nr 5 (1) zima 2004 - Instytut Filozofii UJ w Krakowie

XVI Miêdzynarodowy Kongres Estetyczny w Rio de Janeiro, 18–23.07.04.Tego roku, w dniach od 18 do 23 lipca, w Rio de Janeiro, mia³ miejsce XVI Miêdzynarodowy Kongres Estetyczny.Chocia¿ rozmachem organizacyjnym jak i frekwencj¹ uczestników nie dorównywa³ Kongresowi sprzed trzech lat w Tokio/Makuhari, to jednak wszystkie wczeœniejsze obawy odnoœnie zdolnoœci organizacyjnych Brazylijczyków okaza³y siê p³onne.OpóŸni³o siê wprawdzie uroczyste otworzenie Kongresu, jednak nie mo¿na byæ zbyt surowym w ocenie wobec dzieci, gdy¿to spontaniczne, pe³ne wigoru i wdziêku tañce dzieci zainaugurowa³y XVI Kongres Estetyczny, poœwiêcony problemowi„Changes in Aesthetics”.Obrady odbywa³y siê w dwóch, niedaleko od siebie po³o¿onych uczelnianych budynkach, przy Av. Pasteur, na pograniczudwóch piêknych dzielnic – Copacabana i Urca.Brazylijscy organizatorzy nie zrezygnowali, jak uczynili to Japoñczycy przed trzema laty, z wyst¹pieñ plenarnych. Ka¿dego przedpo³udnia,w gmachu uczelni marynarskiej po³o¿onej tu¿ u podnó¿a s³ynnego Sugar Loaf, prezentowano referaty dla wszystkichuczestników, natomiast popo³udniowe obrady, usytuowane w Forum of Science & Culture przebiega³y w równoleg³ych sekcjach.Na samym pocz¹tku, po ceremonii powitania, referaty plenarne wyg³osili: Nilza de Oliveira, g³ówna organizatorka Kongresu,na temat „The Aesthetics of Hunger” oraz ustêpuj¹cy prezydent IAA, Ken-ichi Sasaki, „Anchorage to the World –Three Modes of Physical Involvement in Aesthetic Experience”. Wyst¹pienia plenarne zdominowane zosta³y przez gospodarzyi dotyczy³y najrozmaitszych tematów; plenarne referaty prezentowali tak¿e, miêdzy innymi: Joseph Margolis, CarterCurtis, Ales Erjavec. Nale¿y ¿a³owaæ, ¿e zaproszony do plenarnego wyst¹pienia Bohdan Dziemidok nie móg³ przybyæosobiœcie na Kongres.Trudno cokolwiek powiedzieæ o mnogoœci referatów wyg³aszanych w sekcjach. Najwiêcej s³uchaczy mia³ WolfgangWelsch, który przedstawi³ referat na temat „Animal Aesthetics”. Du¿¹ popularnoœci¹ cieszy³y siê wyst¹pienia dotycz¹ceestetyki japoñskiej oraz innych pozaeuropejskich kultur (nale¿y ¿a³owaæ, ¿e uczestnicy z Ameryki Pd. nie zaprezentowalibogactwa i swoistoœci swych kultur, jak to uczynili przedstawiciele krajów azjatyckich w Makuhari), estetyki œrodowiskowej,medialnej; prezentowano estetyki poszczególnych sztuk jak i prognozy co do przysz³oœci sztuki w ogóle; podobnie jakprzed trzema laty nie by³o zbyt wiele referatów poœwiêconych historii i klasycznym tekstom z zakresu estetyki.Podczas Kongresu dokonano uroczystej wymiany w³adz IAA; w imieniu ustêpuj¹cego Zarz¹du sprawozdanie z trzech lat dzia³alnoœciwyg³osi³ ustêpuj¹cy prezydent Ken-ichi Sasaki. Poniewa¿ nowo wybrany prezydent, Heinz Paezold nie móg³ uczestniczyæw Kongresie, reprezentowa³ go wice-prezydent obecnej