Njerëzit dhe Puna në Shqipëri - INSTAT

Njerëzit dhe Puna në Shqipëri - INSTAT Njerëzit dhe Puna në Shqipëri - INSTAT

instat.gov.al
from instat.gov.al More from this publisher
10.07.2015 Views

Një pamje e përgjithshme e ndryshimeve rajonale6. Popullsia inaktive adulteStudentët që punoj sipas studimit të vitit 2002Me qëllim plotësimin e këtij studimi, do tëmerret konsideratë edhe popullsia inaktiveadulte (15 vjeç e lart) (Tabela 3.11). Megjithatë,ky studim do të përfshijë si popullsi e re qëpo pasuron kapitalin njerëzor para hyrjes tregun e pus por edhe më të vjetrit që kadalë pension duke lë aktivitetin e tyre tëmëparshëm të pus. Edhe fermat shtëpiakemund të konsiderohen si prodhuese tësistemit riprodhues të jetës, si jetën epërditshme ashtu edhe sa i takontrashëgimtarëve. Një pjesë e tyre mund tëkonsiderohet edhe si furnizim “i qetë” pune rastin e zhvillimit ekonomik.Duke i parë këto të dhëna perspektivë, pamarrë konsideratë personat e paaftë,mund të vlerësonim një potencial putor prejrreth 400 mijë persona të rritur vend, 1/3 etë cilëve ishin ende studime.Gjithashtu nga një pikëpamaje cilësore, njënumër i konsiderueshëm i adultëve jo aktivëja studentë: kuota e tyre popullsi 15-24 vjeç është 21% për meshkujt dhe 22% përfemrat.Të dhënat e studimit të MSJ të vitit 2002tregoj se nga numri i përgjithshëm ipersonave nga 15-24 vjeç që raportonin sendiqnin shkollën, 9.2% kishin punuar gjatëjavës së fundit para intervistës dhe një tjetër8.2% deklaruan se kishin punuar për ca kohëgjatë 12 muajve të fundit.Nga ata studentë që punoj, 52.4% jameshkuj dhe 47.6% ja femra. Duket sepjesa më e madhe e tyre jetoj zonatrurale të vendiy – 82.7%. Kjo shpjegon se81% kryej aktivitete bujqësore. Përmendetgjithashtu se 4.5% punonin tregëti dhe3.5% hotele dhe restorante.Në an e kundërt të shkallës së moshës,gjejmë se rreth 90% e të rriturve (60 vjeç e mëlart) meshkujt që u deklaruan si pensionistë regjistrimin e 2001, ndërsa e njëjta gjendjeu deklarua për 84% të femrave 55 vjeç e lart.7. Pusimi sipas degës sëaktivitetit ekonomikTabela 3.11 - Popullsia (a) jo aktive sipas gjinise dhe statusit:Shqipëria, 2001Statusi i joaktivëve Meshkuj Femra GjithsejNë mijëStudent 64 75 139Ushtar 8 - 8Shtëpiak 250 250Jo kërkim të një pune 15 18 33Pensionistë 169 201 370Të tjerë inaktivë 14 10 25Gjithsej 269 554 823Në përqindjeStudent 23.7 13.5 16.9Ushtar 2.8 - 0.9Shtëpiak - 45.1 30.3Jo kërkim të një pune 5.5 3.3 4Pensionistë 62.6 36.3 44.9Të tjerë inaktivë 5.4 1.8 3Gjithsej 100 100 100Burimi: përpunimi i të dhënave të regjistrimit 2001.(a)Popullsia mbi 15 vjeçGjendja e tregut të pus Shqipëri nukmund të kuptohet se nuk kuptojmë segjysma e fuqisë puntore, le të themi 530 mijëputorë, ende punoj bujqësi. Kjo vjenplotësisht nga e kaluara, ku regjistrimin e1989 rreth 800 mijë puntorë, 55% e popullsissë përgjithshme të pusuar, u vëzhguan sitë pusuar bujqësi (shiko kutipërkatëse). Rëniet e 1989-2001 ndikuanshumë më pak putorët meshkuj se atofemra, që ishin thuajse përgjysmuar.Por rënia më e madhe ndodhi me fuqipuntore të angazhuar industri, që ishte ulurme 1/2 për meshkujt dhe 2/3 për femrat,kështu që sektori i industrisë pusonte vetëm1/7 e fuqisë puntore të 2001 krahasuar memë shumë se 1/5 të 1989. Vetëm sektori ishërbimeve e rriti lehtë numrin e punonjësve38 REGJISTRIMI I POPULLSISË DHE BANESAVE 2001

