podobri izapi{ete gi glavnite poentiDel 6 - Principi na vodewe na konverzacijaKATEGORIJA CEL PREDLO@ENIAKTIVNOSTIVoved Diskutirajte {to ja pravi DiskusijakonverzacijataPrincipi na vodewe na Prezentirajte gi klu~nite Kratka prezentacijakonverzacija elemnti na konverzacijata Alatka 10: Pra{awezo{toZavr{na aktivnost Razmenete primeri na Diskusijauspe{na i neuspe{nakonverzacija42PREZENTACIJA I KOMUNIKACIJA

PRIMER NA PLAN ZA RABOTILNICAPrimer na plan za rabotilnicaDel 7 - Prezentaciski sposobnostiKATEGORIJA CEL PREDLO@ENIAKTIVNOSTIVoved Prezentirajte gi klu~nite Kratka prezentacijaelementi na uspe{naprezentacijaZavr{na aktivnost Diskutirajte gi klu~nite Diskusijaelementi i sumirajte giglavnite to~kiDel 8 - Podgotvuvawe i realizirawe na prezentaciiKATEGORIJA CEL PREDLO@ENIAKTIVNOSTIVoved Prezentirajte gi glavnite Prezentacija~ekori vo podgotvuvawe irealizirawe na prezentaciiJavno govorewe Ve`bajte realizirawe Alatka 11: Dali sumprezentacii na podium toa navistina jas?Zavr{na aktivnost Sumirajte gi bitnite Diskusijakomentari i poraki, zapi{etegi glavnite poentiDel 9 - Pomo{ni sredstva za prezentacijaKATEGORIJA CEL PREDLO@ENIAKTIVNOSTIVoved Kratok pregled na pomo{nite Kratka prezentacijasredstva za prezentacijaPomo{ni sredstva za Napravete lista na Alatka 12: Pomo{niprezentacija najkoristenite pomo{ni sredstva zasredstva za prezentacija prezentacijaZavr{na aktivnost Izlistajte gi prednostite i Diskusija i zatvorawenedostatocite na trite na sesijatanaj~esto koristeni pomo{nisredstva za prezentacijaDel 10 - Zatvorawe na obukataKATEGORIJA CEL PREDLO@ENIAKTIVNOSTILi~en plan Sekoj u~esnik da napravi Individualna rabotali~en plan za podobruvawena komunikaciskite iprezentaciskite sposobnostiOcenuvawe Soberete povratni Diskusijainformacii od u~esnicite iocenete ja obukataPREZENTACIJA I KOMUNIKACIJA 43

Regionalniot centar za za{tita na ìvotnata sredina za Centralna iIsto~na Evropa (REC) e neprofitna–ilna organizacija so misija zare{avawe na problemite od oblasta na ìvotnata sredina vo Centralnai Isto~na Evropa (CIE). Regionalniot centar ja ispolnuva svojata misijapreku pottiknuvawe na sorabotka me|u nevladinite organizacii, vladitei biznis sektorot po pat na slobodna razmena na informacii i promovirawena u~estovoto na javnosta vo procesot na donesuvawe odluki zapra{awa koi se odnesuvaat na ìvotnata sredina.REC beπe osnovan vo 1990 godina od strana na vladite na SoedinetiteAmerikanski Dràvi, na R. Ungarija i Evropskata Komisija i Ungarija.Denes, REC pravno se zasnova na Statut potpi{an od strana na dvaeseti sedum dràvi i Evropskata Komisija i na Me|unaroden Dogovor so vladatana R. Ungarija.Sedi{teto na REC e vo Sentendre, Ungarija i ima kancelarii vo sekojaod petnaecette zemji korisni~ki od Centralna i Isto~na Evropa:Albanija, Bosna i Hercegovina, Bugarija, Hrvatska, ê{ka, Estonija,Ungarija, Letonija, Litvanija, Makedonija, Polska, Romanija, Slova~ka iSrbija i Crna Gora.Dosega{hi donori na REC se Evropskata Komisija i vladite naHolandia, Danska, Soedinetite Amerikanski Dràvi, Japonija,Norve{ka, Albanija, Belgija, Bosna i Hercegovina, Bugarija, Kanada,ê{ka, Estonija, Finska, Germanija, Ungarija, Italija, Letonija,Makedonija, Polska, Slovenija, [vedska, Litvanija, Holandija, [vajcarija,Velika Britanija i Srbija i Crna Gora kako i drugi vladini organizaciii privatni institucii.Prezentacija i komunikacija

Prezentacija i komunikacija

Create successful ePaper yourself

Delete template?

Save as template?