kadencji – Richard Woodfield; funkcjê sekretarza Zarz¹du obj¹³ Jos de Mul.Rio de Janeiro to przyjazne miasto, chocia¿ w lipcowe dni by³o zimno i bardzo deszczowo. Za trzy lata XVII Kongresodbêdzie siê w Ankarze, a kolejny prawdopodobnie w Pekinie.Krystyna WilkoszewskaObrady Sekcji Estetyki w ramach VII Polskiego Zjazdu Filozoficznego w Szczecinie, 14–18.09.04.W dniach 14-18.09.04 odby³ siê w Szczecinie VII Polski Zjazd Filozoficzny. Referaty wyg³aszane by³y w ramach obraddwudziestu sekcji. Sekcji Estetyki przewodniczyli prof. dr hab. Bohdan Dziemidok (UG) oraz prof. dr hab. Iwona Lorenc(UW). Podczas obrad sekcji wyg³oszonych zosta³o szeœæ referatów, które by³y przedmiotem dyskusji.Tematem wyst¹pienia Franciszka Chmielowskiego (UJ) pt. „Sztuka i doœwiadczenie” by³o zagadnienie przemian, jakiedokona³y siê w sztuce wspó³czesnej oraz ich zwi¹zku z postulowanym przez niektórych myœlicieli postmodernistycznychprymatem artystycznego „eksperymentowania”.Marta Œliwa (UWM w Olsztynie) wyg³osi³a odczyt na temat: „Teoria piêkna Francisa Hutchesona i jej znaczeniew rozwoju estetyki klasycznej”, zwracaj¹c uwagê na pioniersk¹ ideê odró¿nienia zmys³u piêkna i wydzielenia ca³kowicieodrêbnej sfery doœwiadczenia estetycznego.Punktem wyjœcia wyst¹pienia Miros³awa ¯elaznego (UMK) sta³a siê 200-setna rocznica œmierci Kanta. Autor postanowi³ nanowo rozpatrzyæ fenomen aktualnoœci myœli królewieckiego filozofa. Przedstawiona argumentacja by³a o tyle ciekawa, i¿ odwo³ywa³asiê z jednej strony do wniosków wspó³czesnych eksperymentalnych nauk szczegó³owych, jak na przyk³ad psychologicznychbadañ nad terapeutycznymi w³aœciwoœciami dŸwiêków, czy barw, z drugiej strony natomiast referent stara³ siê pokazaæ obecnoœæidentycznych wrêcz rozwi¹zañ w „Krytyce w³adzy s¹dzenia” oraz we wczesnej rozprawie „Rozwa¿ania o uczuciu piêkna i wznios³oœci”.Psychologiczna interpretacja dzie³a Kanta mia³a na celu pokazanie, ¿e do jego wniosków nawi¹zujemy, œwiadomie lub nie,w ¿yciu codziennym, w szeroko rozumianej sferze aisthesis, która nie zna podzia³u na sztukê wysok¹ oraz sztukê masow¹.Po przerwie g³os zabra³ Piotr Schollenberger (UW), który w swym referacie „Refleksja nad doœwiadczeniem estetycznyma doœwiadczenie refleksji” zaj¹³ siê problemem dyskursywnych uwarunkowañ fenomenu doœwiadczenia estetycznegow tradycji wspó³czesnej fenomenologii francuskiej (Mikel Dufrenne i Maurice Merleau-Ponty).Kolejne wyst¹pienie dotyczy³o filozofii muzyki oraz pytania o to, w jaki sposób uzasadniæ mo¿na metaforyczny sposób opisudzie³a muzycznego. Ma³gorzata A. Szyszkowska (UW) wyg³osi³a referat „Metafora w interpretacji dzia³a muzycznego: wokó³koncepcji Rogera Scrutona”, w którym podjê³a wysi³ek zarysowania mo¿liwych rozwi¹zañ przedstawionej powy¿ej kwestii.W koñcowej czêœci posiedzenia sekcji g³os zabra³a, prowadz¹ca spotkanie, Iwona