k a p i t u l l i t r eBujqësia Shqipëri: Nga kolektivizmi shpërndarjen e tokësPara 1990, bazuar fuqi e legjislacionit, personat moshë pune që jetonin zonatrurale ishin pjestarë të kooperativave bujqësore. Ata ishin të detyruar të realizonin një numërditësh pune, që ishte më shumë se ¾ e numrit të përgjithshëm të ditëve vit. Lëvizja enjerëzve nga zonat rurale drejt atyre urbane ishte e centralizuar dhe thuajse e pamundur. Ishtee ndaluar me ligj të punoje një pu të dytë. Kështu, një mënyrë, personat që jetonin zonat rurale ishin të detyruar të punonin kooperativat bujqësore.Në krahun tjetër, qeveria duke qene e paaftë të krijojë vende të reja pune qytete dhe për tëtreguar se Shqipëri të gjithë ishin të pusuar, miratonte ligje që aprovonin ligje që detyroninnjë pjesë të kosniderueshme të popullsisë moshë pune të punoni të ashtuquajturat“ndërmarrje bujqësore”, sidomos se kishin jetuar qytete të vogla.Duke e konsideruar bujqësi si “çështje të gjithë popullit”, gati çdo të dielë, personat qëpunonin degë të tjera, organizoheshin për të ndihmuar bujqësi. Edhe nxësit, studentët.Veçarisht gjatë pushimeve të shkollës, punonin për një farë kohe koopertivat apondërmarrjet bujqësore. Kështu, qëllimi ishte: askush nuk duhej të mbetej papu, ciladio tëishte efikasiteti i tij. Kjo ishte arsyeja që megjithë që 55% e të pusuarve bujqësi, nuk ishtee mundur të plotësoheshin kërkesat e vendit me produkte bujqësore dhe blegtorale.Me ligjin “Mbi Tokën” Nr. 7501 të 1991 toka bujqëaore e secilit fshat iu shpërnda familjeve qëjetonin fshat, sipas numrit të atarëve të familjes. Kështu, ndryshoi edhe prosia mbitokën dhe bashkë me të edhe mënyra e organizimit dhe kultivimit ë saj. Toka ndahej ngastratë vogla dhe kultivohej nga atarët e familjes.Situata e ndryshme sipas rretheve dhe zonave të vendit, veçarisht zon veriore të vendit,sipërfaqja e tokës së punueshme është e kufizuarduke influencuar pusimin tek popullsia moshë pune, duke i detyruar ata të emigroj drejt qendrës apo bregdetit të vendit. Në antjetër, një sasi toke e konsiderueshme bujqësore rreth 150 mijë ha, që kultivohej para viteve1990, refuzohet nga familjet zonat rurale me pretendimin se ja toka jo produktive. Megjithësesipas Ligjit mbi “Tokën dhe Privatizimin” familjet që banoj zonat rurale ka tokë, tëvërtetë ato nuk e ndiej veten pronarë të saj dhe nuk investoj, sepse pronarët e vjetërpretendoj prosi. Pra një nga tiparet është edhe mungesa e investimeve, si dhemundësitë e kufizuara të bankave për të dhë kredi për investime.Ka ndodhur gjithashtu një ndryshim edhe strukturën e prodhimeve bujqësore që kultivohen:shumë prodhime si pambuku, duhani, kallam sheqeri, orizi, luledielli etj, që 1990 kultivoheshin 70 mijë hektarë, sot nuk kultivohen më. Deri 90’, prodhimi bujqësor ishte bazuar aktivitetin e rreth 700 mijë kooperativave dhe ndërmarrjeve bujqësore. Në mbështetje të tyre ukrijuan një numër ndërmarrjesh shtetërore si SMT, ndërmarrjet e ujrave etj. Sipas planit tështetit, këto organizma ishin të detyruar të kultivonin një numër prodhimesh bujqësore,pavarsisht kushteve klimaterike apo të tokës, përfitimit të traditës apo atij ekonomik.Rënia e ekonomisë së centralizuar pas 90’u shoqërua edhe me rënien e shpejtë të prodhimitbujqësor me rreth 25-30%. Megjithëse ai pësoi rritje pas 92’, ai është aktualisht n nivelet evitit 1989. Gjatë kësaj periudhe u pre 6 milion pemë frutore, 2 milion rrënjë ullinj, 700 mijëpemë limoni/portokalle, si dhe u shkatërruan 13 mijë ha vreshta. Kjo ka shkaktuar rënien eprodhimit, si edhe importin e frutave thuajse gjatë gjithë periudhës së vitit. Në vitin 2000,prodhimi i grurit ishte 272 ton më pak se 1989, i duhanit 8 ton më pak se 1989, i lulediellit21 ton, i kallam sheqerit 220 ton dhe i pambukut 14 ton. Ndërkohë, prodhimi i patateve, perimeve,qumështit dhe vezëve është rritur.njerëzit dhe puna shqipëri 39

