Njerëzit dhe Puna në Shqipëri - INSTAT

k a p i t u l l ipesë3. Një kapital njerëzor ipashfrytëzuar dhe i përkeqësuarShqipëria gëzon një nivel të mirë arsimor tëpopullsisë së vet. Një e treta e popullsisë mbi14 vjeç, dmth mosha aktuale e mbarimit tëarsimit të detyruar ka një diplomë të arsimit tëlartë ose të atij të mesëm. (Tabela 5.2). Kjokuotë shkon në mbi 5-% ndër meshkujt elindur në vitet 50’ dhe arrin 45% ndër femrat elindura në fillim të viteve 70’. Në zonat urbaneky raport është rreth 2/3 në shumicën e brezavetë lindur ndërmjet viteve 50’ dhe 75’, si përmeshkuj edhe për femra, duke siguruarkështu një ofertë të një niveli potencialisht tëlartë në tregun lokal të punës. Raporti pak mëi ulët i meshkujve të lindur në fund të viteve 60’dhe fillim të viteve 70’ vjen ndoshta nga procesii migracionit të viteve 90’.Siç e vumë re në Kapitullin IV, paisja me njëdiplome universitare u garanton meshkujveedhe femrave gjetjen e një pune, ndërsa diplomatshkollës së mesme japin më shumëmundësi në gjetjen e një pune në krahasimme nivelet më të ulëta të arsimimit. Gjithashtu,vihet re se ka një diferencë midis llojit, cilësisësë diplomave dhe kërkesës aktuale për punë.Disa kualifikime të vjetëruara kryesisht tëlidhura me strukturat politike apo/edheprodhuese të regjimit të mëparshëm, mundtë kthehen në pengesa në kryerjen e punëvepër arsye të papërshtashmërisë së njohuriveteknike.Megjithatë, një potencial i madh i kapitalitnjerëzor mbetet i pashfrytëzuar, sepse ka mëshumë se 200 mijë persona, apo një e treta eatyre që kanë një nivel të lartë arsimi(universiteti apo shkolle të mesme), që janëtë pa punësuar apo jashtë tregut të punës,megjithëse janë në moshë pune. Kjo kuotëështë më e lartë për brezat e rinj për të dyjagjinitë dhe e kapërcen 50% për femrat e linduraqë në 1965.Tabela 5.2 - Dipllomat universitare dhe dëftesat e shkollës së mesme sipasgjinisë, vendodhjes dhe grupmoshës: 2001Grup-MoshaVendi(% sipas popullsisë përkatëse)Zonat UrbaneMeshkuj Femrat Gjithsej Meshkuj Femrat Gjithsej15-19 13.5 14.7 14.1 20.2 25.1 22.720-24 32 35.7 33.9 52.1 60.8 56.825-29 42.9 45.5 44.2 60.6 68 64.730-34 46.5 43.9 45.2 64.2 68.1 66.335-39 49.1 42.2 45.6 66.3 66.9 66.640-44 52.3 42.5 47.4 69.5 67.5 68.545-49 53.1 40.9 47.1 71.7 63.6 67.750-54 46.2 27.5 37.1 67.1 49.2 58.455-59 33.9 15.7 25.1 56.5 31.5 44.260 vjeç e lart 22.9 7.1 14.7 42.1 14.9 28më pak se 15 vjeç 37.2 30.1 33.6 55.3 49.6 52.4Burimi: përpunimi i të dhënave të regjistrimit 2001.Për më tepër, nga tabela 5.2 kuptojmë se grupmosha 25-29 vjeç në regjistrimin e vitit 2001duket se ka arritur një nivel arsimi më të lartënë krahasim me grup moshën 20-24 (rreth10 % si për meshkujt ashtu edhe për femrat).Ngjarjet e viteve 90’, ndikuan negativisht nëarsimimin e tyre. Edhe çrregullimi i tregut tëpunës mund të ketë stimuluar që personat tëgjenin punë menjëherë, në vend që tëpërkushtoheshin ndaj studimit. Së fundmi,nevojat familjare mund të kenë kërkuar njëfitim më të shpejtë të kontributeve të tëardhurave edhe nga anëtarët e tyre të rinj,duke kufizuar kështu shanset e tyre për tëndjekur studimet.Brezat që kanë lindur në fund të viteve 70’ dhemë pas rrezikojnë të kenë nivel më të ulëtarsimor të fuqisë punëtore. Kjo i bën ata tëpapështatshëm përballë sfidave që do tëkrijohen në tregun e punës. Do të ishte mevend që hartuesit e politikave, organizatatndërkombëtare në vend, OJF-të dhepunëdhënësit vendas dhe të huaj, tëinvestonin para në fusha caktuara për këtogrupe me qëllim që t’u japin atyre një përgatitjetë dobishme për t’u punësuar në degët eindustrisë. Rishikime duhen bërë edhe nëkurrikulat për të përgatitur brezat e ardhshëmqë të përballojnë më mirë nevojat e tregut nëtransformim të punës.njerëzit dhe puna në shqipëri 91