Lorenc (UW). W wyst¹pieniu „Filozoficznywymiar dzisiejszej estetyki” autorka postanowi³a przyjrzeæ siê kondycji wspó³czesnej estetyki oraz zmianom, jakie do jej obrazuwprowadza wspó³czesna rzeczywistoœæ. Problematyzuj¹c relacjê pomiêdzy filozofi¹ sztuki a estetyk¹ oraz pytaj¹c o ich miejscew dzisiejszej kulturze, referentka stara³a siê sporz¹dziæ ogólny protokó³ punktów wspólnych i rozbie¿noœci, k³ad¹c jednoczeœnienacisk na ci¹gle otwarty i dynamiczny charakter tej relacji. Pytanie o ulegaj¹ce obecnie ci¹g³ej przemianie granice pomiêdzyfilozofi¹ a tradycyjnie pojmowan¹ estetyk¹ jest równie¿ pytaniem o granice kompetencji tego, kto o sztuce stara siê mówiæ.W³aœnie w kontekœcie tego ostatniego zagadnienia moglibyœmy siê pokusiæ o próbê podsumowania obrad sekcji. Na tlepozosta³ych obrad, Sekcja Estetyki nie odznacza³a siê znacz¹c¹ iloœci¹ referatów. Da³a siê natomiast zauwa¿yæ obecnoœæ4

7. Tatarkiewicz W., Wybór pism estetycznych, red. i wprow. A. Kuczyñska, seria: Klasycy Estetyki Polskiej, Universitas, Kraków 2004.8. Chwistek L., Wybór pism estetycznych, red. i wprow. T. Kostyrko, seria: Klasycy Estetyki Polskiej, Universitas,Kraków 2004.9. Ossowski S., Wybór pism estetycznych, red. i wprow. B. Dziemidok, seria: Klasycy Estetyki Polskiej, Universitas,Kraków 2004.10. Wallis M., Wybór pism estetycznych, red. i wprow. T. Pêkala, seria: Klasycy Estetyki Polskiej, Universitas, Kraków 2004.Wkrótce:1. Antologia sztuki Andów i zachodniej Amazonii, red. K. Zajda, seria: Estetyki Œwiata, Universitas, Kraków.2. Estetyka transkulturowa, red. K. Wilkoszewska, Universitas, Kraków.3. Jakubowska A., Na marginesach lustra. Cia³o kobiece w pracach polskich artystek, Universitas, Kraków.4. Muzeum sztuki. Antologia, red. M. Popczyk, Universitas, Kraków.5. Rewers E., Post-polis. Wstêp do filozofii ponowoczesnego miasta, Universitas, Kraków.6. Shusterman R., Filozofia praktyki, praktyka filozofii (Practicing Philosophy), t³um. A. Mitek, Universitas, Kraków.DOKTORATY, HABILITACJE I PROFESURY1. 6.07.04 – publiczna obrona pracy doktorskiej mgr Agnieszki Graliñskiej-Toborek (Katedra Estetyki IF U£), zatytu³owanejŒwiadomoœæ ikonograficzna a nowoczesna praktyka artystyczna i refleksja nad sztuk¹. Promotor prof. dr hab. G. Sztabiñski.2. 25.10.04 – uzyskanie stopnia doktora habilitowanego przez dr Andrzeja Nowaka (Zak³ad Filozofii Kultury IF UJ), tematpracy: Œwiat cz³owieka. Znak, wartoœæ, sztuka.W przygotowaniu:1. Mgr Dorota Fr¹ckiewicz (Instytut Kulturoznawstwa UWr) Kategoria ‘doœwiadczenie estetyczne’ w estetyce pragmatycznejJohna Deweya i Richarda Shustermana. Promotor prof. dr hab. Leszek Koczanowicz.STA¯E, STYPENDIA, WYJAZDY ZAGRANICZNE1. Mgr Anna Niderhaus (Zak³ad Estetyki IF UW) – pó³toraroczne stypendium rz¹du japoñskiego w Uniwersytecie w Tokio.WYK£ADY, DYSKUSJE I PROMOCJE1. Dn. 28.04.04 