Një pamje e përgjithshme e ndryshimeve rajonale6. Popullsia inaktive adulteStudentët që punoj<strong>në</strong> sipas studimit të vitit 2002Me qëllim plotësimin e këtij studimi, do tëmerret <strong>në</strong> konsideratë e<strong>dhe</strong> popullsia inaktiveadulte (15 vjeç e lart) (Tabela 3.11). Megjithatë,ky studim do të përfshijë si popullsi<strong>në</strong> e re qëpo pasuron kapitalin njerëzor para hyrjes <strong>në</strong>tregun e pu<strong>në</strong>s por e<strong>dhe</strong> më të vjetrit që ka<strong>në</strong>dalë <strong>në</strong> pension duke lë<strong>në</strong> aktivitetin e tyre tëmëparshëm të pu<strong>në</strong>s. E<strong>dhe</strong> fermat shtëpiakemund të konsiderohen si prodhuese tësistemit riprodhues të jetës, si <strong>në</strong> jetën epërditshme ashtu e<strong>dhe</strong> sa i takontrashëgimtarëve. Një pjesë e tyre mund tëkonsiderohet e<strong>dhe</strong> si furnizim “i qetë” pune<strong>në</strong> rastin e zhvillimit ekonomik.Duke i parë këto të dhëna <strong>në</strong> perspektivë, pamarrë <strong>në</strong> konsideratë personat e paaftë,mund të vlerësonim një potencial pu<strong>në</strong>tor prejrreth 400 mijë persona të rritur <strong>në</strong> vend, 1/3 etë cilëve ishin ende <strong>në</strong> studime.Gjithashtu nga një pikëpamaje cilësore, njënumër i konsiderueshëm i adultëve jo aktivëja<strong>në</strong> studentë: kuota e tyre <strong>në</strong> popullsi<strong>në</strong> 15-24 vjeç është 21% për meshkujt <strong>dhe</strong> 22% përfemrat.Të dhënat e studimit të MSJ të vitit 2002tregoj<strong>në</strong> se nga numri i përgjithshëm ipersonave nga 15-24 vjeç që raportonin sendiqnin shkollën, 9.2% kishin punuar gjatëjavës së fundit para intervistës <strong>dhe</strong> një tjetër8.2% deklaruan se kishin punuar për ca kohëgjatë 12 muajve të fundit.Nga ata studentë që punoj<strong>në</strong>, 52.4% ja<strong>në</strong>meshkuj <strong>dhe</strong> 47.6% ja<strong>në</strong> femra. Duket sepjesa më e ma<strong>dhe</strong> e tyre jetoj<strong>në</strong> <strong>në</strong> zonatrurale të vendiy – 82.7%. Kjo shpjegon se81% kryej<strong>në</strong> aktivitete bujqësore. Përmendetgjithashtu se 4.5% punonin <strong>në</strong> tregëti <strong>dhe</strong>3.5% <strong>në</strong> hotele <strong>dhe</strong> restorante.Në a<strong>në</strong>n e kundërt të shkallës së moshës,gjejmë se rreth 90% e të rriturve (60 vjeç e mëlart) meshkujt që u deklaruan si pensionistë<strong>në</strong> regjistrimin e 2001, ndërsa e njëjta gjendjeu deklarua për 84% të femrave 55 vjeç e lart.7. Pu<strong>në</strong>simi sipas degës sëaktivitetit ekonomikTabela 3.11 - Popullsia (a) jo aktive sipas gjinise <strong>dhe</strong> statusit:<strong>Shqipëri</strong>a, 2001Statusi i joaktivëve Meshkuj Femra GjithsejNë mijëStudent 64 75 139Ushtar 8 - 8Shtëpiak 250 250Jo <strong>në</strong> kërkim të një pune 15 18 33Pensionistë 169 201 370Të tjerë inaktivë 14 10 25Gjithsej 269 554 823Në përqindjeStudent 23.7 13.5 16.9Ushtar 2.8 - 0.9Shtëpiak - 45.1 30.3Jo <strong>në</strong> kërkim të një pune 5.5 3.3 4Pensionistë 62.6 36.3 44.9Të tjerë inaktivë 5.4 1.8 3Gjithsej 100 100 100Burimi: përpunimi i të dhënave të regjistrimit 2001.(a)Popullsia mbi 15 vjeçGjendja e tregut të pu<strong>në</strong>s <strong>në</strong> <strong>Shqipëri</strong> nukmund të kuptohet <strong>në</strong>se nuk kuptojmë segjysma e fuqisë puntore, le të themi 530 mijëpu<strong>në</strong>torë, ende punoj<strong>në</strong> <strong>në</strong> bujqësi. Kjo vjenplotësisht nga e kaluara, ku <strong>në</strong> regjistrimin e1989 rreth 800 mijë puntorë, 55% e popullsissë përgjithshme të pu<strong>në</strong>suar, u vëzhguan sitë pu<strong>në</strong>suar <strong>në</strong> bujqësi (shiko kuti<strong>në</strong>përkatëse). Rëniet e 1989-2001 ndikuanshumë më pak pu<strong>në</strong>torët meshkuj se atofemra, që ishin thuajse përgjysmuar.Por rënia më e ma<strong>dhe</strong> ndodhi me fuqi<strong>në</strong>puntore të angazhuar <strong>në</strong> industri, që ishte ulurme 1/2 për meshkujt <strong>dhe</strong> 2/3 për femrat,kështu që sektori i industrisë pu<strong>në</strong>sonte vetëm1/7 e fuqisë puntore të 2001 krahasuar memë shumë se 1/5 të 1989. Vetëm sektori ishërbimeve e rriti lehtë numrin e punonjësve38 REGJISTRIMI I POPULLSISË DHE BANESAVE 2001

Hooray! Your file is uploaded and ready to be published.

Saved successfully!

Ooh no, something went wrong!