Njerëzit dhe Puna në Shqipëri - INSTAT

k a p i t u l l i1HyrjeQë prej 1990, Shqipëria ka përjetuar njërevolucion autentik sa i takon regjimit politik,institucioneve administrative dhemarrëdhënieve me vendet e tjera dheinstitucionet ndërkombëtare. Ekonomia e sajka ndryshaur nga një ekonomi e centralizuardhe e planifikaur në një ekonomi e tregut tëlirë që prej disa vitesh. (Hashi, Xhillari 1997)Ndërkohë sistemi i saj prodhues ushkatërrua. Ta quash këtë proces “tranzicion”është si të përdorësh një eufemizëm, kurmarrim në konsideratë trazirat e 90’ dhendryshimet e mëdha, jo të gjitha pozitive, qëpasuan Gerxhani-Schram, 2002).Një nga aspektet që u përfshinë më shumënë këto lëvizje ishte tregu i punës. Ne as qëmund ta përmendim këtë element gjatëregjimit komunist, kur punësimi i plotë bëhej iprogramuar dhe shteti ishte thuajse i vetmipunëdhënës. Kështu, tregu i vërtetë i punës uformua pas ndryshimeve të sistemit politik dheështë ednde rrugës pak nga pak, në vijim të tëtransformimit të degëve të ndryshme tëaktivitetit ekonomik. Në fakt, sistemi shqiptarprodhues ishte i prapambetur edhe krahasuarme atë të sistemeve të tjera socialiste tëvendeve të Evropës Lindore dhe Ballkanit.Bujqësia ishte sektori që mbizotëronte dhembahej nga kooperativat. Ndërmarrjetshtetërore drejtoheshin në atë mënyrë që tëkënaqnin tregun autarkik të prodhimeve dhekërkesës së ushtrisë. Megjithë që disashërbime nuk ishin kushedi se çfarë në cilësi,ato ishin të lidhura me burokracinë shtetërore.Të gjitha u tronditën me ndryshimin e sistemitpolitik. Kooperativat rurale u prishën dhe tokau shpërnda mes fshatarëve të mëparshëm,secili duke zotëruar kështu nga një fermë tëvogël, ferma që shpesh ishin të shpërndaranëpër territorin e vendit. Ndërmarrjetshtetërore thuajse u mbyllën të gjitha.Burokracia dhe shërbimet shtetërore uribalancuan sipas kufizimeve të vendosura.Pasojat tek krahu i punës dhe mënyra ejetesës së popullsisë ishin jashtëzakonishtserioze. Mungesa e vendeve të punës dhe tëardhurat e pakta që mblidheshin nga fermatçuan në migrimin masiv jashtë vendit, teksandodhte edhe procesi i urbanizimit tëbrendshëm, me shpresën e gjetjes së mëshumë shanseve të punësimit në qytete sesanë pjesën tjetër të vendit.Me këto ndryshime të rëndësishme, kapacitetii ekonomisë shqiptare në thithjen e krahutpotencial të punës duhet të monitorohetrregullisht dhe në vijimësi duhen ndjekurpolitika punësimi që kanë për qëllimnjerëzit dhe puna në shqipëri 11