mgr Dorota Fr¹ckiewicz (UWr) wyg³osi³a odczyt „Sztuka i ¿ycie. Teoria estetyczna Richarda Shustermana”dla Ko³a Naukowego Studentów Filozofii UWr.2. Dn. 27.05.04 w oœrodku „Brama Grodzka – Teatr NN” w Lublinie z inicjatywy prof. Teresy Pêkali (UMCS) zorganizowano spotkanielubelskich cz³onków PTE oraz zaproszonych goœci: prof. Stefana Symotiuka (UMCS), dr Andrzeja Kapusty (UMCS), cz³onkówteatralnej grupy „Eventual”, dyrektora oœrodka Tomasza Pietrasiewicza oraz innych pracowników, doktorantów i studentów. Spotkaniemia³o charakter informacyjny a zarazem naukowy. Po dokonanej przez prof. T. Pêkalê prezentacji historii powstania PTE,a tak¿e wyjaœnieniu jego struktury, celów oraz serii wydawniczych, odby³a siê dyskusja poœwiêcona ksi¹¿ce Josepha Margolisa Czym,w gruncie rzeczy, jest dzie³o sztuki? (Universitas, Kraków 2004). Dyskusja by³a zorganizowana w postaci panelu, podczas któregoprzedstawiono referaty: mgr Moniki Pytlarz (UMCS), mgr Moniki Szymczyk (UMCS), mgr Urszuli Gorzelak (UMCS), mgr OlgiKlymenko (UMCS) oraz prof. T. Pêkali (na temat spornych punktów wyk³adów Margolisa). W ogólnej debacie swoje stanowiskazaprezentowali: dr A. Tyszczyk (o niejawnym esencjalizmie Margolisa), prof. S. Symotiuk (o aporiach wspó³czesnej teorii i filozofiisztuki a nawet jej bezu¿ytecznoœci), prof. J. Miziñska (UMCS) (broni³a manicznej koncepcji sztuki), Patrycja Bielak z teatru „Eventual”(o zasadnoœci koncepcji realizmu kulturowego Margolisa). Podczas dyskusji nawi¹zano do symboliki bramy jako miejscaprzejœcia, porównuj¹c tê przestrzenn¹ metaforê do zmieniaj¹cych siê paradygmatów interpretacyjnych w sztuce.3. Dn. 26.06.04 w budynku Politechniki Œl¹skiej w Katowicach odby³o siê zebranie Sekcji Architektury PAN, na którejreferat „Krajobraz miejski Katowic w ujêciu estetyki œrodowiskowej” wyg³osi³ prof. dr hab., architekt Andrzej Niezabitowski(Politechnika Œl¹ska). Prof. Niezabitowski przedstawi³ za³o¿enia i problemy estetyki ekologicznej i œrodowiskowejoparte na osi¹gniêciach twórców estetyki amerykañskiej, ilustruj¹c je wybranymi przyk³adami architekturyz obszaru Katowic.4. Dn. 18.09.04 w ramach VIII Festiwalu Nauki ASP we Wroc³awiu zorganizowa³a panel po tytu³em: „Czy sztuce XXwieku potrzebne jest piêkno?”. Udzia³ w nim wziêli: prof. Zbigniew Makarewicz (ASP Wroc³aw), mgr Andrzej Kosto-³owski (ASP Wroc³aw), mgr Jacek Rogucki (ASP Wroc³aw).5. Dn. 16.10.04 mgr Beata Rymkiewicz (ASP Poznañ) w Muzeum Narodowym w Poznaniu wyg³osi³a wyk³ad „Inspiracje«Piek³em» Dantego w sztuce”.6. Dn. 17.10.04 Rafa³ £ubowski w ASP w Poznaniu wyg³osi³ referat „Kategoria przyw³aszczenia a poszukiwania sztukiwspó³czesnej”.7. Dn. 18.10.04 w Galerii Miejskiej Arsena³ w Poznaniu prof. Ewa Rewers (UAM) i dr Andrzej Bator (UAM) promowaliksi¹¿kê Marianny Micha³owskiej Od kamery obskury do wspó³czesnej fotografii (Rabid, Kraków 2004).8. Dn. 20.10.04 w Café Philo (Kraków) odby³a siê dyskusja „Wojna poezji z filozofi¹”, do której wprowadzenie wyg³osilidr Pawe³ K³oczowski (UJ) i Adam Zagajewski.6

konkursu na krakowsk¹ Mediatekê. Plon Warsztatów M³odej Architektury, dotycz¹cych pomys³ów na rozbudowê MuzeumLotnictwa w Krakowie, prezentowany by³ w hotelu Amadeus przy ul. Miko³ajskiej 20.G³ównym wydarzeniem by³y – zorganizowane przez krakowski oddzia³ Stowarzyszenia Architeków Polskich – konkurs,wrêczenie nagród i wystawa wszystkich nades³anych prac X Miêdzynarodowego Biennale Architektury pt. Architektura,sztuka przysz³oœci (Bunkier Sztuki, pl. Szczepañski 3a). Tematy konkursowe dotyczy³y dwóch miejsc, prowokuj¹c dosformu³owania plastycznego ekwiwalentu relacji miêdzy sztuk¹ wspó³czesn¹ i wszystkimi zmiennymi jakie siê z ni¹wi¹¿¹ z jednej strony, a zabytkowym centrum miasta, stawiaj¹cym silny opór jakiejkolwiek innowacji – z drugiej.Te miejsca i tematy to: a) koncepcja Muzeum Tadeusza Kantora, przy pl. Szczepañskim (64 prace) oraz b) Most-galeriasztuki na Wiœle (47 prac).Biennale obejmowa³o jeszcze dwie „konkurencje”: konkurs posterów Sztuka w mieœcie (10 prac) i konkurs fotografiiarchitektury (kilkadziesi¹t prac kilkunastu autorów). Wystawom konkursowym towarzyszy³y równie¿ dodatkowe, skromniejszeprezentacje: wybrane prace niemieckiego architekta Raimunda Feina z lat 1981-2004; ostatnie osi¹gniêcia norweskiegozespo³u Snohetta (m.in. zrealizowany w 2002 gmach Biblioteki Aleksandryjskiej w Kairze, prezentowany ju¿ w Krakowiew listopadzie ubieglego roku, na specjalnej wystawie w Arsenale Muzeum Czartoryskich) oraz mosty autorstwa CezaregoBednarskiego, polskiego architekta pracuj¹cego w Londynie (prezentacje w Bunkrze Sztuki).Z kolei w budynku Wydzia³u Architektury Politechniki przy ul. Kanoniczej 1 wystawiano prace innego norweskiego biuraPride Architects AS; w Galerii Politechniki Kot³ownia (ul. Warszawska 24) – Epizody, rysunki architektonicze Marka Nester-Piotrowskiego, zmar³ego niedawno polskiego architekta pracuj¹cego w Mediolanie. Muzeum Narodowe w Sukiennicach goœci³owystawê S³owacka architektura okresu miêdzywojennego, a Muzeum Archeologiczne przy ul. Senackiej 3 – wystawê ArchitekturaBoliwii.Podtrzymywaniu pamiêci o tym œwiêcie architektury i ewentualnej rekonstrukcji towarzysz¹cej mu atmosfery sprzyjaæmo¿e katalog – X Miêdzynarodowe Biennale Architektury/International Biennale of Architecture. Architektura sztuka przysz³oœci/ArchitectureArt of the Future, Lucyna Kêpa, Piotr Gajewski, Maciej Skaza (red.) – zawieraj¹cy kolorowe reprodukcje prac konkursowychoraz wstêpy i wprowadzenia.Piotr Winskowski6. Alfabet, Wystawa poezji wizualnej i dŸwiêkowej, Galeria AT ASP, Poznañ, 25.10–5.11.04.Wystawa zatytu³owana alfabet zosta³a pomyœlana jako kolejna (pi¹ta) edycja prezentacji z cyklu Ksi¹¿ka i co dalej,której inauguracja odby³a siê w 1990. Tematem zainteresowania tegorocznej wystawy by³a poezja konkretna, wizualnaoraz dŸwiêkowa, a tak¿e inne, pos³uguj¹ce siê ró¿norodnymi mediami, prace stworzone z inspiracji alfabetem.Organizatorom uda³o siê zgromadziæ prace uznanych artystów z siedmiu krajów. Swoje prace zaprezentowali zarównoprekursorzy niekonwencjonalnego podejœcia do poezji: Emmett Williams (poezja konkretna) oraz Bernard Heidsieck(poezja dŸwiêkowa), artyœci tzw. œredniej generacji, dla których materia s³owa jest wa¿nym elementem poszukiwañartystycznych: Joanna Adamczewska, Ann Noel, Jaros³aw Koz³owski, Sef Peeters, Jurgen O. Olbrich, Robert Szczerbowskioraz Tomasz Wilmañski, tak¿e artyœci m³odego pokolenia: Ma³gorzata Gryglicka, Joanna Hoffmann, ArturKlinau i Adam Witkowski.Litery alfabetu przybieraj¹ na wystawie ró¿n¹ formê. Niekoniecznie musz¹ to byæ s³owa. Wa¿ne jest tak¿e jak wygl¹daj¹,brzmi¹ oraz w co mog¹ siê zamieniæ. Te wygl¹dy, brzmienia, transformacje uczulaj¹ na ontologiê pojedynczej litery.Je¿eli zaœ mimo to wystêpuj¹ w roli s³ów, pokazuj¹ (zarówno wizualnie, jak i audialnie) swoj¹ znaczeniow¹ niejednorodnoœæ.Prace te przypominaj¹ tak¿e, ¿e litery i s³owa odbierane bêd¹ inaczej, w zale¿noœci od medium, za poœrednictwem któregos¹ przekazywane. Ta sama litera b¹dŸ s³owo odbite w matrycy drukarskiej, na glinianej tabliczce, wydrukowane na papierze,pojawiaj¹ce siê na ekranie komputerowego monitora, wypowiedziane i zarejestrowane na noœnikach dŸwiêku traci sw¹to¿samoœæ i uwra¿liwia na ró¿norodnoœæ sfery aisthesis.Wystawê dope³nia cenny katalog wzbogacony o nagrania fragmentów poezji dŸwiêkowej, a tak¿e teksty teoretycznez zakresu poezji konkretnej i dŸwiêkowej.Tomasz MisiakINFORMACJE ZARZ¥DU- W dniu 31.05.04 odby³o siê statutowe zebranie Zarz¹du, poœwiêcone bie¿¹cej dzia³alnoœci PTE i formalnemu zamkniêciuroku 2003.- W dniu 31.05.04 odby³o siê Drugie Walne Zgromadzenie Cz³onków PTE. Podczas spotkania przedstawiono rocznesprawozdanie Zarz¹du o dzia³alnoœci PTE, sprawozdanie finansowe za rok 2003 oraz raport Komisji Rewizyjnej. WalneZgromadzenie podjê³o uchwa³y o przyjêciu sprawozdania finansowego za rok 2003 i udzieleniu Zarz¹dowi absolutoriumza ten¿e rok. Walne Zgromadzenie podjê³o tak¿e uchwa³ê o podniesieniu sk³adki cz³onkowskiej do 50 z³. rocznie, pocz¹wszyod 2005.- Przypominamy o wp³acaniu sk³adek za rok 2004 (30 z³).- Informujemy o zmianie numeru naszego konta bankowego,aktualny numer: PKO BP S.A. I Oddzia³ w Krakowie 92 1020 2892 0000 5702 0116 7816- Strona internetowa www.iphils.uj.edu.pl/pte oraz adres e-mailowy pte@iphils.uj.edu.pl9

OMÓWIENIA, DYSKUSJE, POLEMIKI, LISTYEstetyka a oddefiniowanie pojêæUwa¿am, ¿e jednym z wa¿nych problemów wspó³czesnej refleksji estetycznej jest oddefiniowanie g³ównych pojêæ. Zagadnienieto wyczuwane by³o ju¿ wczeœniej, jednak ujmowano je w kontekœcie rozwa¿añ dotycz¹cych swoistoœci badañ estetycznychi stosowanej w nich terminologii. Jednym z klasycznych tekstów poœwiêconych temu tematowi, który by³ wielokrotnie przedrukowywanyw ró¿nych antologiach, jest artyku³ Morrisa Weitza The Role of Theory in Aesthetics. Autor jego powo³uj¹c siê na Wittgensteinadowodzi³, ¿e sformu³owanie realnej definicji sztuki jest logicznie niemo¿liwe, gdy¿ pojêcie to ma charakter otwarty. Podobnaotwartoœæ cechuje jego zdaniem tak¿e inne terminy estetyczne. Weitz nie by³ jednak tym zaniepokojony. Uwa¿a³, ¿e pojêciaotwarte wymagaj¹ tylko decyzji dotycz¹cej ich stosowania – tego czy uwa¿amy, ¿e nale¿y rozszerzaæ albo ograniczaæ ich zakres.Poza tym, jak pisa³, niemo¿noœæ œcis³ego zdefiniowania pojêæ nie przeszkadza w porozumiewaniu siê.Refleksje formu³owane przez Weitza by³y przede wszystkim reakcj¹ na wieloœæ prób definiowania sztuki, które okazywa³y siêniezadowalaj¹ce (by³y zbyt w¹skie) w konfrontacji z praktyk¹ artystyczn¹ dawn¹ i nowoczesn¹. Idee jego otwiera³y pole dlaposzukiwania nowych teorii estetycznych, w których przyjmowano zmiennoœæ sztuki i jej zale¿noœæ od decyzji podejmowanychprzez ludzi z ni¹ zwi¹zanych („œwiata sztuki”). Jednoczeœnie zaœ zaczê³y pojawiaæ siê koncepcje, w których przy uwzglêdnieniuzmiennoœci, próbowano stworzyæ system obejmuj¹cy zauwa¿ane modyfikacje. S¹dzono, ¿e zmiennoœæ nie musi prowadziæ doca³kowitej p³ynnoœci, a wymaga tylko stworzenia bardziej z³o¿onych struktur pojêciowych uwzglêdniaj¹cych wystêpuj¹ce ró¿nice.Polskim przyk³adem takiej próby pogodzenia historycznej zmiennoœci pojêæ i systematyki estetycznej by³a alternatywnadefinicja sztuki W³adys³awa Tatarkiewicza. W odniesieniu do pojêcia rzeŸby próbê zmierzaj¹c¹ w tym kierunku podjê³a RosalindKrauss korzystaj¹c z koncepcji grupy Kleina i Piageta. Stara³a siê za jej pomoc¹ uj¹æ „rozszerzone pole”, w jakim dzia³ali w latach60. i 70. artyœci rewolucjonizuj¹cy rzeŸbê, wyzwalaj¹cy j¹ z ograniczeñ. Twierdzi³a, ¿e jej koncepcja pozwala „spojrzeæ na historycznyproces z punktu widzenia logicznej struktury”. W póŸniejszych latach podejmowa³a analogiczny zabieg w odniesieniu doinnych pojêæ.Przedstawione przyk³ady wskazuj¹, ¿e w badaniach estetycznych od kilkudziesiêciu lat próbowano reagowaæna wieloœæ pojawiaj¹cych siê nowych koncepcji artystycznych. Zwi¹zane z nimi redefinicje sztuki nie zawsze by³y formu³owane s³ownie.Czêsto sugerowano je poprzez cechy dzie³. Wnioski z tego wyprowadzali przedstawiciele conceptual art przyjmuj¹c, jak formu³owa³ toJoseph Kosuth, ¿e „sztuka jest definicj¹ sztuki”. Licz¹ siê przy tym g³ównie nowe propozycje.D¹¿enie do redefiniowania sztuki charakteryzowa³o ca³¹ dwudziestowieczn¹ awangardê. Wczeœniej problem ten równie¿wystêpowa³, jednak zmiany by³y powolniejsze i mniej radykalne. Postmodernizm natomiast cechuje jeszcze wiêkszeprzyspieszenie oraz indywidualizacja dzia³añ. O ile redefinicje proponowane przez przedstawicieli awangardy zwi¹zaneby³y z aktywnoœci¹ grupow¹ w ramach kierunków artystycznych oraz uzasadniane w pisanych manifestach, obecnie s¹ onepropozycjami jednostkowymi zg³aszanymi zwykle bez szerszych wyjaœnieñ. Sytuacjê w³aœciw¹ dla modernizmu Jean Baudrillardokreœli³ jako „orgiê”. By³ ni¹ „ca³y wybuchowy ruch nowoczesnoœci” z ró¿nymi rodzajami wyzwolenia (politycznego,seksualnego, kobiet, dzieci, si³ produkcyjnych i destrukcyjnych etc.). Teraz, zdaniem francuskiego autora, przysz³yczasy „po orgii”, co nie oznacza zaniku zmian, a przeciwnie, ich przyspieszenie, tyle ¿e zachodz¹ one w pró¿ni, s¹ symulowane,bo w³aœciwie nie ma ju¿ od czego wyzwalaæ siê. „Dziœ sztuka – pisze Baudrillard – jest do znalezienia wszêdzie –w muzeach, w galeriach, ale tak¿e w gruzach, na murach, na ulicach, w banalnoœci wszystkiego, co jest sanktyfikowane przezproces sztuki”. Czy w tej sytuacji ma jeszcze sens œledzenie dokonywanych redefinicji sztuki? Czy warto zachodz¹ce zmianyporz¹dkowaæ, próbowaæ sprowadzaæ do choæby wzglêdnie trwa³ych logicznych struktur? Czy nie lepiej przyj¹æ, ¿e wielokrotniedokonywane i wielorakie propozycje redefinicji znosz¹ sw¹ wa¿noœæ i dochodzi do oddefiniowania sztuki? Uniewa¿-nione zostaj¹ wyró¿niaj¹ce j¹ w³aœciwoœci. Zatarte zostaj¹ podzia³y, wszystkie modele uwzglêdniane s¹ jednoczeœniei w zwi¹zku z tym uzyskuj¹ jednakow¹ wartoœæ, co równoznaczne jest z ich uniewa¿nieniem.Co w tej sytuacji mog¹ zrobiæ estetycy? Pytanie to wydaje mi siê tym wa¿niejsze, ¿e analogiczny proces jak w przypadkupojêcia sztuki mo¿na dostrzec w odniesieniu do innych pojêæ, np. piêkna. Byæ mo¿e mój niepokój jest zbêdny i trzeba po prostunauczyæ siê ¿yæ w sytuacji oddefiniowania pojêæ. Bior¹c jednak pod uwagê analogiê z polityk¹ obawiaæ siê mo¿na tendencjifundamentalistycznych. Jak wskazuj¹ badacze tego zjawiska spo³ecznego „pokusa fundamentalizmu” pojawia siê, gdy rozproszenieznaczeñ wywo³uje silne uczucie zagubienia. Antidotum stanowi wówczas to, co daje obietnicê pewnoœci. Definicje narzucasiê wówczas si³¹.Grzegorz Sztabiñski – U£Z przykroœci¹ i ¿alem informujemy o œmierciProfesora Stefana Morawskiegozmar³ego 2 grudnia 2004 w WarszawieBiuletyn Polskiego Towarzystwa EstetycznegoRedakcja: Micha³ Ostrowicki, Lilianna BieszczadCz³onkowie korespondenci: Monika Bokiniec (Gdañsk), Ma³gorzata Cymorek (Katowice), Dorota Fr¹ckiewicz (Wroc³aw),Anna Kaczor (Lublin), Wioletta Kazimierska-Jerzyk (£ódŸ), Tomasz Misiak (Poznañ), Piotr Schollenberger (Warszawa)Projekt logo PTE: Krzysztof Lenartowiczul. Grodzka 52, 31-044 Kraków, tel.: 0 693 648 483Redakcja zastrzega sobie prawo skrótów i korekty jêzykowej tekstówDruk: Drukarnia DEKA, Kraków, tel./fax (12) 290 29 4010